دوره زندگی

این مقاله با مرور پژوهش های صورت گرفته مرتبط با فراغت زنان و تحلیل ثانویه یافته های میدانی آنان در قالب تحقیقات کوچک مقیاس و نیز تحقیقات پهن دامنه از یک سو و ارائه آمارهای جهانی فراغت بر حسب داده های در دسترس سازمان ها و مؤسسات بین المللی، به مطالعه تطبیقی فراغت زنان پرداخته و تصویری از وضعیت چگونگی پرداختن به فعالیت های فراغتی و نیز موانع فراغت زنان در ایران به دست می دهد. داده ها بر حسب دوره زندگی زنان ارائه شده و فراغت زنان جوان، میانسال و سالمند را از یکدیگر بازمی شناسد. یافته ها نشان می دهد: فراغت مانند سایر اُبژه های اجتماعی تحت تأثیر متغیرهای ساختاری چون طبقه و جنسیت است. رواج برخی الگوهای فراغتی، امتداد انتظارات از نقش سنتی زن را منعکس می سازد. در مجموع ضعف های اطلاعاتی موجود و نیز فقدان سیاست ها و امکانات فراغتی مخاطب محور، ضرورت انجام مطالعات جامع نگر با توجه به ورود فناوری های نوین ارتباطی و نیز فعالیت های فراغتی جدید به منظور برنامه ریزی های استراتژیک را ایجاب می کند.

برخی مطالعات تجربی موجود نشان می دهند که شادی به مثابه یک مقوله و یک سازه اجتماعی تغییرپذیری هایی را در دوره های مختلف زندگی به نمایش می گذارند. واقعیت بیولوژیک سن در کنار تأثیر اجتماعی نسل، کیفیت تجربه شادی و واکنش به موقعیت های شادی آفرین را می تواند توضیح دهد و در پی پاسخگویی به این سؤال است که چگونه زنان و دختران در دوره های مختلف زندگی خود شادی را تجربه و معناسازی می کنند. در این مقاله با اتکا به رویکردی کیفی و براساس مصاحبه های نیم ساخت یافته فردی و گروه های کانونی، با دختران و زنان شهر کرمان، ذهنیت و تجربه و تفسیر این گروه ها در سه دوره سنی (نوجوانی، جوانی و میانسالی) از سازه شادی بررسی شده است. نتایج پژوهش بیانگر این است که درک و تفسیر زنان از شادی در چرخه زندگی ثابت نیست و تجارب نسلی، سیاست جنسیتی و واقعیت بیولوژیِک سن چطور در دوره های مختلف زندگی تغییراتی را نمایش می دهند و در فعالیت ها و علایق آنها نمود خارجی می یابد. نتیجه فوق علاوه بر آن که مؤید اهمیت تفسیرهای جامعه شناختی از شادی به موازات توجه به وجوه روان شناختی غالب از آن است، دلالت هایی را نیز برای برخی اقدامات و مداخلات مثبت در مدیریت عواطف این گروه های سنی دارد.

به طور طبیعی، گذار از دوره جوانی به بزرگسالی، با اتمام تحصیلات، ورود به بازار کار، داشتن مسکن مستقل و ازدواج و تشکیل خانواده صورت می گیرد. این در حالی است که در دهه های اخیر بر اثر تغییرات در ساختار خانواده، آموزش، و بازار کار در جهان و به تَبَع آن در ایران، گذارهای جوانان طولانی، ناپیوسته و پیچیده تر شده است. این مسئله از یک طرف، امکانات و گزینه های بیشتری را پیش روی جوانان قرار می دهد، و از سوی دیگر، نوعی ابهام و نااطمینانی به وجود می آورد. مقاله حاضر با روش تحلیلی و با تکیه بر آمار و ارقام موجود و با الهام از مفهوم «گذارهای فریزشده»، وقفه و تعلیق در گذار جوانان به بزرگسالی را بررسی می کند. یافته های تحقیق حاکی از وقوع تغییرات اساسی در گذارهای جوانان به بزرگسالی در دهه های اخیر داشته و نشان می دهد که گذارها در ایران در هر چهار حوزه (اتمام تحصیلات، اشتغال، داشتن مسکن و ازدواج) با وقفه و تعلیق مواجه شده اند. گذارهای جوانان نسبت به گذشته، از نظر ترتیب و زمانبندی، قطعیت و پیش بینی پذیری کمتر و کثرت و تنوع بیشتری یافته اند. به نظر می رسد درک و شناخت مسئله جوانان، در گرو آگاهی و وقوف به چنین وضعی است.