سرمایه های معیشتی

خشکسالی طی سالیان گذشته آسیب های زیادی به بخش کشاورزی و جامعة روستایی وارد کرده است. در دهة اخیر، رویکرد مقابله با شرایط و رخدادهای طبیعی جای خود را به کنارآمدن و زندگی کردن با آنها داده است. پژوهش حاضر به بررسی تنوع معیشتی به عنوان یکی از رویکردهای مناسب برای کنارآمدن با شرایط خشکسالی می پردازد. چارچوب تحلیلی استفاده شده در این پژوهش، چارچوب معیشت پایدار است. این چارچوب که به عنوان روشی برای بهبود درک معیشت فقرای روستایی به کار گرفته شده است، از زمینه های آسیب پذیری روستاییان آغاز می شود و به دستاوردهای معیشتی حاصل از سازوکار های مبتنی بر معیشت پایدار ختم می شود. روش تحقیق در این بررسی به صورت کمی پیمایشی است و از روش های توصیفی، تحلیلی و روابط همبستگی استفاده می کند. برای این منظور به 12 روستا در مناطق مختلف استان اصفهان، که به درجه های متفاوتی در معرض خشکسالی بودند و در سطوح گوناگونی از نظر برخورداری از امکانات توسعه قرار داشتند، مراجعه شد و افزون بر نهادها و خبرگان روستایی با 227 نفر از سرپرستان خانوار کشاورز روستایی مصاحبه شد. نتایج به دست آمده نشان می دهند که اتخاذ رویکرد تنوع معیشتی منجر به تاب آوری بیشتر خانوارها در شرایط خشکسالی شده است. در روستاهایی که در معرض خشکسالی شدیدتری قرار داشتند، این تنوع معیشتی بیشتر به چشم می خورد.

سرمایه های معیشتی (انسانی، فیزیکی، طبیعی، مالی، اجتماعی) در واقع تعیین کننده اساس زندگی مردم در سکونتگاه های انسانی بویژه در نواحی روستایی به شمار می آیند. این سرمایه ها در قالب رویکرد معیشتی می توانند به عنوان چارچوبی برای درک و تحلیل بهتر نقش مردم در امور توسعه نواحی روستایی به کار گرفته شوند. از این رو پژوهش حاضر ضمن ارزیابی سرمایه های معیشتی در نواحی روستایی شهرستان قصرقند، به تحلیل عوامل جغرافیایی مؤثر بر آن پرداخته است. در این راستا از مهمترین عوامل جغرافیایی مؤثر می توان عوامل مکانی- فضایی، جمعیتی و اقتصادی را نام برد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و جامعه آماری کلیه ساکنان روستایی شهرستان قصرقند می باشند. تعداد نمونه 329 سرپرست خانوار روستایی از 23 روستای منتخب هستند. داده ها و اطلاعات از طریق پرسشنامه به روش تصادفی گردآوری شد و به وسیله روش های آماری در محیط نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این پژوهش متغیر مستقل عوامل جغرافیایی مؤثر و متغیر وابسته معیشت خانوار روستایی است. نتایج کلی پژوهش حاکی از سطح پایین معیشت در نواحی روستایی با ارزش میانگین 19/2 بوده و بیانگر ضعف در زیرساخت ها و سرمایه های معیشتی (به جز سرمایه اجتماعی) است. همچنین طبق نتایج به دست آمده عوامل مکانی- فضایی (شکل استقرار، موقعیت ارتباطی، نوع راه دسترسی، فاصله از مراکز نافذ) بر سطح معیشت روستاییان تأثیرگذار هستند. از میان عوامل جمعیتی، میزان جمعیت و بُعد خانوار هیچ ارتباطی با سطح معیشت روستایی ندارند؛ اما نسبت باسوادی و نسبت مهاجرت طی 7 سال گذشته (1385 تا 1392) به ترتیب رابطه مستقیم و معکوس معناداری را با سطح معیشت نشان می دهند. بین عوامل اقتصادی (متوسط درآمد، نرخ اشتغال و متوسط مالکیت ها) و سطح معیشت روستایی ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد. از میان کلیه عوامل جغرافیایی، عوامل اقتصادی با ضریب 425/0 بیشترین و عوامل مکانی- فضایی با ضریب 142/0- کمترین تأثیر بر سطح معیشت روستایی را نشان می دهند.

