جواد بشیری

هدف: این مقاله به تبیین ارتباط بین حوزه های مدیریت دانش و آموزش از طریق تشریح مؤلفه های بنیادین و ارکان مرتبط با حوزه های پیش گفته در بستر تبیین الگوهای مفهومی تأثیر گذار بین المللی اقدام می نماید. روش پژوهش: این مقاله توصیفی-تحلیلی با تکیه بر روش شناسی تحقیق سندی به بررسی پیشینه پژوهش در ارتباط بین تفکر مدیریت دانش و آموزش در کشور اقدام می نماید و در تشریح این ارتباط به تفسیر و تحلیل الگوهای  مفهومی بین المللی تاثیر گذار در تبیین این فرایند می پردازد. یافته ها: آگاهی به عنوان دو زیرساخت اصلی در مقوله یادگیری در امور آموزشی و ایجاد نظام های دانش بنیان در نظر گرفته می شوند. از دیدگاهی دیگر، دانش درونی و بیرونی و ارتباط بین آنها به عنوان مبنایی برای ریشه شناسی تاریخی کاربرد مدیریت دانش در حوزه آموزش تلقی می شود. ارتباط بین انواع دانش، منجر به شکل گیری دانش فردی، گروهی و سازمانی می شود. ارتباط نظام مند و درونی بین حوزه های آموزشی، خصوصا آموزش عالی و فرایند مدیریت دانش را می توان از طریق تبیین ارکان آموزش و چرخه مدیریت دانش، تحلیل کرد. در ریشه یابی این یافته ها، سه الگوی مفهومی معتبر بین المللی، شامل ماتریس تحلیل فرایند دانش و دانایی و تاثیر آن بر یادگیری، مدل مفهومی SECI  در فرایند شکل گیری انواع دانش و مدل تحلیلی چارچوب مدیریت دانش در موسسات آموزش عالی مورد تفسیر قرار گرفته اند. نتیجه گیری : فرایند مناسب سازی و تبادل دانش به عنوان ارکان اصلی مدیریت دانش با اهداف امور آموزشی در توانمند سازی دانش محور و دانش افزایی کلیه نقش آفرینان در عرصه آموزش در ارتباط کامل است. به این ترتیب، در هرگونه از برنامه های اشاعه دانش، می بایست محتوای آموزش یعنی دانش و شیوه انتقال آن را از طریق سازوکارهای مدیریت دانش به فراگیر به عنوان استفاده کننده نهایی در نظر گرفت.

هدف: این پژوهش باهدف بررسی مدیریت بحران در کتابخانه های مؤسسات و مراکز تحقیقاتی تابعه سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی در مواجه با بلایای طبیعی و غیرطبیعی انجام شده است. روش: این پژوهش به روش پیمایشی – توصیفی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل 104 کتابخانه تخصصی مؤسسات و مراکز تحقیقاتی تابعه سازمان است. با توجه به محدود بودن جامعه آماری از جامعه نمونه استفاده نشده است. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه ای حاوی 44 پرسش باز استفاده شده که توسط مدیران کتابخانه های مؤسسات و مراکز تحقیقاتی تکمیل شده است. به منظور تأیید پایایی ابزار پژوهش (پرسشنامه )، با استفاده از نرم افزار آماری SPSS عدد آلفای کرونباخ محاسبه و عدد  (783%)  به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده، از آمار توصیفی (فراوانی و درصد) استفاده شده است. یافته ها: نتایج حاصله نشان می دهد که 44%  ساختمان کتابخانه ها، در مقابل بلایای طبیعی از شرایط مناسبی برخوردارند. 54% در برابر زلزله و 68% در برابر طوفان مقاومت دارند. 86%  کتابخانه ها، به هیچ گونه سیستم اعلام خطر و هشداردهنده مجهز نیستند. بیش از 90% کتابخانه ها فاقد راه های خروج اضطراری و بیش از 92% از کتابخانه فاقد پوشش بیمه هستند. 35% از کارکنان دوره کامل یا اولیه آموزش اطفای حریق را فراگرفته اند. نتیجه گیری: به طورکلی 94% از کتابخانه ها برای مقابله با بحران و مقابله با بلایای طبیعی و غیرطبیعی هیچ برنامه مدونی ندارند و مدیریت بحران در آن ها ضعیف است.

