ظرفیت سازی اجتماعی

هدف پژوهش حاضر، ارائه الگویی راهبردی برای ظرفیت سازی اجتماعی و جامعه پذیری مردم نسبت به مسائل بحران آب است. بدین منظور در پارادایم تفسیری مبتنی بر روش شناسی کیفی، از روش نظریه داده بنیاد رویکرد سیستماتیک استراوس و کوربین (1988) استفاده شده است. 33 مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته با استفاده از نمونه گیری نظری و فن گلوله برفی با کارشناسان در حوزه های آب، علوم اجتماعی و ارتباطات و رسانه انجام شد. برای ارزیابی اعتبار، مصاحبه شوندگان تفسیر مصاحبه ها را تأیید کردند و در پایان خلاصه ای از الگوی صورت بندی شده به چند نفر از استادان، ارائه و نظرهای آنها برای اصلاح و تعدیل جمع آوری شد. مقوله هسته ای پژوهش «ظرفیت سازی اجتماعی» نام گرفت. شرایط علی در جامعه پذیری بحران آب شامل ضعف علمی و آموزشی، نبودن خبرگی، نداشتن تعهد در مسئولیت، توانمندنکردن افکار عمومی، بی اعتمادی، پنهان کاری و دروازه بانی سلیقه ای، نبودن دموکراسی رسانه ای، سیاست گذاری نامناسب رسانه ای، وجود نارضایتی اجتماعی، سرمایه اجتماعی پایین، گذار از سنت به مدرنیته و توان ارتباطی پایین بود. همچنین راهبردهای پژوهش عبارت اند از: ایجاد رسانه های خصوصی، اعتمادآفرینی، ارتقای سرمایه اجتماعی، اجتماعی کردن بحران آب و افزایش مطالبه گری، خلق گفتمان و احیای فرهنگ منزلت آب، تعامل با رسانه ها، ایجاد نظام تشویق و تنبیه، آموزش و افزایش سواد آبی، رویکرد علم محور، استفاده از تاکتیک های رسانه ای، انتخاب رسانه اثرگذار و برقراری ارتباطات اثربخش که در سه مرحله کدگذاری به دست آمد.

مشارکت بدون شک عامل اساسی در فرآیند دست یابی به توسعه همه جانبه است؛ اما تمرکز به شیوه های مدیریتی سنتی سبب گردیده تا به اهمیت ظرفیت ها و توانمندی های اجتماعی ساکنان روستاها در زمینه ی مدیریت توسعه روستاییی توجه جدی نشده و این کار ضمن اینکه موفقیت برنامه ها را با چالش های جدی مواجه ساخته است، در عین حال مانع از شکل-گیری زمینه های لازم برای استفاده از قابلیت ها و توانایی های روستائیان به عنوان ذینفعان اصلی برنامه های توسعه گردد. لذا با توجه به اهمیت موضوع مشارکت و ضرورت استفاده از ظرفیت های موجود در بطن جامعه ی روستایی، پژوهش حاضر به دنبال بررسی نقش ظرفیت سازی اجتماعی بر میزان مشارکت روستائیان شهرستان بناب در فعالیت های عمرانی بوده که با استفاده از تحلیل های آماری و مدل تاپسیس صورت گرفته است؛ بنابراین نوع تحقیق کاربردی بوده و روش بررسی آن توصیفی- تحلیلی می باشد. جامعه ی آماری این پژوهش 49901 نفر ساکن در 29 روستای شهرستان بناب بوده که با استفاده از فرمول کوکران از این تعداد 400 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شده و داده های مورد نیاز از طریق توزیع پرسشنامه در بین آنان به دست آمده است. روایی صوری پرسشنامه با کسب نظر اساتید دانشگاه محقق اردبیلی و کارشناسان اجرایی به دست آمده و ضریب پایایی پرسشنامه نیز با استفاده از فرمول کوکران 92/0 محاسبه شده است. نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که در بین همه ی متغیرهای هشت گانه ظرفیت سازی اجتماعی که در این پژوهش در قالب هشت فرضیه مورد بررسی قرار گرفته اند، با میزان مشارکت روستائیان در فعالیت های عمرانی رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد (000/0). همچنین تحلیل داده ها در آزمون رگرسیونی چند متغیره نشان می دهد که متغیرهای مربوط به ظرفیت سازی اجتماعی توانایی تبیین 304/0 Adj. R2= در زمینه میزان مشارکت روستائیان در فعالیت های عمرانی را دارند. در نهایت نتایج حاصل از پیاده سازی مدل تاپسیس بیانگر آن است که 62/29 درصد از کل روستاهای شهرستان بناب به لحاظ میزان برخورداری از متغیرهای ظرفیت سازی اجتماعی در وضعیت بسیار مناسب، 22/22 درصد روستاها در وضعیت مناسب، 11/11 درصد روستا در وضعیت نیمه مناسب قرار گرفته اند و مابقی روستاها (03/37 درصد) نیز در وضعیت نامناسب و بسیار نامناسب قرار دارند.