کاهش آسیب پذیری روستائیان از طریق افزایش سطح تاب آوری و ارتقای انعطاف پذیری در برابر پیامدهای طبیعی ازجمله خشکسالی می تواند یکی از ویژگی های مدیریت، برنامه ریزی و توسعه باشد که از طریق شناسایی عوامل تأثیرگذار بر تقویت تاب آوری امکان پذیر است؛ بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین سرمایه معیشتی و تاب آوری در مقابل خشکسالی انجام گردیده است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و بر اساس ماهیت توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری 36 روستای دارای دهیاری بخش مرکزی شهرستان اردبیل با 8151 خانوار است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 367 نفر برآورد گردید و به تناسب تعداد جمعیت هر روستا بین آن ها تقسیم گردید. جهت گردآوری داده های مورد نیاز از دو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده گردید. به منظور تحلیل موضوع و تنظیم پرسشنامه چهارچوبی از پنج شاخص سرمایه معیشتی در قالب 46 گویه و پنج شاخص تاب آوری در قالب 30 گویه انتخاب و تدوین شد. روایی صوری پرسشنامه به وسیله پانل متخصصان و کارشناسان مورد تأیید قرار گرفت. میزان پایایی کل نیز به وسیله آلفای کرونباخ 89/0 برآورد گردید. نتایج حاصل از یافته های پژوهش نشان می دهد بین سرمایه معیشتی و تاب آوری در مقابل خشکسالی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. همچنین سرمایه انسانی و سرمایه اجتماعی بیشترین تأثیر را در تاب آوری در مقابل خشکسالی دارند.

در پژوهش حاضر استراتژی های متنوع سازی اقتصاد روستاها در بخش مرزی خاوومیرآباد شهرستان مریوان مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته است تا رهیافت این امر ارائه راهکارهای کاربردی در راستای افزایش پایداری اقتصادی روستاها و به دنبال آن کم رنگ شدن فقر در روستاهای منطقه باشد. جمع آوری داده ها در بخش نظری با استفاده از منابع اسنادی و در بخش میدانی با بهره گیری از مصاحبه، مشاهده و توزیع پرسشنامه در میان 50 نفر از کارشناسان و متخصصان عرصه برنامه ریزی روستایی انجام گرفته است. تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده با بهره گیری تکنیک سوات و مقایسه دودویی در نرم افزار expert choice انجام شده است. نتایج پژوهش نشان داد که تاسیس بازارچه های مرزی بیشترین تأثیر و نقش را در بهبود متنوع سازی اقتصادی روستاها در میان فعالیت های معیشتی موجود دارد. همچنین وضعیت متنوع سازی اقتصادی منطقه مورد مطالعه تحت تأثیر 12 عامل درونی در مقابل 9 عامل بیرونی است. به عبارتی دیگر 4 عامل قوت در مقابل 8 عامل ضعف و 5 عامل فرصت در مقابل 4 عامل تهدید، پیش روی عملکرد مطلوب متنوع سازی اقتصاد روستاهای منطقه قرار دارد. اولویت بندی عوامل با استفاده از میانگین نسبی نشان داد تنوع توان های طبیعی، اقتصادی و اجتماعی جهت تنوع بخشی اقتصادی روستاها " مهمترین قوت " ، عدم ایجاد زمینه های ایجاد مشاغل تبدیلی کشاورزی و دامداری " مهمترین ضعف " ، حرکت نظام اقتصادی کشور به بازگشایی مرزها و سیاست تجارت درهای بازخارجی " مهمترین فرصت " و تبلیغات منفی مبنی بر عدم امنیت در مناطق مرزی نیز " مهمترین تهدید " مؤثر بر عملکرد مطلوب متنوع سازی اقتصادی در سطح روستاهای منطقه بوده و راهبردهای مؤثر جهت بهبود وضعیت تنوع بخشی اقتصادی روستاهای منطقه، راهبردهای تهاجمی است.