هدف: بررسی وضعیت رعایت استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران در کتابخانه های مراکز آموزشی وزارت جهاد کشاورزی در سراسر کشور. روش / رویکرد پژوهش: با استفاده از روش پیمایشی و سیاهه وارسی 42 مجتمع و مرکز آموزشی تابعه وزارت جهاد کشاورزی در سراسر کشور از نظر رعایت استانداردهای کتابخانه ای بررسی شدند. یافته ها: میانگین رعایت مؤلفه های هشت گانه استاندارد در کتابخانه های آموزشی وزارت جهاد کشاورزی 5/45% است. این کتابخانه ها، از نظر تعداد نیروی انسانی 95%؛ خدمات کتابخانه ای 8/61%؛ سازماندهی 45/55%؛ و در سایر مقوله ها زیر 50% ارزیابی شد. نتیجه گیری: کتابخانه های آموزشی وزارت جهاد کشاورزی برای ارتقای استانداردهای کتابخانه ای، به ویژه در حوزه های اهداف و وظایف، بودجه، خدمات کتابخانه ای، و تجهیزات کتابخانه ای به تلاش بیشتری نیاز دارند.

هدف: هدف اصلی این پژوهش بررسی میزان رضایت مندی استفاده کنندگان از خدمات حضوری مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی است. آگاهی از نظرات مراجعه کنندگان درباره خدمات اطلاع رسانی، امکانات و تجهیزات فنی، وضعیت منابع اطلاعاتی چاپی و الکترونیکی موجود در مرکز و نحوه برخورد کتابداران با مراجعه کنندگان، از دیگر اهداف پژوهش حاضر به شمار می رود. روش پژوهش: روش پژوهش پیمایشی - توصیفی است و برای گردآوری داده ها از پرسش نامه استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش 350 نفر از اعضای کتابخانه مرکزی کشاورزی (افراد درون و برون سازمانی) هستند. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که از میان علل و انگیزه های مختلف استفاده کنندگان از خدمات حضوری مرکز، مطالعه منابع علمی با 9/35 درصد مهم ترین انگیزه و خواندن روزنامه، مرور پست الکترونیکی و گذراندن اوقات فراغت با 07/0 درصد کمترین انگیزه استفاده کنندگان را تشکیل می دهند. از انواع خدمات حضوری مرکز، خدمات کاوش در پایگاه های اطلاعاتی با 5/41 درصد بیشترین و سایر خدمات (مانند خدمات بخش گزارش های نهایی طرح های تحقیقاتی و بخش پایان نامه ها) با 43/2 درصد کمترین استفاده را دارد. از میان منابع علمی موجود در مرکز، کتاب با 4/55 درصد بیشترین و مواد دیداری شنیداری با 07/0 درصد کمترین کاربرد را دارند. نتیجه گیری: نتایج مطالعه وضعیت رضایت مندی استفاده کنندگان از خدمات حضوری مرکز حاکی از آن است که خدمات کاوش در پایگاه های اطلاعاتی با 2/93 درصد بیشترین رضایت و سایر خدمات (مانند خدمات بخش گزارش های نهایی طرح های تحقیقاتی و بخش پایان نامه ها) با 4/71 درصد کمترین رضایت را فراهم می کنند. به طور کلی 2/82 درصد از مراجعه کنندگان در اغلب مراجعاتشان به مرکز، اطلاعات مورد نیاز خود را به دست می آورند.

