آموزش فعال

هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر آموزش فعال بر خودانگیختگی دانش آموزان نسبت به نماز است . بدین منظور، مطالعه کیفی یک کارگاه آموزشی با موضوع آموزش مفاهیم کاربردی نماز، از حیث چگونگی تأثیرگذاری عناصر محتوا، ارزشیابی، فعالیت های یادگیری و روابط معلم و دانش آموز بر خودانگیختگی دانش آموزان نسبت به نماز، به عنوان محور اصلی اهداف و سوالات تحقیق، انتخاب شده است. قضاوت ها، انتخاب ها و آرزوهای 38 دانش آموز شرکت کننده در کارگاه، به عنوان منبع استنباط و ارزیابی وضعیت انگیزشی آن ها، پس از شرکت در کارگاه و از طریق مصاحبه و مشاهده ی عملکرد آن ها، مورد استفاده قرار گرفته است. تحلیل داده های جمع آوری شده بر اساس نقشه ی مفهومی استنباط شده در این پژوهش حاکی از آن است که بر اساس موضوع و موقعیت یادگیری و به میزان تأمین منابع انگیزش درونی (چالش، کنجکاوی، تخیل و کنترل) در عناصر کلیدی فرآیند یاددهی-یادگیری (محتوا، فعالیت های یادگیری، ارزشیابی و روابط معلم و دانش آموزان) و در نتیجه، زمینه سازی مشارکت فعال) ذهنی – عملی) دانش آموز همراه با تجارب هیجانی و عاطفی مثبت، رشد چشمگیری در انگیزه های درونی دانش آموزان نسبت به یادگیری و رفتارهای خودانگیخته آن ها به ویژه پایبندی آن ها به نماز به وجود می آید. علاوه بر این، بهره گیری از مربیان آگاه و توانا و نیز توجه به نقش خانواده، خصوصاً در حوزه ی تعلیم و تربیت دینی، تسهیلگر این فرایند خواهد بود.

پژوهش حاضر، با هدف شناسایی منظرها و چالش های آموزش فعال در نگرش استادان دانشگاه اجرا گردید. این پژوهش  در رویکرد کیفی و  به روش مطالعه پدیدارشناسی انجام پذیرفت. مشارکت کنندگان در این پژوهش شامل 25 استاد دانشگاه تهران در دانشکده های علوم انسانی و اجتماعی  بودند که به روش انتخاب هدفمند و به واسطه فرم مشاهده آموزش و  انتخاب دانشجویان برگزیده شدند. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش مصاحبه کیفی و  از نوع مصاحبه با پرسش های باز و استاندارد شده بود و داده ها مطابق با رویکرد تحلیل تفسیری نظریه زمینه ای استراس و گلاسر تحلیل و طبقه بندی گردید. پس از تحلیل، تفسیر و طبقه بندی، مضامین حاصل از بیانات استادان هر دو گروه آموزش سنتی و فعال در دانشگاه ، شش مقوله حاصل آمد:  توصیف آموزش، نقش استاد در آموزش ، واکنش در برابر روشهای نوین، گرایش به روشهای نوین، چالش ها در برابر روشهای نوین و اصلاحات لازم برای ارتقاء آموزش؛ در بعد نگرش به آموزش فعال درحالیکه استادان آموزش فعال، بر تعامل میان استاد و دانشجو، متمرکز گردیدند،  استادان روش سنتی آموزش فعال را بر پایه نقش محوری استاد در کلاس درس توصیف می نمایند. در بعد گرایش به آموزش فعال استادان آموزش سنتی برای کاربرد روشهای فعال بر پیش آیند وجود دانشجویان با انگیزه و علاقه مند باور دارند و عدم آمادگی دانشجویان را  علت عدم علاقه نسبت به کاربرد این روش ها ذکر می کنند اما استادان آموزش فعال، ارزیابی بهتری از  تغییرات به وجود آمده در آموزش داشته و تعاملی و دوسویه تر شدن آموزش را به عنوان تغییر مطلوب آموزش به سوی فعال ساختن و درگیری بیشتر دانشجویان در فرایند آموزش مطرح می نمایند. در بعد  موانع موجود برای استفاده از آموزش فعال،  استادان آموزش سنتی بر معایب این نوع از آموزش تأکید نموده و آن را نیز بر اساس نقش محوری استاد و وظیفه اصلی او در اانتقال هر چه بیشتر محتوا بیان می کنند. درحالیکه استادان آموزش فعال چهار دسته چالش های مرتبط با استاد، سرفصل آموزشی، نظام ارزشیابی  و چالش مربوط به ساختار و سازمان آموزش را بیان نموده اند. وجه مشابه هر دو گروه از استادان در  بعد اصلاحات لازم برای ارتقاء آموزش است که در چهار  طبقه قرار می گیرد: 1) تحول در نگرش به آموزش در دانشگاه، 2) اصلاحات ساختاری آموزش عالی جهت تسهیل آموزش فعال، 3) توانمند سازی استادان و 4) بازنگری محتوا و روش های ارزشیابی متناسب با رویکرد نوین آموزش 