پژوهش حاضر، با هدف سنجش سرمایه های معیشتی کشاورزان روستایی، به روش اسنادی- تحلیلی و میدانی در شهرستان شازند استان مرکزی انجام شد. جامعه آماری تحقیق خانوارهای روستاهای شهرستان شازند بودند. حجم نمونه با روش نمونه گیری کوکران 370 خانوار محاسبه شد که با استفاده از روش طبقه بندی خوشه ای، در بین روستاهای شهرستان توزیع شدند. داده های میدانی با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شد. نتایج تحقیق نشان داد که سرمایه های معیشتی به لحاظ پایداری یکسان نیستند؛ سرمایه مالی و طبیعی با میانگین 59/2 و 84/2 ناپایدارترین و سرمایه فیزیکی با میانگین 52/3 پایدارترین بعد معیشت پایدار کشاورزان شهرستان شازند به شمار می روند. همچنین، نقشه های میان یابی تولیدشده نشان داد که پراکنش فضایی دارایی های معیشتی از الگوی شرقی- غربی پیروی می کند، به گونه ای که روستاهای شرقی شهرستان از معیشت پایدارتری نسبت به روستاهای غربی برخوردارند.

این تحقیق با هدف طراحی الگوی معیشت پایدار با رویکرد روستا تعاون با استفاده از روش گرندد تئوری انجام شده است. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات کیفی است. نمونه موردمطالعه شامل 32 نفر از متخصصان، مدیران و صاحب نظران حوزه تعاون کل کشور بودند، که به صورت هدفمند انتخاب شدند، است. برای جمع آوری داده ها از مشاهدات میدانی و مصاحبه های عمیق و در نهایت با تشکیل گروه های متمرکز (Focus Group) بهره گرفته شده است. نتایج به دست آمده از داده های تحقیق در فرآیند کدگذاری (باز، محوری و انتخابی) در قالب مفاهیم، زیر مقوله و مقوله با استفاده از نرم افزار MAXqda18 استخراج و طبقه بندی گردید. مدل پارادایمی شامل شرایط (علی، زمینه ای و مداخله گر)، راهبرد و پیامد است. یافته های تحقیق گویای آن است که آسیب پذیری اقلیمی، آسیب پذیری اجتماعی و آسیب پذیری اقتصادی به عنوان شرایط علی؛ روندها، حمایت های دولتی و تقویت زیرساخت ها به عنوان شرایط زمینه ای و تأمین مالی، توسعه بازار، کنترل بازار و حمایت های دولتی به عنوان شرایط مداخله گر مؤثر بر ایجاد معیشت پایدار با رویکرد روستا تعاون هستند. نتایج نشان دهنده آن است که راهبردهای مقابله و راهبردهای سازش به عنوان راهبردهای دستیابی به معیشت پایدار دارای پیامدهایی چون تعاونی سازی، توسعه پایدار، بهره وری، اشتغال، تقویت سرمایه اجتماعی و کشاورزی هوشمند هستند. در تقویت سرمایه اجتماعی، انسان نقش محوری داشته و در تقابل با بحران های اقلیمی با انسجام افراد روستایی از طریق تعاونی سازی مؤثر باشد.

یکی از مهم ترین مباحث توسعه روستایی، کاهش فقر و مدیریت محیط زیست است. در طی سال های أخیر، رویکرد معیشت پایدار یکی از بهترین روش ها برای پرداختن به توانمندسازی فقرا بوده است. این رویکرد به عنوان مرکز توجه أخیر محققان توسعه به دنبال حفظ یا افزایش بهره وری منابع، حفظ مالکیت و فعالیت های درآمدزا برای تأمین نیازهای اساسی خانوارهای روستایی است. پژوهش حاضر با هدف واکاوی شاخص معیشت پایدار روستایی با تأکید بر سرمایه های معیشتی فیزیکی، مالی، اجتماعی، انسانی و محیطی در شهرستان سراوان صورت گرفت. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و به روش پیمایشی انجام شد. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه ای محقق ساخته بود که به شکل چهره به چهره تکمیل گردید. روایی پرسشنامه با بهره گیری از پانل متخصصان توسعه روستایی مورد تأیید قرار گرفت. نمونه آماری متشکل از هفت نفر از کارشناسان فرمانداری شهرستان سراوان بودند که با بهره گیری از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی فازی به مقایسه زوجی وضعیت و درجه اهمیت سرمایه های معیشتی (معیارها) در بین دهستان های شهرستان سراوان (گزیدارهای مورد بررسی) مبادرت نمودند. یافته ها نشان داد، در بین سرمایه های پنجگانه معیشت از دید پاسخگویان به ترتیب سرمایه های فیزیکی، سرمایه مالی، سرمایه اجتماعی، سرمایه انسانی و سرمایه محیطی از اولویت بالاتری برای تأمین معیشت روستاییان مورد مطالعه برخوردار بودند. در نهایت، وضعیت دهستان های مورد مطالعه بر مبنای معیارهای مورد سنجش تعیین شد. بر این مبنا، دهستان حومه حائز رتبه ی اول، دهستان جالق حائز رتبه دوم و دهستان های ناهوک، کوهک و اسفندک، گشت، کله گان و بم پشت و کشتگان در رتبه های بعد قرار گرفتند.