هدف: هدف اصلی از انجام این پژوهش، بررسی نظرات شرکت کنندگان در کارگاه های آموزشی کتابخانه دیجیتالی کشاورزی برگزار شده در سطح سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی طی سال های 1387 و 1388 است. شناسایی نقاط قوت و ضعف کارگاه های آموزشی برگزار شده به منظور بهبود وضعیت کارگاه های آموزشی در آینده از دیگر اهداف پژوهش است. روش پژوهش: پژوهش حاضر به روش پیمایشی - توصیفی انجام شده است و برای گردآوری اطلاعات از فرم های نظرسنجی که توسط پژوهشگر تهیه و طراحی شده، استفاده شده است. طی برگزاری 50 بار کارگاه های آموزشی کتابخانه دیجیتالی کشاورزی، ابتدا فرم های نظرسنجی بین شرکت کنندگان (فراگیران) توزیع و در پایان هر کارگاه فرم های تکمیل شده جمع آوری گردیده است. در نهایت، 2200 نسخه فرم نظرسنجی تکمیل شده، از طریق آمار توصیفی و با استفاده از نرم افزار آماریSPSS  مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته ها: در این پژوهش، 6 نفر به عنوان مدرس فعالیت داشته اند که وضعیت تدریس آنها از نظر فراگیران به این صورت ارزیابی شده است: میزان تسلط مدرس به موضوع کارگاه آموزشی 95%، شیوه ارائه مطالب 87%، توانایی مدرس در پاسخ گویی به پرسش فراگیران 86%، شیوه مدیریت زمان 81% و استفاده از تجهیزات کمک آموزشی 77% رضایت فراگیران را فراهم نموده است. با استناد به نتایج حاصل شده، روزآمد بودن مطالب کارگاه آموزشی 95%، میزان هماهنگی مطالب ارائه شده با نیازهای واقعی فراگیران 87% و جامعیت موضوع کارگاه آموزشی 85% رضایت فراگیران را فراهم نموده است. هم چنین 78% فراگیران محل برگزاری و 88% زمان برگزاری کارگاه های آموزشی را مناسب ارزیابی کرده اند. نتیجه گیری: یافته های پژوهش نشان می دهد که کارگاه های آموزشی کتابخانه دیجیتالی کشاورزی، توانسته است به میزان قابل توجهی رضایت شرکت کنندگان (فراگیران آموزشی) را فراهم نماید. به طور کلی حدود 25% از فراگیران ضرورت برگزاری کارگاه آموزشی را عالی، 58% خوب، 12% متوسط و حدود 1% ضعیف ارزیابی کرده اند و کمتر از 4% از افراد هم پاسخ نداده اند.  

هدف: مقاله حاضر با هدف بررسی و تعیین میزان استفاده از منابع اینترنتی در تهیه طرح­های تحقیقاتی سازمان ترویج، آموزش و تحقیقات کشاورزی که در سال­های 82-1383 انجام شده، تنظیم شده است. روش پژوهش: در این پژوهش، با استفاده از روش تحلیل استنادی، میزان استناد به منابع اطلاعاتی که از طریق اینترنت به­دست آمده­اند، نوع منابع به­کارگرفته­شده نظیر مقاله، کتاب و گزارش­ طرح ها­ی تحقیقاتی و سال استفاده از منابع اطلاعاتی در 1700 طرح تحقیقاتی پایان­یافته طی سال­های 82-1383، مورد بررسی قرار گرفته است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که تنها 106 طرح (2/6 درصد) از کل طرح­های تحقیقاتی مورد نظر، دارای استناد اینترنتی است و از کل 2716 استناد مندرج در 106 طرح تحقیقاتی مورد بحث، میزان استناد به منابع اینترنتی 229 مورد (4/8 درصد) بوده است. موضوع طرح­هایی که دارای استناد اینترنتی بوده اند بر مبنای رده بندی موضوعی کتابخانه کنگره نیز مورد بررسی قرار گرفت. بر این اساس موضوع پرورش گیاهان، زارعت و آفات و بیماری های گیاهی با 9/68 درصد، خاک و آب و آبیاری 16 درصد، شیلات 9/2 درصد و سایر موضوعات با 5/7 درصد، بیشترین بسامد را داشته اند. نتیجه گیری: در رابطه با نوع منابع اینترنتی، در 7/32 درصد از موارد نوع استنادهای الکترونیکی مندرج در طرح­های تحقیقاتی نامشخص بودند. در 9/31 درصد پژوهشگران تنها به ذکر بخش اصلی نشانی سایت اکتفا کرده­اند. پس از استناد به سایت، مقالات با 7/15 درصد و گزارش طرح های تحقیقاتی و کتاب هر یک با میزان 4/4 درصد، در رتبه های بعدی قرار دارند. علاوه بر یافته های فوق، موسسات و مراکز تحقیقاتی که بیشترین میزان استناد به منابع اینترنتی را در طرح­های تحقیقاتی خود داشته­اند نیز شناسایی شده­اند.

