خانه و مدرسه

گام نخست فرآیند تربیت یا آموزش و پرورش عبارت است از برقراری رابطه و ارتباط؛ و گام پایانی آن عبارت است از اطمینان از قابل اعتماد بودن روابط و ارتباطات. ارتباط مؤثر و قوی بین خانه و مدرسه و افزایش مشارکت والدین امری ضروری است. همان طور که معلمان در امر آموزش مه ارت دارند، به دانش و مه ارت برقراری ارتب اط مؤثر با وال دین نیز نیازمندند. این ارتباط دارای موانعی است که در همسوسازی روش های آموزشی خانه و مدرسه نقش دارد. هر ارتباطی، صرف نظر از قالب و شکل آن باید با برنامه ریزی انجام شود و به عنوان فرضی برای گسترش مشارکت والدین و در نهایت حمایت از یادگیری دانش آموزان مورد بهره برداری قرار گیرد. هر اندازه می زان مش ارکت و تع امل اولیای خانه و مدرسه، برای تأمین ش رایط مطل وب آموزش ی و تربیتی دانش آموزان بیشتر شود و این تعامل در جهت همسویی و هماهنگی پیش برود، شاهد رشد کمی و کیفی آموزش دانش آموزان خواهیم بود. این پژوهش سعی دارد ضمن بازشناسی موانع تعامل بین اولیا با معلمان، به ارائه راهکارها و پیشنهادات کاربردی در جهت تقویت ارتباط خانه و مدرسه بپردازد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی درک اولیاء و معلمان از پدیده مشارکت و مداخله والدین در آموزش و پرورش فرزندان صورت گرفت . ر وش بررسی این پژوهش مدل آمیخته ی اکتشافی است . میدان تحقیق معلمان و والدین مدارس دخترانه سه دوره تحصیلی (ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان ) شهر کرمانشاه بود . جمعاً 200 نفر از معلمان و 210 نفر از والدین ( 110 نفر زن و 100 نفر مرد ) از مناطق مختلف اقتصادی – اجتماعی شهر کرمانشاه به عنوان نمونه آماری در بخش کمی تحقیق انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در بخش کیفی یک پروتکل مصاحبه نیمه ساخت یافته و در بخش کمّی پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته مبتنی بر مؤلفه های بخش کیفی و ادبیات پژوهشی بود که با روش تحلیل عاملی اکتشافی و ضریب آلفای کرونباخ روایی و پایایی پرسشنامه مورد تأیید قرار گرفت. از داده های حاصل از مصاحبه مقوله های چگونگی مشارکت در آموزش، نوع تعامل و تأثیرات روانی و اجتماعی مشارکت استخراج گردید. تقریباً هیچکدام از والدین تعمداً در فرایند آموزشی مداخله نکرده بودند و شواهدی از هم فکری والدین جهت مشارکت گروهی مشاهده نشد. تحلیل ها نشان داد که اگرچه والدین از لحاظ نظری از اهمیت مشارکت والدین در آموزش فرزندانشان تا حدی آگاهند اما در عمل به دلایل مختلف چندان در این فرایند درگیر نیستند. والدین اذعان داشتند که ارتباط کمی با معلمان دارند و از مشکلات آموزش فرزندانشان آگاهی کافی ندارند. میزان مشارکت داوطلبانه آن ها در فرایند تحصیل فرزندانشان در سطح پایین بود و راهنمایی به فرزندانشان را در فرایند انجام تکالیف را نیز خیلی نادر گزارش کرده بودند. والدین در مقایسه با معلمان بیشتر خواهان تشویق فرزندانشان در انجام کارهای مدرسه بودند. در بین اولیاء مادران بیش از پدران دانش آموزان علاقمند به مسؤلیت پذیری در فرایند تحصیل فرزندانشان بودند. اما نوعی عدم تفاهم بین والدین و معلمان در چگونگی مداخله آموزشی وجود داشت. معلمان خیلی راغب نبودند که والدین در فرایند آموزش مداخله کنند. پژوهش حاضر توصیه می کند وقتی ابتکارات و برنامه ها مبتنی بر روابط احترام آمیز و اعتماد بین کارکنان مدرسه و خانواده ها باشند در ایجاد و نگهداری پیوندهایی که پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را حمایت می کند خیلی کارآمدتر خواهند بود . برقراری روابط مثبت با والدین و ارایه روش های عملی به موفقیت آموزشی فرزندانشان کمک می کند اما عناصر دیگر مانند بهبود بخشیدن به برنامه درسی و آموزش نیز ضروری هستند.

هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی برنامه همکاری خانه و مدرسه بر کاهش مشکلات رفتاری دانش آموزان پایه اول ابتدایی شهر اهواز بود. این پژوهش از نوع آزمایشی با پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری با گروه کنترل بود. نخست به طور تصادفی از 4 ناحیه، 2 ناحیه انتخاب گردید؛ سپس از مدارس هر ناحیه 4 مدرسه (دو مدرسه دخترانه و دو مدرسه پسرانه) و از هر مدرسه یک کلاس و از هر کلاس به تصادف 10 نفر انتخاب شدند. در نهایت 80 نفر از دانش آموز با توجه به دو ملاک در دو گروه آزمایشی (20 دختر و 20 پسر) و دو گروه کنترل (20 دختر و 20 پسر) به عنوان نمونه نهایی انتخاب و به همراه خانواده در مداخله شرکت کردند. دانش آموزان به همراه اعضای خانواده در مداخله گروه آموزشی برنامه همکاری خانه و مدرسه به مدت 8 جلسه 150 دقیقه ای به مدت دو ماه شرکت نمودند. در این مطالعه از پرسشنامه های دموگرافیک و مشکلات رفتاری کودکان گودمن استفاده شد. کاربندی آزمایشی به مدت دو ماه اجرا شد و دو ماه بعد از پس آزمون، آزمون پیگیری گرفته شد. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان داد که برنامه همکاری خانه و مدرسه در کاهش مشکلات رفتاری دانش آموزان مؤثر بوده است. همچنین، کاهش مشکلات رفتاری دانش آموزان در مرحله پیگیری تداوم داشته است.

مشارکت و اعتمادسازی جدی بین خانه و مدرسه همیشه مورد توجه متخصصان امر آموزش و پرورش بوده است اما گاهی مواقع، به دلایل مختلف این امر میسر نمی گردد و باعث میشود اعتمادسازی و مشارکت واقعی بین خانه و مدرسه بدرستی انجام نشود، در حالیکه اعتماد و مشارکت واقعی زمانی صورت میگیرد که خانواده ها در امور مدرسه درگیر شوند و مدرسه نیز خانواده ها را همراه و همیار خود ببیند. بهمین جهت پژوهش حاضر، بصورت کیفی و با هدف « شناسایی موانع و ابعاد مغفول مشارکت و اعتمادسازی بین خانه و مدرسه» با روش توصیفی- تحلیلی انجام شد. جامعه آماری شامل کلیه اساتید دانشگاه فرهنگیان شهرستان اسلامشهر بودند که پانزده نفر از اساتید که در زمینه آموزشی و پرورشی فعالیت دارند با استفاده از نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختاریافته بهره گرفته شد تا ابعاد مغفول و موانع آن مشخص گردد. با توجه به یافته ها، موانعی همچون، عدم شناخت اولیا از اهداف و کارکردهای مدرسه و ناتوانی آنها در تطبیق خود با برنامه ها، تغییرات سریع برنامه های درسی و آموزشی، کمبود وقت، شاغل بودن، فاصله و درگیر بودن با کارهای روزمره، ساختار نظام آموزشی، وضعیت نامناسب اقتصادی خانواده ها، بی مهری کادر اجرایی و آموزشی مدارس نسبت به خانواده ها، عدم تبلیغات مناسب توسط رسانه های عمومی در ترویج فرهنگ مشارکت و اعتمادسازی بین خانه و مدرسه، و سه بعد مغفول فکری و نگرشی، ساختاری و منابع انسانی در بی اعتمادی و عدم مشارکت بین خانه و مدرسه شناسایی گردید.