معیشت پایدار در دﻫﻪ ی 1980ﺑﻪ ،ﻋﻨﻮان یکرویکرد جدید در ﻣﺒﺤﺚ ﺗﻮﺳﻌﻪ روستائی وﺑﺎ ﻫﺪف ﮐﺎﻫﺶ و ریشه ﮐﻨﯽ ﻓﻘﺮروستائی ﻣﻄﺮح ﺷﺪ دستیابی به معیشت پایدار روستائی، ﺑﺪونﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪدارائی ﻫﺎ وسرمایه ﻫﺎی معیشت درروﺳﺘﺎﻫﺎ اﻣﮑﺎن پذیرﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ. پژوهش حاضر جزو تحقیقات کمی از نوع روش همبستگی است وازنظر هدف کاربردی و از ﻟﺤﺎظ گردآوری داده ﻫﺎ از ﻧﻮع پیمایشی محسوب می شود . هدف اصلی آن طراحی الگوی معیشت پایدار(تاثیر سرمایه های معیشتی) با رویکرد روستا تعاون انجام شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر را مدیران تعاونی های طرح روستا تعاون تشکیل می دهند(405(N= که با استفاده از روش نمونه گیری انتساب متناسب و فرمول کوکران 198 نفر در پژوهش مشارکت داشتند.از ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ای ﺳﺎﺧﺘﺎرﻣﻨﺪ و ﻣﺤﻘﻖ ﺳﺎﺧﺘﻪ بعنوان اﺑﺰار ﮔﺮدآوری داده ﻫﺎ دراین تحقیق بهره گرفته شد. روایی محتوایی و صوری پرسشنامه بوسیله پانل متخصصان تایید شد. با استفاده از پیش آزمون و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ از پایایی آن اطمینان حاصل گردید. یافته ها نشان داد، متغیرهای سرمایه مالی (419/.)، سرمایه فیزیکی (402/.)، سرمایه اجتماعی(314/.)، سرمایه انسانی(256/.) و سرمایه طبیعی (222/.)، بترتیب موثرترین متغیرها بر معیشت پایدار اعضای تعاونی های تحت پوشش طرح روستا تعاون می باشند. نتایج بدست آمده از تحلیل یافته با استفاده از روش بیزی (Baysian SEM)  نشان داد که میزان پایداری و استمرار در کسب وکار در سرمایه مالی، دسترسی به وسائل ارتباطی، در سرمایه فیزیکی، مشارکت در فعالیت های مرتبط با بحران های اجتماعی در سرمایه اجتماعی، علاقه به کار ی جدید و نوآوری در سرمایه انسانی و امکانات بالقوه طبیعی روستا برای گردشگری درسرمایه طبیعی بیشترین تاثیر را روی معیشت پایدار داشته اند.