استاندارد به مجموعه دستورکار ها و راهنماهای اجرایی و یا توصیه هایی اطلاق می شود که در تولید، ایجاد، خلق، یا انتشار کالا، محصول یا مدارک و منابعی خاص مورد استفاده قرار می گیرد. در این پژوهش، میزان رعایت استانداردهای نشر مؤسسه بین المللی استاندارد (ایزو) در مجله های علمی-پژوهشی چاپی فارسی حوزه کشاورزی مورد بررسی قرار گرفته است. ساختار انتشاراتی و اجزای اطلاعاتی که باید در بخش های مختلف یک مجله وجود داشته باشند در مجله های علمی-پژوهشی فارسی حوزه کشاورزی بررسی شده است. عناصر اطلاعاتی موجود بر روی صفحه عنوان، فهرست مندرجات، عناوین مکرر، پانویس ها، چکیده، اطلاعات صفحه اول مقالات در مجله، ساختار استناد به منابع مورد استفاده، و فهرست منابع از جمله عناصر اطلاعاتی هستند که در این پژوهش مورد بررسی و آزمایش قرار گرفته اند. 47 مجله علمی- پژوهشی حوزه کشاورزی که تا بهمن 1387 در حال انتشار بوده اند، جامعه پژوهش این تحقیق را تشکیل می دهد. روش پژوهش، پیمایشی از نوع توصیفی است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که میزان رعایت استانداردهای ایزو در مجله های مورد بررسی 47/53 درصد بوده است. در حوزه کشاورزی، هیچ ناشر خصوصی اقدام به انتشار مجله علمی- پژوهشی ننموده است. رعایت استاندارد در بخش هایی چون ارائه چکیده و کلیدواژه مقاله در سطح بالایی قرار داشته است.

“پایگاه اطلاعاتی فهرست مندرجات جاری“ یکی از فعالیتهای آگاهی رسانی جاری است که توسط مرکز اطلاعرسانی وخدمات علمی جهاد و براساس اطلاعات صفحه فهرست مندرجات بیش از 500 عنوان نشریه ادواری هسته در زمینه‌های کشاورزی, دامپروری, جنگل و مرتع, آب و خاک و آبخیزداری, مهندسی, زیستشناسی و... انجام میگردد. اطلاعات موجود در صفحه مندرجات هر نشریه پویش (Scan) میشود و با استفاده از سیستم تشخیص نوری کاراکترها (OCR) پردازش میگردد. محصول آماده علاوه بر کپی بر روی دیسکت, از طریق شبکه بی بی اس نیز در اختیار 70 مرکز آموزشی و تحقیقاتی تحت پوشش در سراسر کشور قرار میگیرد. در آغاز برای تهیه این محصول به روش دستی عمل میشد, که مشکلات و نارساییهایی به همراه داشت, از این رو سیستم الکترونیکی OCR جایگزین روش قبلی شد که مزایای قابل توجهی دارد.