ایدئولوژی اسلامی

فرضیه اصلی مقاله این است که در دو دهه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، جریان مذهبی موفق شد به وسیله گسترش فرهنگ سیاسی شیعی در جامعه به پیروزی برسد. روش مطالعه در این مقاله اسنادی و با مراجعه به منابع معتبر موجود بوده و به این نتیجه رسید که فرهنگ سیاسی شیعه با توجه به گستردگی مفاهیم، زمینه را برای خوانش های متفاوت فراهم آورده و از ابتدای شکل گیری اش تا عصر حاضر، سبب بروز سه رویکرد انزواگرایی، مسالمت و اعتراض در بین شیعیان شده است. اما در ذات این فرهنگ، همیشه عنصر اعتراض به حکومت های نامشروع بر عناصر دیگر غلبه داشته و با بهره گیری از شبکه روحانیت، رهبری دینیِ امام خمینی، ایدئولوژی منسجم و همه گیر و نیز ضعف و ناتوانی گفتمان های رقیب، بر سایر جریاناتِ موجود فائق آمده و با جهت دادن به مبارزات مردم علیه رژیم پیشین، توانسته مهم ترین جنبش اسلامی معاصر را رقم زند.

جمهوری اسلامی ایران دارای منابع متعدد قدرت نرم می باشد که از جمله آنها، فرهنگ و ارزش های فرهنگی می باشد. برای ارتقاء توانمندی ایران باید این منابع را شناسایی و برای تبدیل آنها به قدرت نرم همت گمارد و یکی از بسترهای شناسایی مولفه های قدرت نرم جامعه ایرانی، اسناد فرادستی و سیاست های کلی نظام می باشد که ارزش ها و منابع قدرت آفرین برای ایران در آنها نمود یافته اند. به همین منظور، مقاله حاضر «سند مولفه های هویت ملی ایرانیان» را برای بررسی برگزیده است و با بهره گیری از روش تحلیل محتوا و مطالعات کتابخانه ای به این پرسش پاسخ می دهد که؛ منابع فرهنگی قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در سند هویت ملی ایرانیان کدامند و ارزش های ملی و دینی چگونه بر ارتقاء قدرت نرم افزاری ایران تاثیر می گذارند؟ یافته های مقاله نشان می دهند که ارزش های ملی (هویت ملی، زبان فارسی، پیشینه تمدنی، علم، مفاخر ملی و میراث فرهنگی) و ارزش های دینی (سنت های حسنه، مساجد، مراسم آئینی، اخلاق گرایی، ایدئولوژی اسلامی، توحید و ایمان،) منابع قدرت نرم ایران می باشند که با ایجاد جذابیت، همبستگی و پیوند اجتماعی، نزدیکی ملت ها به آرمان های جامعه ایرانی، اشاعه الگو و شاخص ها، تولید اعتبار، استحکام ساختار قدرت و... قدرت نرم ایران را ارتقاء می دهند.

انقلاب اسلامی از زمان وقوع از دیدگاه های مختلفی تحلیل شده است، اما مسئله ای که در مطالعه پدیده انقلاب اسلامی مغفول مانده، تحلیل آن از منظر نظری و جست وجو برای یافتن یک بنیان نظری برای آن است. در واقع بیشتر مقالات و کتاب هایی که در زمینه انقلاب اسلامی نگاشته شده است یا از انقلاب تلقی پدیده سیاسی- اجتماعی داشته اند و ازاین رو در پی یافتن علل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن بوده اند یا آن را نظام ایدئولوژیکی یا گفتمانی می پنداشتند و علت آن را در منازعات اجتماعی و اقتصادی یا راهبردهای طرد، سرکوب و غیریت سازی گفتمان های رقیب می جستند. ادعای این تحقیق مبنی بر ضعف تحلیل نظری از انقلاب اسلامی و نبود بنیان نظری برای آن، در این است که آثار و نوشته های دکتر شریعتی در میان منابع مطالعاتی انقلاب اسلامی مغفول مانده است؛ آثاری که بیش از دیگر آثار متفکران، منابع نظری برای پدیده انقلاب اسلامی در آن فراهم شده است.

ایدئولوژی در فرآیند جنبش ها و نهضت ها نقش مهمی دارد و در دنیا موتور محرک بسیاری از تحولات فکری و سیاسی بوده است. در جهان اسلام و ایران نیز ایدئولوژی اسلامی نقش مهمی در تحولات سیاسی دوران معاصر داشته است. اما این ایدئولوژی چرا و چگونه شکل گرفت؟ به نظر می رسد مهم ترین معیارها در شکل گیری این ایدئولوژی متاثر از اندیشه های سیدجمال الدین اسدآبادی بوده است. وی دوری از اسلام را سبب انحطاط مسلمین دانست و برای اولین بار سعی نمود ایمان دینی و اسلام را تبدیل به ایدئولوژی نموده و آن را وارد زندگی مردم نماید. او معیارهایی را برای این ایدئولوژی تبیین و ارائه داد که دیری نپائید منجر به رنسانسی در ایران و جهان اسلام گردید و تقریباً عمده قیامها و نهضتهای اصلاحی و اسلامی را تا انقلاب اسلامی تحت تاثیر خود قرارداد. در این مقاله از روش «تحلیل محتوا» و تجزیه و تحلیل داده ها براساس آن، استفاده شده است.