فصل مشترک بیشتر مطالعات پژوهشگران در مورد سکونتگاه های روستایی واقع در نواحی کوهستانی – جنگلی کشورهای جهان سوم بیانگر این است که در این نواحی علاوه بر شدت بالای فقر، مدت طولانی فقر حائز اهمیت است و این فرآیند موجب شکل گیری تله فقر شده است. پژوهش حاضر در پی آن است که دریابد سرمایه اجتماعی چه تأثیری بر گسست تله فقر فضایی در این نواحی دارد؟ جامعه آماری این پژوهش، اعضاء انجمن های اعتبار و پس انداز در نواحی روستایی جنگلی – کوهستانی شهرستان بابل بوده که مطابق با فرمول کوکران، 215 نفر به عنوان نمونه انتخاب شده است. پس از گردآوری داده ها از طریق پرسشنامه محقق ساخته، تجزیه و تحلیل آن با استفاده از آزمون های آماری در نرم افزار SPSS 22 و همچنین به کمک مدل یابی معادلات ساختاری در رویکرد حداقل مربعات جزئی به کمک نرم افزار smart – PLS انجام شده است. یافته های پژوهش نشان داد که انجمن ها به مثابه سرمایه اجتماعی بر سرمایه های معیشتی به مثابه نماگرهای تله فقر فضایی با شدت همبستگی متفاوت رابطه مثبت و معنادار دارد. همچنین، سرمایه اجتماعی توان تبیین 62 درصد از واریانس سرمایه مالی، 68 درصد از واریانس سرمایه انسانی، 65 درصد از واریانس سرمایه اقتصادی، 66 درصد از واریانس سرمایه فیزیکی، 49 درصد از واریانس سرمایه طبیعی، 52 درصد از واریانس سرمایه نهادی و 56 درصد از واریانس سرمایه فرهنگی را داراست. از این رو تأثیر مقوله های آگاهی، اعتماد، حمایت، انسجام و مشارکت تحت عنوان یک سازه کلی به نام سرمایه اجتماعی بر گسست فقر فضایی مورد تأیید قرار می گیرد. بنابراین با تقویت هر یک از این مولفه ها می توان با ارتقاء سطح سرمایه های معیشتی و گسست تله فقر فضایی در نواحی روستایی دست یافت.

وجود مواد معدنی برای رفاه انسان و زندگی اجتماعی ضروری است و استخراج آنها هم با فرصت ها و هم با چالش های فراوان همراه است. چالش ها برای هر جامعه ای که به دنبال حفظ یک زندگی اجتماعی سالم و پررونق در اطراف یک معدن دارند در تحقیقات زیادی مورد بررسی قرار گرفته است. هدف این تحقیق بررسی نقش کسب و کارهای صنعتی (معدنی) در بهبود سرمایه های معیشتی پایدار خانوارهای روستایی شهرستان آزادشهر می باشد. این مطالعه از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی - تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات به دو صورت کتابخانه ای و پیمایش میدانی می باشد. جامعه آماری این پژوهش را کلیه شاغلان در صنعت معدن زغال سنگ آزادشهر تشکیل می دهند که با استفاده از فرمول کوکران 200 نفر به عنوان حجم نمونه جهت تکمیل پرسشنامه های در طیف لیکرت 5 گزینه ای انتخاب شدند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های فریدمن، کای اسکوئر، فای کرامر و ضریب همبستگی اسپیرمن در محیط نرم افزاری SPSS و برای تولید نقشه از نرم افزار ArcGis بهره گرفته شد. یافته ها نشان می دهد بین کسب و کارهای صنعتی (معدن) با بهبود سرمایه های معیشتی پایدار خانوارهای روستایی در سطح اطمینان 99 درصد رابطه وجود دارد و اشتغال در این نوع کسب و کار بر سرمایه های اقتصادی24/823 اجتماعی 25/095 فیزیکی 41/040، انسانی 19/519 تاثیر بیشتری بر جای گذاشته، اما بر سرمایه طبیعی 12/433 تاثیرات به مراتب ضعیف تر بوده است. می توان بیان نمود توسعه و گسترش فعالیت های معدنی در صورتی که با توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در نزیکی های معادن صورت گیرد علاوه بر کاهش هزینه حمل و نقل، در اشتغال زایی و جذب بیشتر نیروهای روستایی و بهبود معیشت پایدار خانوارهای روستایی و ماندگاری جمعیت در نواحی روستایی می گردد.

