دهه 1390

در دهه 1390 تعدادی از تئاترها از فروش بسیار قابل توجهی در ایران برخوردار بودند. هدف این مقاله، شناخت ابعاد و مؤلفه های ذائقه مخاطبان این نوع تئاترها و همچنین علل و عوامل حرکت به سمت این نوع ذائقه است. برای دستیابی به اهداف تحقیق از روش مصاحبه نیمه ساختاریافته با صاحب نظران استفاده شده است. تعداد صاحب نظران بر اساس روش «نمونه گیری زنجیره ای» و «شاخص اشباع نظری داده ها» دوازده نفر تعیین شده و در صورت بندی و تبیین مقوله ها و زیرمقوله ها از تکنیک «مقایسه دائمی یافته ها» استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که عناصر تأثیرگذار بر افزایش میزان فروش نمایش ها در دهه 1390 در دو دسته عناصر درون تئائری (مانند بازیگری، کارگردانی، موسیقی، نمایشنامه و ژانر نمایش) و برون تئاتری (تبلیغات، مکان اجرا و زمان اجرا) قابل دسته بندی اند. سلبریتی محوری، تلاش برای دراماتورژی، معاصرسازی و ایرانی سازی نمایش های مشهور غربی، استفاده از موسیقی (زنده) و دکورهای عظیم از جمله ویژگی های پرتواتر این نوع نمایش هاست. همچنین عوامل مدیریتی- سیاسی (به ویژه شکل گیری بدون برنامه ریزی تئاتر خصوصی)، اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، هنری و تکنولوژیکی- رسانه ای در شکل دهی به ذائقه ویژه مخاطبان در دهه 1390 مؤثر بوده اند که می توان ذیل مفهوم «مجلل بینی» آن را انتظام معنایی بخشید.

سینما به منزله رسانه ای که به کسب پایگاهی مستحکم در میان مردم موفق شده، علاوه بر جنبه های هنری از مناظر دیگری نظیر جامعه شناسی نیز قابل تحلیل و بررسی است. نظریه بازتاب یکی از نظریاتی است که زیرمجموعه جامعه شناسی سینما قرار می گیرد و از دیدگاهی به مقوله سینما می نگرد که وجود ارتباط تنگاتنگ و گسست ناپذیر بین فیلم های تولیدشده در یک بافتار اجتماعی با خود آن بافتار، به طور عام، و نهادهای سازنده آن، به طور خاص، را اجتناب ناپذیر می داند. در این پژوهش، سعی بر این است تا با تکیه بر این موضع فکری نقش اجتماعی کاراکترهای زن موجود در فیلم های ساخته شده بین سال های 1390 1396 به روش تحلیل محتوای کیفی واکاوی شود. انتخاب این بازه زمانی به دلیل نزدیکی به زمان نگارش مقاله (1397) و به تبع آن نزدیکی به بافت جامعه امروز مخاطبان است. جامعه آماری مورد نظر به طور هدفمند از بین فیلم های برنده شده در بخش های بهترین فیلم، بهترین فیلم نامه و بهترین فیلم از دید تماشاگران جشنواره فجر این دوره انتخاب شده است. در بخش اصلی نیز، تحلیل نقش اجتماعی شخصیت ها براساس پنج شاخصه، که به باور نگارندگان جوانب مختلف نقش اجتماعی زن در سینما را مورد پوشش قرار می دهد، صورت می پذیرد: 1. ژانر فیلم ها، 2. طبقه اجتماعی شخصیت ها، 3. نوع شغل شخصیت ها، 4. خودکارآمدی اجتماعی شخصیت ها و 5. کنشگری شخصیت ها؛ تا از این طریق جایگاه اجتماعی زنان، به عنوان تشکیل دهندگان نیمی از جمعیت ایران به واسطه تشریح تصویر ارائه شده در سینمای این شش سال مشخص شود.