تاریخنامه اسلام

   امام حسین (ع) و قیام عاشورا از مباحثی است که خاورشناسان و اسلام پژوهان غربی آن را مورد توجه قرار داده اند. این پژوهش با رویکردی تحلیلی- توصیفی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای به بررسی و نقد نظرات دونالدسون در کتاب مذهب شیعه در رابطه با امام حسین (ع) پرداخته است. یافته های حاصل از این پژوهش نشان می دهد که نتایج حاصل از مطالعات دونالدسون در برخی موارد به دلیل استفاده از منابع اهل سنت یا استفاده از منابع مستشرقان دیگر و عدم استفاده از منابع و مصادر معتبر تاریخی شیعی تصویری مناسب از امام حسین (ع) و قیام او ارائه نکرده است.

    امام حسین (ع) و نهضت ایشان بر مردم جهان تأثیرهای بسیاری گذاشته است و با وجود گذشت سالها از این حادثه همچنان از کربلا و نهضت و قیام خونین حسینی یاد می گردد و فجایع یزید به زشتی نام برده می شود . همچنین بسیاری از محققان و پژوهشگران در مورد احیاء مقاصد امام حسین (ع) و یارانشان کتابها و مقالات بسیار متعدد نوشته اند از جمله تحقیقاتی که در مورد نهضت امام حسین انجام شده چهار  نامه ی خانم میر حسن علی انگلیسی است که درباره رسومات و حالات مسلمانان هندوستان در مراسم عزاداری، مشاهدات خود را بیان داشته است. با توجه به تنوع و ویژگی های خاص عزاداری در مناطق و ادیان مختلف، این پژوهه به روش تحلیلی به دنبال بیان و بررسی آداب و رسوم عزاداری مردم هندوستان بر اساس مشاهدات خانم میر حسن علی بوده است. نتیجه اینکه در مشاهدات عزاداری و مراسمات مسلمانان در هندوستان بیشتر آن را  بر مکتب مسلمانان شیعه حمل کرده و در نقل حوادث کربلا و اتفاقات رخ داده، تضاد تاریخی دیده می شود.

یکی از مهمترین مسائل مسلمانان وحدت بین مذاهب است. بنابراین، دانستن مشترکات مذاهب اسلامی، الزامی و رهگشاست. برای اهل تشیع نیز اثبات وجود حضرت مهدی (عج) ضروری است. دانستن نظرات بزرگان و علمای اهل سنت درباره ائمه به ویژه حضرت مهدی (عج) به تعامل بهتر بین شیعیان و اهل سنت و جماعت می انجامد. پژوهش حاضر از نوع کتابخانه ای و بهروش توصیفی-تحلیلی است که مکتوبات موجود در آثار نویسندگان بزرگ و اندیشمندان دینی-مذهبی اهل سنت در قرن هشتم را جمع آوری می کند؛ زیرا از قرن ششم به بعد به دلیل حمایت حکومت ها از اهل سنت باتوجه به جغرافیای محل سکونت ایشان، آثار بیشتری ثبت شده است. نگارنده در پژوهش حاضر، مطالب اهل سنت درباره حضرت مهدی (عج) شامل گزارش های کوتاه و مختصر و نگاه های مثبت این عالمان به ائمه شیعه به ویژه حضرت مهدی (عج) را بررسی می کند.

امام سجاد (ع) با آنکه در سخت ترین شرایط زمانی می زیست و ازسوی حاکمان جور، زیر شدیدترین فشارهای جسمی و روانی به سر می برد در گسترش ایمان و پایداری و در احیای اسلام ناب محمدی و سیره جد بزرگوارش منحصربه فرد بود. محققان مسلمان، عصر امام سجاد (ع) را ازنظر سیاسی و فرهنگی، تاریک ترین عصرها می دانند و از آن به دوره اختناق یادمی کنند. تحقیق حاضر به دنبال پاسخ به این سؤال است که اقدامات خلفای اموی چه تأثیری بر حیات اجتماعی امام سجاد (ع) داشته و به نوعی امام سجاد (ع) برای تبلیغ و نشر معارف اسلامی در آن زمان چه اقداماتی انجام داده است. با بررسی جنبه های مختلف زندگی امام سجاد (ع) درقالب مشکل سیاسی، فرهنگی و تاریخی باروش تاریخی-توصیفی (تحلیل محتوا) این نتیجه حاصل می شود که امام سجاد (ع) باتوجه به شرایط بد سیاسی، اقدامات علمی، فرهنگی و اجتماعی انجام داده که سبب تشکیل یک تمدن و حوزه بزرگ اسلامی شده است.

نوشتار حاضر با موضوع «رفتار سیاسی حضرت زهرا سلام الله علیها در عصر نبوی » با روش کتابخانه ایی ابتدا به تعریف و تبیین مفهوم «رفتار»و« سیاست » پرداخته شده است.بعد از آن عملکرد سیاسی حضرت زهرا (س) در دفاع از رسالت و حریم ولایت، از مکه تا هجرت به مدینه تا دوران رحلت پیامبر اکرم (ص) از فرازهای مهم تاریخ اسلام است که در این مقاله به آن مفصل اشاره می شود، نحوه برخوردهای حضرت زهرا درجنگ ها،در مباهله و غدیر و.. شیوه های سیاسی اتخاذ شده برای رسیدن به هدف، با محور حمایت از رسالت،دین،ولایت و امامت مورد بررسی قرار می گیرد. گرچه دوران حیات ریحانه محمدی پس از ارتحال پیامبر اکرم(ص) بسیار کوتاه بود، اما خط مشی سیاسی آن حضرت در طول حیات نشان می دهد که موضع گیری اش معقول ترین و پسندیده ترین روش ممکن بود و هرگونه حرکت و موضع گیری دیگری غیر از آن ممکن بود ضربات جبران ناپذیری بر پیکر اسلام وارد سازد.در این نوشتار به خطوط برجسته حرکت و موضع گیری سیاسی صدیقه کبری(س) به عنوان شاخصه های آموزنده اشاره می شود.

استفاده از روش های علمی در تاریخ نگاری افزون بر آنکه ابزاری برای حل مسائل و موضوعات غامض تاریخی است در گام اولیه، مخاطب را به شناسایی مختصات فکری نویسنده راهنمایی می کند. مسئله اصلی پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل شخصیت خردگرای علامه فیض محمد کاتب هزاره براساس کتاب سراج التواریخ است. وی در این کتاب توانسته است مسائل و موضوعات تاریخی را باروش عقلی و فلسفی، تحلیل و ارزیابی کند و به متدولوژی خاصی در تاریخ نویسی تفوق یابد. پژوهش حاضر باروش توصیفی-تحلیلی، افزون بر معرفی و شناسایی ساختار کتاب سراج التواریخ، شخصیت خردگرای علامه فیض از درون این کتاب را تحلیل می کند. نتیجه ارزیابی فوق نشان می دهد که علامه فیض اگرچه در این کتاب، بحث مستقلی را درباره روشمندی مباحث تاریخی به روش عقلی مطرح نکرده است، اما از محتوا و ساختار کتاب به آسانی می توان به شناخت بعد عقل گرایی و تعمق فلسفی او پی برد.