حفظ، توسعه و تشویق سرمایه گذاری در فعالیت های دامپروری در جهت حفظ منابع ژنتیکی، افزایش تولید، ایجاد امنیت شغلی، اشتغال زایی به خصوص در نواحی روستایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این تحقیق بر آن است تا نقش واحدهای دامی کوچک در معیشت پایدار خانوارهای روستایی شهرستان آق قلا را مورد بررسی قرار دهد. این مطالعه از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی - تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش را خانوارهای ساکن در 9 روستای شهرستان آق قلا با مجموع 4073 خانوار تشکیل می دهند که جهت تکمیل پرسشنامه ها با استفاده از فرمول کوکران 354 سرپرست خانوار به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های فریدمن، فای کرامر، کای اسکوئر و اسپیرمن و ویلکاکسون در محیط نرم افزاری SPSS استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داده است که بین ایجاد واحدهای دامی کوچک با ویژگی های شخصی افراد مانند شغل، تحصیلات، تاهل، مهارت در زمینه شغلی، سن و درآمد با آزمون های فای کرامر، کای اسکوئر، پیرسون رابطه معناداری در سطح 99 درصد وجود دارد. بین ایجاد واحدهای دامی کوچک با بهبود سرمایه های معیشتی (انسانی، اجتماعی، اقتصادی، فیزیکی و طبیعی) با آزمون های فریدمن و کای اسکوئر و ویلکاکسون رابطه معنادار مشاهده می شود. همچنین بین سرمایه های معیشتی خانوارهای دارای واحدهای دامی کوچک در روستاهای مورد مطالعه با استفاده از آزمون کروسکال والیس تفاوت معنی دار مشاهده می گردد. لذا برای حفظ و تقویت واحدهای دامی کوچک بهتر است حمایت دولت از طریق ارائه علوفه ارزان قیمت به فعالان این کسب و کار در جهت ایجاد انگیزه صورت گیرد تا زمینه پایداری اقتصاد روستاها و ماندگاری جمعیت در نواحی روستایی با توجه به ویژگی های منحصربفرد این ناحیه فراهم گردد.

مقدمه: تغییراتی عمده ای در تفکر توسعه روستایی در نیم قرن گذشته رخ داده و در کشورهای درحال توسعه رهیافت معیشت پایدار روستایی در تلاش برای کاهش فقر روستایی مطرح شده است. هدف : هدف این پژوهش، تحلیل بنیان های معیشتی سکونتگاه های روستایی با رویکرد فضایی است. روش شناسی: این پژوهش از نوع کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی است. گردآوری اطلاعات با روش های کتابخانه ای و میدانی (روش پیمایش مبتنی بر پرسشنامه) صورت گرفته است. جامعه آماری شامل روستاهای دهستان دشتویل است که از بین آن ها 12 روستا بر اساس نمونه گیری مکانی انتخاب شده است. حجم نمونه با فرمول کوکران و اعمال روش تصحیح آن، تعداد 133 خانوار تعیین شد. از آزمون تی تک نمونه ای برای مقایسه تفاوت ها و آزمون فریدمن برای رتبه بندی شاخص ها استفاده شد. همچنین از مدل تاپسیس برای تحلیل و رتبه بندی روستاها و در نهایت، از روش تحلیل فضایی کریجینگ برای نمایش الگوی فضایی بنیان های معیشتی استفاده شده است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که پنج بُعد سرمایه های معیشتی مورد بررسی به طور کلی در روستاهای مورد مطالعه دارای وضعیت نامطلوب هستند. از میان این پنج بُعد، ابعاد سرمایه طبیعی و سرمایه اجتماعی در وضعیت مطلوبی هستند. نتایج حاصل از رتبه بندی براساس آزمون فریدمن نشان داد بُعد سرمایه معیشی در جایگاه اول بوده و در رتبه بندی شاخص ها، پوشش گیاهی در رتبه اول قرار می گیرد. براساس نتایج مدل تاپسیس، روستای چلگاسر در رتبه نخست جای گرفت. نتایج حاصل از تحلیل فضایی کریجینگ حاکی از این است که اختلاف فضایی در روستاهای دهستان دشتویل وجود داشته به طوری که روستاهای واقع در پهنه فضایی شرق در وضعیت برخوردار و روستاهای واقع در پهنه فضایی غرب نابرخوردار (محروم) هستند. نتیجه گیری: در بنیان معیشتی روستاهای کوهستانی واقع در دهستان دشتویل خلا سرمایه های فیزیکی، انسانی و مالی وجود دارد. در بررسی علل وجود این نقصان می توان به دلایلی همچون محدود بودن گزینه های معیشتی، کسب درآمد و گذران زندگی از طریق روش های سنتی (وابستگی به دام، کشاورزی محدود، اقتصاد تک محصولی) اشاره کرد.

