سواد رسانه های اجتماعی

با پیشرفت رسانه های جدید ارتباطی از قبیل رسانه های اجتماعی، در تکمیل مبحث سواد رسانه ای، مباحث جدیدی ازجمله سواد رسانه های اجتماعی مطرح شده اند. این سواد شامل اطلاعات آغازین درباره قابلیت ها، فرصت ها و روش به کار گیری این رسانه ها و آسیب های احتمالی و نحوه مقابله با آنهاست. شهروندان تنها با فراگیری سواد رسانه های اجتماعی می توانند استفادة مناسبی از ابزارهای این نوع رسانه داشته باشند. ترویج و آموزش سواد رسانه ای، چه در قالب نظام آموزشی رسمی کشور و چه سایر روش ها، نیازمند بهره گیری از یک مدل مفهومی است  تا بتوان میزان اثربخشی این مداخله ها را سنجید. موضوع مهمی که در این بین وجود دارد این است که برنامه ها و مداخله های آموزشی ارتقاء سواد رسانه های اجتماعی با چه الگو و معیارهایی باید طراحی شوند که قابلیت پایش اثربخشی این مداخله ها وجود داشته باشد. مقالة حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای، مرور بر مفاهیم و ارزیابی مدل های رایج سواد رسانه های نوین و اجتماعی، چارچوب شناختی پیشنهادی سواد رسانه های اجتماعی را که مناسب برای طراحی و سنجش میزان اثربخشی مداخله های سواد رسانه های اجتماعی است، معرفی و تشریح می کند

هدف: تعیین میزان سواد رسانه های اجتماعی کتابداران و کاربران سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و تأثیر استفاده از آن بر بهبود ارائه خدمات. روش شناسی: پژوهش توصیفی-تحلیلی به روش پیمایشی روی 355 نفر متشکل از 159 کتابدار و 196 کاربر فعال سازمان اسناد و کتابخانه ملی انجام شد. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه پژوهشگرساخته و برای تجزیه و تحلیل آن از آمار توصیفی میانگین و استنباطی ضریب همبستگی پیرسون در نرم افزارهای اس پی اس اس و اکسل استفاده شد. یافته ها: بیشتر کتابداران (6/51%) و کاربران (9/67%) رسانه های اجتماعی را خود فراگرفته اند. کتابداران، کمتر از نیمی از توانایی های سواد رسانه های اجتماعی ازجمله اخلاق رسانه های اجتماعی (میانگین 63/3) و رعایت حق مؤلف (میانگین 36/3) را دارند؛ اما درکل، سواد رسانه های اجتماعی آنها مطلوب نیست. کاربران به جز توانایی دفاع (میانگین 86/2) سایر توانایی ها را در حد مطلوب دارند. درمجموع، سواد رسانه های اجتماعی آنها وضعیت مطلوب تری نسبت به کتابداران دارد. کاربران (میانگین 14/4) استفاده از رسانه های اجتماعی را برای بهبود خدمات مؤثرتر از کتابداران (میانگین 72/3) می دانند. نتیجه گیری: با توجه به اهمیت رسانه های اجتماعی برای کتابخانه و تأثیر افزایش میزان سواد رسانه های اجتماعی کتابداران بر دیدگاه بهترشان در استفاده از این رسانه ها برای بهبود ارائه خدمات، تلاش برای فراگیری این نوع سواد، ایجاد واحد آموزشی دانشگاهی و حرفه ای، و تهیه و تدوین بروشورهای خودآموز مناسب پیشنهاد می شود.

هدف: با ظهور رسانه های اجتماعی که منجر به کاربرد سازه های وب 2 در رسانه ها شده است، نوع استفاده از این ابزار و محتوای تولیدشده توسط کاربر به دغدغه مهمی برای جوامع تبدیل شده است؛ به گونه ای که استفاده از پتانسیل ها و اجتناب از آسیب ها مستلزم ایجاد و کاربست مفهومی تحت عنوان سواد رسانه های اجتماعی است. هدف این تحقیق واکاوی مفاهیم، ابعاد و مدل های سواد رسانه های اجتماعی است.روش شناسی پژوهش: در این تحقیق ابتدا سواد رسانه ای و سواد رسانه های اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. سپس کلیه مدل های سواد رسانه های اجتماعی طی دو دهه اخیر شناسایی و واکاوی شده است. برای مفهوم سازی دقیق سواد رسانه های اجتماعی نیز از دو مدل کاربردی و معتبر SoMeLit و SMILE استفاده شده است.یافته ها: یافته ها نشان می دهد طی دو دهه اخیر مدل های سواد رسانه ای اجتماعی شامل مدل یکپارچه چندبعدی فاف و رودیگر، مدل خودمختاری SDT، مدل مبتنی بر مهارت و فرآیند محور فستل، مدل CSML و PSML تام پلین، مدل SoMeLit، مدل SMILE و مدل هابز ایجاد و به منظور توصیف ساختار ایستا و فرآیند پویای سواد رسانه های اجتماعی به کار گرفته شده اند.بحث و نتیجه گیری: مدل های سواد رسانه های اجتماعی با بررسی ساختارهای شناختی و عاطفی از طریق رویکردهای مختلف به دنبال ایجاد مهارت های رمزگشایی، ارزیابی و ایجاد ارتباط در حوزه های بازنمایی و تعامل هستند و نقش خود را در انتخاب و درگیر شدن با محتوای رسانه های اجتماعی تصدیق می کنند.