اعضای هیأت علمی دانشگاه

هدف این مقاله، معرفی اجمالی اصلی¬ترین نظریه های بازنشستگی و دستیابی به وضعیت کاری و نگرش دانشگاهیان به پدیده بازنشستگی پس از بازنشسته شدن آن ها است. در این راستا، جامعه آماری، متشکل از 33 تن از استادان، دانشیاران و استادیاران دانشگاه فردوسی مشهد است که در دامنه زمانی سال های 87-1378 بازنشسته شده بودند. از پرسشنامه پاسخ بسته و باز برای جمع آوری داده های مورد نیاز استفاده به عمل آمد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون فریدمن و U من ویتنی استفاده شد. عمده ترین یافته ها حاکی از آن بود که اغلب اساتید مورد مطالعه، کماکان به فعالیت های علمی دانشگاهی در کنار فعالیت های غیردانشگاهی اشتغال دارند. آن ها از این که در تنظیم وقت خود از استقلال بیشتری برخوردارند خشنودند، اما نسبت به کمرنگ تر شدن ارتباط با همکاران و دانشجویان در مقایسه با گذشته ناخشنودند. هم چنین از مسئولین دانشگاه و به ویژه وزارت متبوع انتظار دارند که اولاً بازنشستگی به طور عام و بازنشستگی اعضاء هیأت علمی به طور خاص در ابعاد گوناگون مورد مطالعه دقیق و همه جانیه قرار گیرد و ثانیاً در کوتاه مدت با تدوین برنامه ای نظام مند از توانمندی های آن ها به طور مؤثرتری بهره گیرند.

هدف از این پژوهش، تعیین روابط چندگانه میان یادگیری سازمانی، توانمندسازهای تعالی سازمانی و قابلیت های چابکی سازمانی در دانشگاه های دولتی شهر اصفهان بوده است. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل 1745 نفر از اعضای هیأت علمی دانشگاه های دولتی شهر اصفهان در سال تحصیلی 1392- 1391 بودکه از این جامعه تعداد 291 نفر به عنوان نمونه با روش نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم انتخاب و مطالعه شدند. داده ها به وسیله سه پرسشنامه یادگیری سازمانی گومژ و همکاران (2005) مشتمل بر 16 سؤال، پرسشنامه توانمندسازهای تعالی سازمانی بر اساس مدل EFQM (2010) مشتمل بر 25 سؤال و پرسشنامه قابلیت های چابکی سازمانی بر اساس مدل چابکی سازمانی ژانگ و شریفی (2000) مشتمل بر 25 سؤال جمع آوری شد. روایی پرسشنامه ها به صورت محتوایی و سازه تأیید شد. پایایی پرسشنامه ها با استفاده از روش ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گردید. پایایی پرسشنامه یادگیری سازمانی 89/0، توانمندسازهای تعالی سازمانی 93/0، قابلیت های چابکی سازمانی 92/0 بود. یافته های پژوهش نشان داد که توانمندسازهای تعالی سازمانی بر قابلیت های چابکی سازمانی تأثیر معنی دار داشته، ولی تأثیر یادگیری سازمانی بر قابلیت های چابکی سازمانی معنادار نبوده است(05/0p≤). همچنین بر اساس نتایج تحلیل رگرسیون بین ابعاد یادگیری سازمانی، توانمندسازهای تعالی سازمانی و قابلیت های چابکی سازمانی رابطه چندگانه ای مشاهده گردید(05/0p≤). نتایج برازش مدل پژوهش نیز نشان داد که داده های پژوهش با مدل مفهومی پژوهش برازش دارد و مدل تأیید می شود.

آموزش عالی، از ارکان اساسی توسعه هر کشور بوده، هدف آن توسعه ابعاد علمی، فناورانه، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جامعه است. آشکار است که تحقق این امر، مستلزم داشتن استادانی مشتاق است. هرگاه استادان، اشتیاق بالایی داشته باشند، می توانند این اشتیاق را در دانشجویان خود به وجود آورند یا بر آن بیافزایند. در این پژوهش، اشتیاق استادان، به تدریس و پژوهش و فعالیت های اجتماعی مد نظر قرار گرفته ، پرسش اصلی این است که عوامل مؤثر بر کاهش اشتیاق کاری اعضای هیأت علمی دانشگاه های دولتی ایران کدامند؟ با توجه به ماهیت موضوع، پژوهش به شیوه کیفی انجام شده است، جامعه خبرگان پژوهش حاضر، اعضای هیأت علمی دانشگاه های دولتی شهر تهران بوده، که از میان آنها 22 نفر با شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و مورد مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته قرار گرفتند. سپس به طور منظم، متن هر مصاحبه کدگذاری شد و ضمن تجزیه و تحلیل مصاحبه ها، با استفاده از روش تحلیل تم، مفاهیم و تم های مورد نظر در قالب3 تم اصلی، 8 تم فرعی 18 دسته مفهومی شناسایی شدند و مورد بحث قرار گرفتند. طبق یافته های پژوهش، موانع ساختاری، موانع محتوایی، موانع فرهنگی، گرایش های منفی، پویایی های منفی، موانع مرتبط با دانشجویان، جامعه، همکاران و رئیس دانشکده، اشتیاق کاری اعضای هیأت علمی دانشگاه های دولتی ایران را کاهش می دهند. این پژوهش با رصد عوامل کاهنده اشتیاق کاری اعضای هیأت علمی دانشگاه برای نخستین بار و ارائه پیشنهادهایی برای کنترل یا رفع آنها از نوآوری ویژه ای برخوردار است.

