وزارت آموزش وپرورش

با پیشرفت و توسعه رسانه ها، جهان به مرحله جدیدی گام نهاد که در آن، رسانه ها ضمن گام برداشتن در مسیر تکامل و تنوع، به یکی از اجزای اصلی جوامع بشری تبدیل شدند. بر این اساس، بیش از دو دهه است که صاحب نظران ارتباطات به دیدگاه سواد رسانه ای روی آورده اند که به نظرمی رسد با گسترش آن، می توان از تأثیرات منفی رسانه ها تا حدود بسیاری پیشگیری کرد، گستره دسترسی و استفاده مخاطبان را به رسانه ها افزایش داد و در نهایت، مخاطبان را به تولیدکنندگان پیام های ارتباطی تبدیل کرد. اگر سواد رسانه ای را علم تنظیم کننده روابط میان مخاطب و رسانه ها بر اساس هنجارهای درونی شده بدانیم، نباید از جایگاه آن در سیاست های رسانه ای کشورها غافل شویم. برای تحلیل این سیاست ها مدل های گوناگونی ارائه شده است که جامع ترین آنها مدل EC کمیسیون اروپاست. این مدل چهار مؤلفه دسترسی، استفاده، درک انتقادی و تولید ارتباطی را در حوزه سواد رسانه ای مطرح می کند. در این پژوهش، بر اساس مدل EC و مؤلفه های مطرح در آن و روش پژوهش اسنادی تحلیلی، اسنادِ سه نهاد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت آموزش وپرورش و سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران به عنوان سه نهاد فرهنگی و آموزشی مهم و تأثیرگذار کشور مورد بررسی و تحلیل قرارگرفت. نتایج پژوهش نشان می دهد که بیشترین میزان توجه در اسناد وزارت آموزش وپرورش، از میان مؤلفه های سواد رسانه ای، تنها معطوف به مؤلفه استفاده و درک انتقادی بوده و برای ارتقای مؤلفه توانایی ارتباطی، هیچ سیاستی تدوین نیافته است؛ در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سیاست های سواد رسانه ای به رسانه های دیجیتال محدود بوده و دیگر رسانه ها از جمله رسانه های چاپی و الکترونیکی مورد توجه قرارنگرفته است.

در دنیای امروز رسانه ها به یکی از اجزای اصلی جوامع بشری تبدیل شده اند، بنابراین آموزش سواد رسانه ای یکی از ملزومات اساسی برای همه مخصوصاً مخاطبان جوان محسوب می گردد. هدف اصلی از آموزش سواد رسانه ای را می توان دسترسی، تجزیه وتحلیل و تولید ارتباط در اشکال گوناگون رسانه ای و مصرف انتقادی محتوای رسانه ها، کسب مهارت در مدیریت اطلاعات، شناخت تأثیرات ممکن در استفاده از رسانه ها و افزایش پتانسیل جهت انجام گفتمان دموکراتیک در جامعه جهانی دانست. اگر سواد رسانه ای را علم تنظیم کننده روابط میان مخاطب و رسانه ها بر اساس هنجارهای درونی شده بدانیم، نباید از بررسی جایگاه آن در سیاست های رسانه ای کشورها غافل شویم. در این پژوهش، بر اساس اصول برنامه سواد رسانه ای انتقادی و مؤلفه های مطرح در آن و روش اسنادی- تحلیلی، اسناد وزارت آموزش وپرورش به عنوان یکی از مهم ترین نهاد فرهنگی و آموزشی موردبررسی و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان می دهد که بیشترین میزان توجه در اسناد وزارت آموزش وپرورش، از میان مؤلفه های سواد رسانه ای انتقادی، تنها به مؤلفه فهم و درک انتقادی بوده و برای ارتقای مؤلفه توانایی ارتباطی، هیچ سیاستی تدوین نیافته است.

بیان مسئله: بدون تردید، هنر یکی از مؤثرترین شاخصه های توسعه فرهنگی در طول تاریخ بشری بوده است. از سوی دیگر پایداری و رشد هنر در متن فرهنگ، در گرو آموزش علمی میسر بوده است. یکی از بهترین شیوه های آموزش هنر هم، آشنایی دانش آموزان با نحوه سیروسلوک اخلاقی بزرگان هنر و شناخت و بررسی آثار ارزشمند آن ها است. در این میان زندگی و آثار استاد محمود فرشچیان به عنوان مصداق بارزی از این بزرگان مورد تأمل بوده است. هدف مقاله: هدف در گام نخست، معرفی و توصیف دقیق و مستند کتاب های درسی آموزش هنر با موضوع استاد فرشچیان و در گام بعدی، آسیب شناسی و شناخت نقاط قوت و ضعف این منابع، جهت اتخاذ سیاست های راهبردی و مؤثر در این زمینه بوده است. سؤال مقاله: آیا کتاب های درسی آموزش هنر با موضوع استاد محمود فرشچیان به طور مستند و جامع معرفی و توصیف شده اند؟ و آیا این منابع حساس به لحاظ نقش آموزشی و پرورشی شان، آسیب شناسی و تحلیل شده اند؟ روش تحقیق: این مقاله، با روش توصیفی-تحلیلی و با اسناد و اطلاعات کتابخانه ای و میدانی، ضمن معرفی و توصیف نسبتاً جامع کتاب های درسی آموزش هنر (با محوریت فرشچیان)، به ویژه کتاب های مقطع راهنمایی، از سال 1362 تاکنون که توسط آموزش وپرورش منتشر شده اند، به آسیب شناسی فرم و محتوای این منابع پرداخته است. نتیجه گیری: ضمن تحسین وزارت آموزش پرورش در بازتاب دادن زندگی و آثار فرشچیان در کتاب های درسی آموزش هنر، مطالب و آثار درباره هنرمند، دارای کاستی ها و کمبودهای جدی علمی-پژوهشی هستند که فهرست آن ها در پایان این مقاله درج شده است. آسیب شناسی اصولی این کتاب ها، می تواند بر غنای این نوع از منابع آموزشی بیفزاید.