مناظره تلویزیونی

تجربه برگزاری مناظره های انتخاباتی حاکی از آن است که این مناظره ها بجای آنکه فضایی برای دیالوگ و گفتگو نسبت به موضوعات مهم برای جامعه باشد، فضایی بوده که نامزدها به تخریب و تهاجم نسبت به رقبا بپردازند. در این پژوهش پس از دسته بندی انواع تعامل ها و کنش های بین مناظره کنندگان، شرایط علی و زمینه ای برای انتخاب راهبردهای  متفاوت برای کنش، شناسایی شده و الگوی پارادایمی برای مدیریت مناظره ها پیشنهادشده است. روش تحقیق این پژوهش نظریه مبنایی یا گراندد تئوری است و داده ها از طریق مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته با 14 نفر از کسانی به دست آمده که صاحب نظر بوده و یا  در فرآیند طراحی، تهیه و تولید مناظره ها نقش داشته اند. یافته های این مقاله حاکی از آن است که هرچند ویژگی های شخصی و شخصیت مناظره کنندگان در انتخاب رویکرد ادعا و اقناع یا کنش حمله و دفاع تأثیرگذار است، اما تغییر و باز شدن ناگهانی فضای سیاسی در دوران انتخابات، کوتاه بودن زمان تبلیغات انتخاباتی، پیش فرض عدم بی طرفی برگزارکننده مناظره تلویزیونی نزد برخی از نامزدها و بینندگان، چینش نامناسب ساختار و قواعد مناظره عواملی است که باعث شده مناظره کنندگان بجای دیالوگ و گفتگو به تنش و درگیری گرایش یابند. برای مدیریت مناسب، مناظره ها باید به یک رویداد رسانه ای قالب و قواعد مشخص تبدیل شوند .

تجربه برگزاری مناظره های انتخاباتی در سالهای 88، 92 و 96 حاکی از آن است که این مناظره ها بجای آنکه فضایی برای دیالوگ و گفتگو نسبت به موضوعات مهم برای جامعه باشد، فضایی بوده که نامزدها به تخریب و تهاجم نسبت به رقبا بپردازند. هدف اصلی این مقاله شناسایی مدل مفهومی برای توصیف نحوه تعامل و مواجه مناظره کنندگان است تا بتوان مولفه های اثر گذار بر نحوه انتخاب راهبرد تعامل با رقبا، را تبیین نمود. در این پژوهش از روش نظریه مبنایی یا گراندد تئوری استفاده شده و داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته با 14 نفر از کسانی بدست آمده که صاحبنظر بوده و یا در فرآیند طراحی، تهیه و تولید مناظره ها نقش داشته اند. یافته های پژوهش حاکی است که هرچند ویژگیهای شخصی و شخصیت مناظره کنندگان در انتخاب رویکرد استدلال و اقناع یا کنش حمله و دفاع تاثیرگذار است، اما تغییر و بازشدن ناگهانی فضای سیاسی در دوران انتخابات، کوتاه بودن زمان تبلیغات انتخاباتی، سیاستهای رسانه در طراحی مناظره، عدم وجود سازوکارهای راستی آزمایی ادعاها، چینش نامناسب ساختار و قواعد مناظره از عواملی است که باعث شده مناظره کنندگان، از این فرصت برای حمله به رقبا و بالا بردن سطح تنش در برنامه استفاده نمایند.

مناظره های برگزار شده در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، بستری را برای ارائه بینش، ارزش و آسیب شناسی فراهم ساخت که برگرفته از عبارت های استعاری در جهت انتقال و انعکاس گزاره های مفهومی در تأمین اهداف سیاسی، خواسته های سیاسی و انگیزش احساسات مناسب فضای ذهنی مخاطبان بود و توانست با تجربه و اصطلاحات روزمره زندگی، به درک بهتر مسائل و بحران های حوزه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی کمک کند. «جورج لیکاف» و «مارک جانسون»، با به چالش کشیدن دیدگاه های استعاره کلاسیک که به حوزه ادبیات و بلاغت محدود شده بود این روش را به حوزه های سیاسی و فلسفی سرایت دادند و نقش استعاره ها را در مفاهیم و نه در واژه ها؛ در زندگی روزمره و نه در بین دانشمندان و اصحاب هنر و سرانجام استعاره را یک فرایند اجتناب ناپذیر از اندیشه و استدلال در درک بهتر مسائل مربوط به حوزه های گوناگون مربوط به انسان، دانستند. هدف از مطالعه حاضر پاسخ به این پرسش اصلی است که چه استعاره ی کلیدی به صورت پنهان سازی و برجسته نمایی در این مناظرات تلویزیونی مورد کاربرد قرارگرفته است؟ این مقاله به روش «اکتشافی» و با استفاده از نرم افزار «تحلیل داده های کیفی» مورد تفسیر و تبیین قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که بحث ها معمولاً از الگوهایی پیروی می کنند که شبکه ی مفهومی جنگ را تا حدودی ساختاربندی نموده و از استعاره های زبانی ای چون نفوذی، میدان، فرمانده، خنثی سازی، قدرت، تخریب، و شکست استفاده شده است.

این مقاله به بررسی نتایج یکی از فرضیه های پژوهشی با عنوان «تحلیل محتوای کیفی مناظره های تلویزیونی انتخابات یازدهم ریاست جمهوری» از منظر توسعه سیاسی می پردازد. فرضیه تحقیق این است که رویکرد توسعه سیاسی در برنامه های کاندیدای پیروز نسبت به سایر نامزدها برجسته است. روش تحقیق، تحلیل محتوای کیفی با شناسایی دو واحد تحلیل یعنی نامزدهای انتخاباتی و پاسخشان به هریک از سؤالات است. جامعه آماری در دسترس، سه مناظره تلویزیونی انتخاباتی است که به صورت تمام شماری، پس از تعیین اهداف و مقوله های تحقیق، پانزده شاخصه از جمله تاکید بر تعامل سازنده با جهان، شفافیت اطلاعات، دموکراسی، آزادی بیان، مشارکت سیاسی و مدنی، حل مشکل تحریم، وحدت و انسجام ملی بدست آمد. سطح تجزیه و تحلیل اطلاعات این پژوهش، خُرد است. برنامه های نامزد پیروز در مقایسه با رقبایش، تاکید بیشتری بر مفاهیم اصلی توسعه سیاسی دارد. از اهم اولویت های توسعه سیاسی مطرح شده در برنامه های وی می توان به آزادی بیان، مشارکت مدنی، شفافیت اطلاعاتی، تاکید بر دموکراسی، بهبود روابط خارجی کشور، ارتباط با جهان و حمایت از مطبوعات اشاره کرد..