علی رغم تحقیقات متنوع در حوزه کیفیت تدریس و بررسی عوامل مرتبط با آن، هنوز شاهد نارسائی های آموزشی از سوی منابع انسانی مرتبط با آن هستیم. به منظور مدیریت عملکرد و افزایش کارآیی اساتید در کیفیت تدریس با طراحی تحقیق پیش رو در جهت بررسی ویژگی ها و مهارت های کارآمد در تدریس از نظر اعضای هیأت علمی دانشگاه تلاش شده است. با نظرسنجی تصادفی از 242 نفر از اعضای هیأت علمی در دو دانشگاه تبریز و شهید مدنی آذربایجان با استفاده از پرسش نامه، عوامل مرتبط با کیفیت تدریس مورد مطالعه قرار داده شد. نتایج تحلیل مسیر با کمک مدل یابی معادلات ساختاری نشان داد که اعضای هیأت علمی دانشگاه ویژگی ها و مهارت های خود را مورد ارزیابی قرار دادند. براساس ارزیابی آنان دریافتیم که ویژگی های جمعیت شناختی(0.14)، شخصیتی- اخلاقی(0.18)، شغلی(0.17)، مهارت های حرفه ای(0.13)، تدریس(0.22) و ارتباطی(0.16) و در مجموع این ویژگی ها و مهارت ها به میزان 50 درصد از واریانس کیفیت تدریس را تبیین کردند که مهارت های تدریس با ضریب مسیر(0.22) به عنوان پر اهمیت ترین عامل پیش بینی کننده کیفیت تدریس اساتید دانشگاه شناسایی شد. نقش ویژگی ها و مهارت های اساتید در فرآیند آموزش با توجه به نتایج حاصله، حیاتی نتیجه گیری شده، میزان و اهمیت آنها در فراهم سازی کیفیت تدریس مورد بحث قرار گرفت.

نقش برجسته و والای اعضای هیأت علمی دانشگاه در تعلیم و تربیت دانشجویان، پویایی و شکوفایی دانشگاه و توسعه و تعالی جامعه بر کسی پوشیده نیست. ایفای این نقش ها مستلزم برخورداری آنان از اشتیاق کاری کافی است. در این پژوهش کیفی-کاربردی، اشتیاق اعضای هیأت علمی دانشگاه مدنظر است و این پرسش مطرح می شود که ویژگی ها و شاخص های رفتاری استادان مشتاق چیست؟ مشارکت کنندگان پژوهش 26 نفر از اعضای هیأت علمی دانشگاه های دولتی شهر تهران هستند که با شیوه نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شدند و تا هنگام اشباع نظری مورد مصاحبه نیمه ساختاریافته قرار گرفتند. متن مصاحبه ها پس از هر مصاحبه پیاده سازی و با به کارگیری تکنیک تحلیل تم کدگذاری شدند و مفاهیم و تم های مورد نظر استخراج گردیدند. پس از تجزیه و تحلیل داده ها، درنهایت ویژگی های یک استاد دانشگاه مشتاق در قالب 4 تم اصلی؛ اقدام به دیگر شکوفایی، علاقه به شکوفایی خود، پایبندی به اخلاق حرفه ای و شخصیت مشتاق و 16 تم فرعی شناسایی شدند و مورد بحث قرار گرفتند.

در رویکرد نوین نظام مدیریتی به منظور ارتقاء سطح بهره وری مراکز آموزشی بدون افزایش هزینه ها، به موضوع رفتار شهروندی سازمانی و عوامل مرتبط با آن توجه شده، اما ارتباط هوش سازمانی با آن در مراکز آموزشی مورد بررسی قرار نگرفته است. هدف این پژوهش، تعیین ارتباط بین هوش سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی در بین اعضاء هیأت علمی دانشگاه های دولتی و آزاد اسلامی شهرکرد بود. مؤلفه های رفتار شهروندی شامل: نوع دوستی، وجدان کاری، جوانمردی، نزاکت و آداب اجتماعی است و مؤلفه های هوش سازمانی شامل: چشم انداز راهبردی، سرنوشت مشترک، میل به تغییر، روحیه، اتحاد و توافق، کاربرد دانش و پذیرش بار مسئولیت می باشد. تحقیق با استفاده از تحلیل آماری پرسشنامه های (پودساکوف و البرشت) تکمیل شده توسط اعضای هیأت علمی صورت گرفت. نتایج نشان داد هوش سازمانی با نوع دوستی، نزاکت و آداب اجتماعی رابطه معنی داری دارد، در حالی که با جوانمردی و وجدان کاری ارتباط معنی داری مشاهده نشد. روحیه مهم ترین عامل مؤثر بر رفتار شهروندی سازمانی در اعضای هیأت علمی دانشگاه بود زیرا به ازای هر واحد افزایش روحیه، میزان رفتار شهروندی سازمانی، 31/0 افزایش یافت.