امیرالمومنین (ع)

در این مقاله بر آن هستیم که به بررسی و نقد صلح کل در ادبیات عرفانی با مطالعه تطبیقی در سیره و اندیشه امیرالمومنین علی(ع) بپردازیم. ناگفته پیداست که امیرالمومنین(ع) در نهجالبلاغه با توجه به جایگاه والای انسانها اصالت را به صلح داده است، و جنگ را امری عرضی و فرعی دانسته است که با پایبندی به چارچوب اخلاقی و انسانی صدمات ناشی از جنگ به حداقل میرسد. در اسلام تاکید بر این اصل است که هرآنچه را برای خود میپسندید برای دیگران نیز بپسندید. طبق بررسیهای به عمل آمده در هیچ نبردی نیز امیرالمومنین(ع) خواستار اولیهای نبرد نبوده است، در واقع ایشان بیش از هرکسی از صلح کل و مصالحه استقبال کردهاند. اما صلح و دوستی از اصول اولیه تصوف وعرفان نیز است و از پایههای مهم ادبیات عرفانی محسوب میشود. در دورههای ابتدایی عرفان و در میان فرقههای ابتدایی این اصل کمتر وجود دارد اما در سدههای بعدی در تصوف عاشقانه این اندیشه بیشتر آشکار است. بنابراین طبق گزارش ارائه شده، بر آن هستیم که به روش کتابخانهای و کیفی به بررسی صلح کل در ادبیات عرفانی و آراء امیرالمومنین(ع) بپردازیم.

صلح و جنگ همیشه ملازم و همراه انسان بوده است. متفکران و فلاسفه نیز بطور مداوم بدنبال ریشه یابی جنگ ها و راه رسیدن به صلح پایدار بوده اند. دین اسلام مبتنی بر برادری، برابری و کمال انسانی، توصیه های متعددی برای دستیابی به صلح داشته و امامان معصوم الگوهای عملی پیاده نمودن توصیه های دین مبین اسلام می باشند. در این پژوهش راه های عملی صلح دوران کوتاه زمامداری امام علی(ع) مورد بررسی قرار گرفته است. با عنایت به متون و مقالات متعدد درخصوص صلح و موضوعات مختلف نهج البلاغه، تاکنون مقوله صلح با رویکرد عملی دوران زمامداری امیرالمومنین علی(ع) کمتر مورد توجه قرارگرفته است. در این پژوهش از روش کتابخانه ای و ابزار توصیفی تحلیلی استفاده شده است. پژوهش به این سوال پاسخ می دهد که رویکردهای عملی امام علی(ع) در مقوله صلح و صلح طلبی دردوران زمامداری ایشان کدامند؟ پژوهش نشان می دهد که نگاه ایشان به جنگ و صلح بعنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف متعالی الهی بوده است.

امیرالمومنین(ع) تاریخ را برای هدایت بشر و جامعه بشری بسیار حیاتی می دانند، چراکه با تلفیق مشاهدات شخصی و تجارب تاریخی پیشینیان مجموعه ای از دانستنی ها و سرمایه های فکری را پیش روی انسان قرار می دهد. کشف و استخراج میدان معنایی واژه تاریخ در نظام فکری امام(ع)، پیشینه هر مطالعه ای درباره مسائل و معرفت های تاریخ از نظرگاه ایشان است. این مقاله با روش تحلیل معناشناختی در صدد شناسایی الفاظ هم معنا با تاریخ در بیانات امام علی(ع) با تاکید بر نهج البلاغه است. برای این کار ضروری است ابتدا مفهوم و موضوع تاریخ مشخص شده و در گام بعد الفاظی که در مظان هم نشینی معنایی با تاریخ هستند، شناسایی شود و سپس با جانشینی معنا و موضوع تاریخ صحت ترادف معنایی الفاظ انتخابی، محک زده شود. یافته های پژوهش، حاکی از آن است که واژه هایی چون؛ قصص، ماضین، امم و اسامی تاریخی دارای معنی و مفهوم تاریخی می باشند و در برخی از ساختار ها و عبارات با معنا و موضوع «تاریخ» در یک میدان معنایی مشترک قرار می گیرند و همان تعاملی که با واژه تاریخ می شود را می توان با این واژه ها انجام داد.

پیدایش خوارج در زمان امیرالمؤمنین علیه السلام زخم عمیقی برپیکر جامعه اسلامی وارد ساخت. این گروه متحجر، متعصب، پرخاشگر و کج فهم با عقاید و باورهای غلط خود، همواره مشکلاتی را برای حکومت امام و مسلمانان به وجود آوردند. امام در ابتدا با این گروه مدارا جویانه رفتار کردند. باوجود انتقادات تند بر آن حضرت، با خشونت با آنان برخورد نکرده و پند و اندرزشان می داد تا بدین وسیله هدایت شوند و از راه فلاکت و شقاوت دور شوند. امام علی علیرغم تمام تلاش های مداراجویانه، برخی از خوارج در افکار متحجرانه و متعصبانه خود باقی مانده و اصرار به جنگ با امام داشتند که امام علیرغم میلشان درنهایت با آنان به مقابله نظامی پرداخت. مقاله ی زیر درصدد آن است که به این سؤال پاسخ دهد که امیرالمؤمنین علی علیه السلام ازچه شیوه هایی برای مقابله با خوارج استفاده نموده اند؟ مقاله ذیل به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به دنبال پژوهش در مورد شیوه های مقابله امیرالمؤمنین علیه السلام با خوارج هست.

اخبار فراوانی درباره واقعه غدیر خم توسط راویان زن نقل شده که گویای تلاش گسترده بانوان در پاسداری از این رویداد مهم و تاریخی است. در قرن های اخیر نیز بانوان به بحث و نظر در مورد غدیر خم پرداخته اند. در نوشتار پیش رو، مقالات پژوهشی بانوان در حوزه غدیر خم در دهه های 70 تا 90 شمسی، بررسی آماری گردیده و ضمن تحلیل مقالات، سیر رویکرد آنها تبیین شده است. در این تحقیق، از روش فراتحلیل استفاده شده و پایگاه مقالات نورمگز، به عنوان منبع جمع آوری مقالات، مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در بازه زمانی مورد نظر در این نوشتار (1397-1379ش)، تعداد مقالات بانوان در موضوع غدیر خم، روندی صعودی داشته و تنوع رویکردهای مقالات در طی این سال ها، قابل توجه است. بیشترین تعداد مقاله، در دهه نود، و با رویکرد ادبی و رویکرد تاریخی، و سپس رویکرد کلامی و روایی بوده است. رویکرد بانوان به مطالعه غدیر خم، از سال 1390، به تدریج از نگاه تاریخی، قرآنی و روایی، به سمت و سوی مباحث کلامی- اعتقادی و مردم شناسی رفته است.