پژوهش حاضر با هدف مدلسازی سرمایه های معیشتی خانوارهای روستایی دهستان حومه جنوبی در شرایط خشکسالی انجام گرفت. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ چگونگی جمع-آوری داده ها پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش سرپرستان خانوارهای روستایی دهستان حومه جنوبی شهرستان اسلام آباد غرب بودند (2894=N) که با استفاده از جدول کرجسی- مورگان، حجم نمونه ی آماری 339 نفر محاسبه گردید. به منظور دستیابی به نمونه ها در این پژوهش، از روش نمونه گیری چند مرحله ای استفاده گردید. چارچوب تحلیلی مورد استفاده در این پژوهش، چارچوب معیشت پایدار بود. برای مدلسازی نیز از روش معادلات ساختاری بهره گرفته شد. بزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی صوری و محتوایی پرسشنامه با نظر اصلاحی استادان و کارشناسان دانشگاه و پس از انجام اصلاحات لازم در چند مرحله تأیید شد. پایایی کل پرسشنامه برابر 778/0 است. نتایج نشان می دهد که اعتبار اندازه گیری شده هر چهار مدل اندازه گیری بر سرمایه های معیشتی و نیز مدل چهار عاملی مرتبه دوم برای بررسی سرمایه معیشتی قابل قبول می باشد. در نهایت شاخص انسانی به میزان 64/0، شاخص طبیعی به میزان 45/0، شاخص مالی به میزان 37/0 و شاخص اجتماعی با کمترین تأثیر به میزان 23/0 بر سرمایه معیشتی تأثیر داشت. همچنین ضریب تاثیر بدست آمده بین سرمایه های معیشتی و متغیر خشکسالی 72/0- می باشد که نشان از شدت رابطه غیر مستقیم خشکسالی بر سرمایه های معیشتی دارد.

مقدمه: امروزه صنایع دستی بخشی از اقتصاد روستایی خانوارهای روستایی را تشکیل می دهد و در صورت برنامه ریزی صحیح می تواند نقش مهم تری نیز به عهده گیرد در روستاهای اورامان صنایع دستی از گذشته دور، نقشی مهم در اقتصاد خانوارهای روستایی این منطقه به عهده داشته است.هدف: هدف این تحقیق تحلیل اثرات تولید صنایع دستی بر سرمایه های معیشتِ پایدار خانوارهای روستایی می باشد.روش شناسی تحقیق: جامعه آماری این پژوهش، سرپرستان خانوار در بخش اورامان (4192=N) واقع در شهرستان سروآباد در استان کردستان بود.که برای مقایسه سطوح مختلف سرمایه های معیشتی در دو گروه خانوارهای دارای صنایع دستی و فاقد صنایع دستی انتخاب شدند. حداقل حجم نمونه از طریق فرمول کوکران تعداد 351 نفر تعیین شد. ابزار تحقیق شامل پرسشنامه ای برای پنج سرمایه معیشتی (فیزیکی، انسانی، اجتماعی، مالی و طبیعی) و صنایع دستی بود. پایایی پرسشنامه طراحی شده با ضریب 79/0 تایید شد.قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، بخش اورامان شهرستان سروآباد در استان کردستان می باشد.یافته ها: یافته های حاصل از آزمون فریدمن و کروسکال والیس حاکی است که تفاوت معناداری بین سرمایه های مالی، طبیعی و فیزیکی در دو گروه خانوار وجود دارد. همچنین نتایج آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن نشان داد که رابطه معناداری بین صنایع دستی و سرمایه های معیشتی روستایی وجود دارد. بطوری که شدت همبستگی نشان داد که صنایع دستی بیشترین تاثیر را به ترتیب بر سرمایه های مالی، طبیعی و فیزیکی دارد. از نظر رتبه بندی سرمایه ها در دو گروه در گروه تولید کننده صنایع دستی به ترتیب سرمایه فیزیکی، طبیعی، مالی، اجتماعی و انسانی قرار گرفته اند و در بین خانوارهای فاقد تولید صنایع دستی نیز به ترتیب سرمایه انسانی، اجتماعی، مالی، طبیعی و فیزیکی رتبه بندی شده اند. بایستی توجه داشت که در هیچ سرمایه معیشتی، میانگین خانوار بدون صنایع دستی مساوی یا بیشتر از میانگین سرمایه های معیشت پایدار خانوار دارای صنایع دستی نیست. نتایج: با توجه به تجزیه و تحلیل داده ها می توان نتیجه گرفت که صنایع دستی نقش بسیار مهمی در ارتقاء سرمایه های معیشت پایدار خانوار در گروه خانوارهای دارای تولید صنایع دستی داشته است. برای ارتقاء سرمایه های معیشتی خانوار روستایی و کاهش فقر و توسعه مناق روستایی، برنامه ریزان و مجریان بایستی تولید و آموزش تولید صنایع دستی در خانوارهای روستایی را مد نظر داشته باشند.