بخش زیادی از فضای شهری در کشورمان، دچار فرسودگی و افت شدید کالبدی، اقتصادی و اجتماعی شده، که بازآفرینی شهری با تکیه بر مشارکت اجتماعی از راهکارهای رفع این مسئله است و از راهکارهای ارتقای مشارکت نیز ظرفیت سازی در محلات شهری است. در پژوهش توصیفی حاضر، از تحلیل های توصیفی و آزمون T تک نمونه ای برای سنجش میزان مطلوبیت متغیرهای «ظرفیت اجتماعی»، «استراتژی های ظرفیت سازی اجتماعی» و «کنش مشارکت اجتماعی شهروندان» و از همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیره برای تعیین میزان و شدت رابطه میان متغیرها استفاده شد. برمبنای یافته ها: از بین مؤلفه های «ظرفیت سازی اجتماعی»، تنها مؤلفه های مشارکت پذیری و تعهد اجتماعی در سطح مطلوب و سایر مؤلفه ها در وضعیت نسبتاً نامطلوب و نامطلوب و تمام مؤلفه های «استراتژی های ظرفیت سازی اجتماعی» نیز در وضعیت بسیار نامطلوب هستند. شرایط متغیر «مشارکت شهروندان» در بازآفرینی شهری نیز نسبتاً نامطلوب است. سطح تمایل به مشارکت به ترتیب شامل مشارکت فکری، مالی، اجرایی و سپس مشارکت نیروی انسانی است. متغیر «مشارکت شهروندان» در بازآفرینی از همبستگی مطلوبی با متغیر «ظرفیت اجتماعی» و «استراتژی های ظرفیت سازی اجتماعی» برخوردار است. همچنین، نقش مؤلفه شبکه سازی سازمانی در ارتقای ظرفیت اجتماعی محله فهادان بسیار برجسته است. بنابراین، تقویت فرآیندهای ظرفیت سازی می تواند تقویت مشارکت شهروندان در بازآفرینی محله را به همراه داشته باشد. در پایان، مدل رگرسیونی رابطه میان استرتژی های ظرفیت سازی و ظرفیت اجتماعی در محله فهادان در فرآیند بازآفرینی تدوین و معرفی شد.

ظرفیت سازی اجتماعی به مجموعه دارایی های موجود در درون یک اجتماع باز می گردد که می تواند شامل منابع مورد نیاز برای انجام امری خاص یا آگاهی، تخصص و رهبری برای انجام یک رخ داد باشد هدف این مقاله بررسی نقش فن آوری اطلاعات و ارتباطات در ظرفیت سازی اجتماعی نواحی روستایی شهرستان مشگین شهر می باشد. این تحقیق از لحاظ هدف، توسعه ای، و از لحاظ ماهیت، توصیفی و تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش، شامل تمام روستاهای دارای دفاتر فن آوری اطلاعات و ارتباطات روستایی ( ICT ) شهرستان مشگین شهر است. برای برآورد حجم نمونه از روش نمونه گیری کوکران با سطح اطمینان 95 درصد استفاده شده است در این تحقیق روش گردآوری داده ها برای پاسخ گویی به سئوالات تحقیق، به دو صورت اسنادی (داده های ثانویه) و پیمایشی(داده های اولیه) و ابزار مورد استفاده در روش پیمایشی پرسش نامه و مصاحبه بوده است. روایی پرسش نامه توسط متخصصان مورد تایید قرار گرفت. مطالعه راهنما در ناحیه مشابه جامعه آماری با تعداد30 پرسش نامه صورت گرفت و با داده های کسب شده و استفاده از فرمول ویژه کرونباخ آلفا در نرم افزار SPSS ، پایایی بخش های مختلف پرسش نامه تحقیق 71/0 الی84/0 بدست آمد. در نهایت نتایج تحقیق نشان داد که به جز متغیرهای انسجام اجتماعی و خدمات اجتماعی بین تمامی متغیرهای تحقیق و بهره گیری از خدمات فن آوری اطلاعات و ارتباطات رابطه معنی داری وجود دارد. در نهایت، با توجه به نتایج پژوهش پیشنهادات کاربردی ارائه شده است.

ظرفیت سازی اجتماعی به عنوان یکی از ارکان اصلی مدیریت و مدیریت توسعه پایدار روستایی محسوب می شود؛ و به خوداتکایی مردمی، دسترسی به حقوق در بعد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، خودکفایی در تامین مواد غذایی استراتژیک، دسترسی به درآمدها، داریی ها و تسهیلات اعتباری، دسترسی به دانش و فن آوری و وجود یک فضای مشارکتی در تمامی جنبه های تلاش انسانی منتهی می شود. هدف اصلی این پژوهش تحلیل اثرات ظرفیت سازی اجتماعی بر بهبود مدیریت توسعه روستایی شهرستان گرمی است. روش تحقیق بر اساس هدف کاربردی و بر اساس ماهیت توصیفی-تحلیلی است جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش، شامل کل روستاییان بالای 15 سال ساکن در مناطق روستایی شهرستان گرمی می باشد (37653=N)، که از این میان تعداد 400 نفر با استفاده از فرمول کوکران به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. روایی صوری پرسش نامه توسط پانل متخصصان مورد تایید قرار گرفت. مطالعه راهنما در منطقه مشابه جامعه آماری با تعداد30 پرسش نامه صورت گرفت و با داده های کسب شده و استفاده از فرمول ویژه کرونباخ آلفا در نرم افزار SPSS، پایایی بخش های مختلف پرسش نامه تحقیق73/0 الی 82/0 بدست آمد. در نهایت، یافته های استنباطی پژوهش نشان داد که بین متغیرهای آموزشی و ترویجی، اعتماد به نفس، کیفیت زندگی، انسجام اجتماعی، خدمات اجتماعی، مهارت های فنی و مدیریتی، تقویت تعاملات اجتماعی و تقویت تشکلات مردمی با بهبود مدیریت توسعه روستایی رابطه معنی داری و جود دارد و این نتیجه حاصل شد که ظرفیت سازی اجتماعی به بهبود شاخص های اقتصادی، اجتماعی، نهادی و محیطی مناطق روستایی منتهی می شود.