جریان روشنفکری

دیپلماسی فرهنگی یکی از ابزارهای دیپلماسی عمومی است که حکومت ها تلاش می کنند با استفاده از آن پیش جذب حکومت های دیگر، مردم آن کشورها را جذب کنند؛ در میان انواع دیپلماسی نوین اعم از دیپلماسی عمومی، دیپلماسی رسانه ای و دیپلماسی آموزشی، دیپلماسی فرهنگی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. دولت آلمان در دوران قاجار با درک ساختار بین المللی متاثر از دو قدرت روسیه و انگلستان و هم چنین درک صحیح قدرت دیپلماسی فرهنگی، فعالیت های فرهنگی منسجم و گسترده ای را در بسیاری از کشورها از جمله ایران آغاز نمود. بررسی ارتباطات فرهنگی ایران-آلمان و تأثیر آن بر جریان روشنفکر موضوع بسیار مهمی است که تلاش می شود در این مقاله مورد مطالعه قرار گیرد.

روشنفکری به عنوان یک جریان اجتماعی مقوله ای نو و از مباحث مهم جامعه شناسی سیاسی می باشد که تحولات دو قرن اخیر را رقم زده است و از مهم ترین عوامل انسانی در دگرگونی های اجتماعی محسوب می گردد. در ایران رخدادهای مهم سیاسی و اجتماعی به مثابه بزنگاه هایی عرصه خودنمایی روشنفکران بوده است و آنان به عنوان نیرویی معرفی می شوند که جلوتر از مردم خود حرکت کرده و پیشتاز نقد جامعه و حرکت آن به سمت رهایی از بیداد با ارائه راهکارهای مناسب می باشند. این روشنفکران در رمان های فارسی چهره های گوناگون دارند و مؤلفان برای هرکدام رسالتی دیگرگونه قائل شده اند. بهمن شعله ور از جمله نویسندگانی است که وضعیت روشنفکران سرخورده و عاصی سال های پس از کودتای 28 مرداد را در آثار خود به تصویر کشیده است. در پژوهش پیش رو به روش تحلیلی-توصیفی(کتابخانه ای) چهره روشنفکر در رمان سفر شب از بهمن شعله ور آسیب شناسی شده و نتیجه به دست آمده حاکی از آنست که روشنفکر در این رمان چهره ای آسیب دیده و ذهنی مشوش داشته، از مؤلفه هایی مانند ساده گویی، مبارزه در راه تحقق آزادی و دموکراسی تلاش برای احقاق حقوق زنان، ،تحول خواهی و مسئولیت پذیری نسبت به سرنوشت جامعه تقریبا تهی شده است.

جریان روشنفکری که تقریبا از عصر قاجار آغاز گردید، سبب تغییرات اساسی در جامعه ی ایران شد. عاملان انتقال این اندیشه مردانی بودند مانند میرزا ملکم خان، کرمانی ، آخوندزاده و کسروی . هر چند گفتمان غالب این جریان مردانه بود ولی با طرح مباحثی در مورد مسایل بانوان قدم در راه اصلاح امور ایشان نهاد. پژوهش حاضر در صدد تحلیل نقش مردان روشنفکر در شکل گیری مطالبات زنان است. سوال اصلی این است که چگونه جریان روشنفکری سبب بیان مطالبات زنان شد؟ فرض بر این است که مواجهه با غرب و پیشرفت زنان سبب توجه روشنفکران مرد به زنان و خواست ایشان شد. مطالب گردآوری شده در این پژوهش از منابع کتابخانه ای است و به روش توصیفی- تحلیلی بیان شده است. هدف این مقاله بیان چگونگی شکل گیری ادوار روشنفکری در ایران ، اندیشمندان این جریان و در نهایت جایگاه زنان در این جریان است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که مفاهیمی چون قانون، آزادی، برابری و لزوم آگاهی به واسطه ی ارتباط با غرب نخستین بار در جامعه ی ایران مطرح گردید. روشنفکران با الهام از الگوی غربی ، تغییراتی در شیوه ی حکومت غالب آن دوره پدید آوردند و خواهان استقرار حکومت قانون شدند. این مطالبات کم کم به حوزه ی زنان تسری یافت و هر چند به کندی ، موجبات ارتقای جایگاه زنان و جسارت بیان خواسته هایشان را فراهم نمود. واژگان کلیدی: جریان روشنفکری، مشروطه، زنان، روشنفکران مرد.

مقابله حوزه علمیه قم به عنوان یکی از چند حوزه بزرگ تأثیرگذار جهان تشیع در سده چهاردهم شمسی با جریان های انحرافی اعم از التقاطی و غیر التقاطی در عرصه دانش تفسیر و علوم قرآن چگونه بوده است؟ این مقاله با جمع آوری داده ها و اطلاعات به شیوه اسنادی و با روش توصیفی- تحلیلی به این موضوع و داوری در باره آن می پردازد. یافته های تحقیق نشان می دهد که در سده اخیر سه جریان انحرافی در عرصه تفسیر ظهور کرده اند: 1.جریان علم گرا با گرایش اصالت حسی و تجربی(افراد ملی مذهبی و نهضت آزادی) 2.جریان روشنفکری با گرایش سوسیالیستی و جامعه شناختی (بخشی از حسینه ارشاد و گروه جنبش مسلمانان مبارز) 3.جریان مارکسیستی شبه اسلامی با گرایش سیاسی مبتنی بر انقلابیگری (گروه های مجاهدین خلق و فرقان). در سده اخیر از عالمان حوزه علمیه قم علامه طباطبائی و شاگردان وی، به ویژه شهید مطهری و آیت الله مصباح یزدی به مقابله جدی با این جریان ها برخاستند. عدم اشراف به مقدمات ضروری و مبانی علمی صحیح تفسیر، خودمرجع پنداری در قرائت متون دینی و ضدیت با حوزه و روحانیت از دلایل اصلی این انحرافات فکری در تفسیر آیات از سوی این جریان ها بوده است.