تحولات جهان عرب بسان یک طوفان قدرتمند شرایط را در بسیاری از کشورهای عربی از جمله مصر دگرگون نمود تا جایی که کمتر محقق و تحلیل گری قادر به پیش بینی دقیق سیر این تحولات بود. در آغاز خیزش در مصر، کمتر تقسیم بندیی از معترضان صورت می گرفت اما با سقوط حکومت حسنی مبارک، گروه های مختلف در اندیشه به دست گرفتن قدرت افتادند. در این میان اخوان المسلمین که باسابقه ترین و سازمان یافته ترین گروه سیاسی-ایدئولوژیک این کشور بود توانست به سرعت بر اوضاع داخلی مسلط شود و با توجه به حمایت های مردمی قدرت را به دست گرفت. در حالیکه، بسیاری از آغاز دوران گذار به دموکراسی توسط اسلام گرایان میانه رو سخن می گفتند، تنها یک سال بعد اسلام گرایان نیز قربانی مطالبات مردمی و نارضایتی داخلی مردم مصر شدند. در این نوشتار به دلایل این ناکامی و تاثیر بازیگران داخلی، منطقه ای و فرامنطقه ای بر سقوط حکومت اخوان المسلمین پرداخته می شود. در واقع این مقاله و دستاوردهای آن می تواند در آیند مسیر راهی برای سایر احزاب و گروهای اسلام گرا در قدرت سیاسی باشد، تا در آینده با بلوغ فکری و الگوی سیاسی کامل تری بتوانند قدرت را به دست بگیرند

بعد ازطاغوت و ظهور انقلاب اسلامی، رویکرد کشور جمهوری اسلامی ایران در مبحث نظام آموزشی کشور، اعم از وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم و تحقیقات و فناوری مبتنی بر آموزه های دینی و اسلامی بوده است. آموزش روخوانی و قرائت قرآن کریم در سطوح مدارس با تعیین دروس مصوب برای دانش آموزان ادامه داشته و در سطح تحصیلات عالی نیز برای دانشجویان دانشگاه ها در جدول دروس عمومی دروس اسلامی برای آشنایی دانشجویان تعیین گردیده است. علی ایحال در عصر جدید که با پیشرفت علم و تکنولوژی در عصر انفجار اطلاعات بوده و با دسترسی دانش آموزان و دانشجویان و حتی بعضاً کودکان به فضای مجازی و پیام رسان های خارجی و شبکه های ماهواره و بازی های رایانه ای، موجبات بروز پریشانی ذهنی و سردرگمی در تجزیه و تحلیل اطلاعات و ایضاً با الگو برداری نامناسب غربی، حتی موجبات بروز خسارت فرهنگی به محیط اجتماعی و متعاقباً منتج به کشف حجاب و آلودگی به مواد مخدر و روان گردان ها برای جوانان و ایجاد تنش میان خانواده ها و حتی اغتشاش و درگیری با پلیس وحافظان امنیت در سطح جامعه می گردد. آنچه که در سطح جامعه مشاهده می شود و حتی تأثیر در تحصیلات دانشگاهی جوانان نیز گذاشته است، تأکید بر آموزش زبانهای خارجه بوده که در سطح تحصیلات تکمیلی و حتی مصاحبه دکتری نیز برای آن ارزش بسزایی قائل گردیده اند، در حالی که آشنایی با قرآن کریم اعم از قرائت و مفاهیم و حفظ آن و آشنایی با نهج البلاغه به درستی مورد تأثیر در نظام آموزشی کشور قرار نگرفته و بعضاً دانش آموزان و دانشجویان در درک مطالب و مفاهیم قرآنی و حتی روخوانی صحیح مبتنی بر رعایت قوائد تجوید ضعیف بوده و تمام فکر و ذهن آنان را فضای مخرب مجازی فرا گرفته است. شخصیت یک انسان و شاکله ذهنی او غالباً در سنین کمتر از 18 سال شکل می گیرد. لذا به نظر می رسد تأسیس مدارس دینی و مذهبی به فراخور سنین افراد اعم از نونهالان نوجوانان و جوانان در کنار آموزش علمی،که هرگونه فارغ التحصیلی علمی منوط به اخذ گواهینامه از مدارس دینی و مذهبی باشد، هرچند توفیق اجباری باشد، اما برای تقویت سواد دینی و مذهبی افراد و ایجاد سد محکم در برابر انحرافات اجتماعی موثر باشد. من حیث المجموع در این مقاله با بهره گیری از روش تحلیلی-توصیفی تأثیر ایدئولوژی اسلامی در نظام آموزشی ایران ،جهت مبارزه با استکبار جهانی و فضای مخرب مجازی در جنگ های ترکیبی نوپدید مورد بررسی قرار گرفته و ارائه راهکارهای لازم در آن موجب استحکام بنیاد خانواده ها و جلوگیری از انحرافات اجتماعی و مقابله با عرفان های کاذب و پایداری نظام اسلامی و تقویت روحیه جهاد و ایثار در جوانان و نیروهای مسلح می گردد.