بکارگیری رویکرد نوین تدریس در امر آموزش ضرورت عصر اخیر و همگامی با نیازهای به فراخور زمان فراگیران می باشد. در همین راستا این پژوهش با نگاهی تطبیقی به الگوی نوین تدریس متوسطه دوم در ایران و کشورهای پیشرفته شکل گرفت. این پژوهش یک مطالعه تطبیقی از انواع پژوهش های مبتنی بر مقالات مروری با رویکرد کتابخانه بود که به صورت مشخص 6 کشور فرانسه، ژاپن، کره جنوبی، استرالیا، فنلاند و ایران را مورد بررسی قرار داد. یافته های بدست آمده از این پژوهش در سه حوزه مدیریت آموزشی؛ بخش فناوری و ابزارهای فناورانه در این زمینه صورت پذیرفت. یافته های بدست آمده در این زمینه نشان داد که در بعد مدیریتی، در کشورهای پیشرفته تر از منظر مدیریتی در این ساختار، نظام آموزشی چند وجهی و نظارتی در زمینه های مختلف وجود دارد.  بررسی بکارگیری تکنولوژی و ابزار نوین آموزشی در مدارس کشورهای مورد بررسی گویای این مساله بود که هوشمند سازی کامل در مدارس و تخصص بندی دقیق آموزش نوین و صد در صدی هنوز در هیچ کشوری مشاهده نمی گردد اما سمت آموزش به سوی الگوی هوشمند سازی است، با این حال مدارس تخصصی و رویکرد فعال آموزشی گسترش بیشتری در این زمینه نشان می دهند. ژاپن، کره جنوبی و فنلاند مسیر رشد بالایی در این زمینه دارد کشورهای فرانسه و استرالیا در وضعیت متوسطی قرار دارد و ایران از منظر رویکرد آموزشی فعال در مقطع متوسطه دوم در سطح پایین و ضعیفی می باشد. در بخش ابزارهای موجود در این زمینه، نتایج نشان داد کشورهای پیشرفته به سمت آموزش تخصصی تر و فردی گام بر می دارند. از نتایج بدست آمده از این پژوهش می توان در امر برنامه ریزی و تقویت زیر ساخت های موجود جهت گسترش الگوی نوین آموزشی بهره برد.

تغییرات گسترده در عصر اخیر باعث تفاوت در هر حوزه ای شده است و آموزش نیز در این فرایند دچار تغییراتی شده است و الگوی آموزش به سمت رویکرد آموزش الکترونیک و مجازی رفته است. در همین راستا این تحقیق به بررسی تحولات سبک های یاددهی و یادگیری در هزاره سوم، آموزش مجازی، آموزش الکترونیک، آموزش ترکیبی پرداخت. این مطالعه از انواع تحقیقات کتابخانه و تحلیلی بود و یافته ها نشان داد در دوره آموزش الکترونیک الگوی تدریس نگاه آموزشی قبلی نیست و رویکرد فعال آموزشی و ابزار محور متناسب با شرایط و نیاز فراگیر جایگزین دوره قبلی شده است و عامل تدریس از معلم به ترکیب آموزش دهنده و فراگیر تغییر کرده است، ابزار تدریس به رویکرد فناوری محور و استفاده از وسایل آموزشی متنوع چون واقعیت افزوده در این مسیر تغییریافته است و بین دانش آموز و معلم روابط نزدیکی برقرار گردیده است و پیامد آموزش منتهی به ورد به بازار کار و یادگیری تخصصی معطوف شده است. همچنین در بررسی اثرات مثبت و منفی الگوی جدید یاددهی و یادگیری الکترونیک؛ آموزش در این دوره معطوف به زمان و مکان نبودن خاص، تخصصی سازی و آموزش گسترده و نیز نظارت بیشتر و دقیق تر به شیوه آموزش مهم ترین مزایای موردنظر است و سطحی سازی روابط و نبود واکنش های عملیاتی و اکت های مختلف بین فراگیران و در ارتباط با معلم از مهم ترین معایب این طرح است. با توجه به بررسی های صورت گرفته آموزش الکترونیک می تواند اثری مثبت بر آموزش داشته باشد که در صورت ترکیب با آموزش حضوری کیفیت و اثرات مثبت آن افزایش می یابد.

در دهه های اخیر، الزامات آموزش فعال به عنوان رویکردی مؤثر و نوآور در حوزه آموزش و یادگیری مطرح گردیده است. این مطالعه با هدف شناسایی تجربیات معلمان در پیاده سازی این الزامات انجام گرفته است. روش انجام این پژوهش از نوع کیفی و به شیوه پدیدارشناسی است. جامعه آماری پژوهش، معلمان مدارس متوسطه در شهر تبریز و در سال 402-1401 بوده است. نمونه ها به صورت هدفمند انتخاب گردیدند و حجم آن با توجه به ماهیت پژوهش کیفی تا اشباع داده ها (16) نفر ادامه یافت. داده ها از طریق مصاحبه عمیق و ژرف نگر گردآوری گردید و با استفاده از روش پیشنهادی اسمیت (1995) مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. سه مضمون اصلی از یافته ها استخراج گردید که عبارتند از: مزایای پیاده سازی آموزش فعال، چالش های پیاده سازی آموزش فعال و راهکارهای پیاده سازی آموزش فعال که هر یک از این مضامین شامل مضامین فرعی می باشد. نتایج نشان می دهد که معلمان با ارتقاء فرآیندهای آموزشی از طریق تجربه پذیری دانش آموزان، ترغیب به مشارکت فعال آن ها و ایجاد انگیزه برای تعامل، توانسته اند الزامات آموزش فعال را بهبود بخشند. همچنین، این تجربیات نشان می دهد که مقابله با چالش های اجرایی این رویکرد از طریق آمادگی معلمان، استفاده از راهکارهای متنوع، و ایجاد محیط های موثر آموزشی، می تواند به عملکرد بهتر آموزشی منجر گردد.