نفیسه امیری دوماری

نوشتار حاضر به تحلیل و نقد مقاله «امام حسین(ع)» نوشته ال. وچیا والییری در دایره المعارف اسلام لیدن می پردازد. این مقاله به بررسی موضع گیری امام حسین(ع) نسبت به صلح امام حسن(ع) اختصاص دارد. در این پژوهش، شبهات مطرح شده درباره شخصیت امام حسین(ع) تبیین و از منظر تاریخی نقد و بررسی شده است. برای رفع شبهات، علاوه بر منابع اهل سنت، از منابع شیعی نیز بهره گرفته شده که کمتر مورد توجه خاورشناسان قرار گرفته اند. هدف این پژوهش روشن ساختن چهره ای صحیح از شخصیت امام حسین(ع) و اثبات منزه بودن آن حضرت از اتهامات وارده است، به ویژه برای پژوهشگرانی که بدون سوگیری به مطالعه شرق شناسی، اسلام شناسی و امامت شناسی پرداخته اند. محققان غربی گاه در استفاده از منابع اسلامی دچار لغزش شده اند و اغلب توجه بیشتری به منابع اهل سنت نشان داده اند. ازاین رو، این مقاله با بررسی منابع اهل سنت و شیعی، تصویری دقیق تر از شخصیت امام حسین(ع) و موضع گیری ایشان نسبت به صلح امام حسن(ع) ارائه می دهد.  

امام حسین (ع) و عاشوراپژوهی از مباحث قابل توجه مستشرقان است. دلایل مطالعه دیدگاه مستشرقان درباره عاشورا و اهداف نهضت حسینی، شناخت اهداف و انگیزه های آنان در رابطه با این قیام مقدس و باعظمت است. آنان چگونه این نهضت تاریخی را مورد تحلیل و بررسی قرار داده اند. این تحقیق به نقد کلی آرای خاورشناسان و اساس دیدگاه آنان با استناد از اهداف واقعی قیام امام حسین (ع) می پردازد و به روش تحلیلی –توصیفی، روایتگری و تحلیل های مستشرقانی را مورد بحث قرار می دهد که در آثار و تألیفات خود به موضوع اهداف نهضت حسینی رویکرد غیر منطقی داشته اند. براساس پژوهش های به دست آمده، هیچ یک از مستشرقان نتوانسته اند اهداف امام حسین (ع) را به صورت صریح منتقل کنند و نهضت عاشورا را به شکل حرکتی غیر عقلانی، سیاسی و قدرت طلبانه مورد تحلیل قرار داده اند. باتوجه به اینکه جهان اسلام و منابع موجود از ابتدا تحت سیطره اهل سنت بوده و به منابع شیعه کمتر اعتماد شده است شاهد نتایج مغرضانه و کمتر منصفانه بوده ایم. مستشرقانی همچون نیکولسن، سایکس و بایرناس تحت تأثیر عواطف شخصی، ملی و مذهبی واقع شده و این نهضت را با رویکرد منفی مورد بررسی قرار داده اند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که تمامی اهداف قیام امام حسین (ع) احیای دین و سنت، نامه کوفیان، امربه معروف ونهی از منکر، مقاومت در مقابل یزید و باطل، تشکیل حکومت اسلامی برای جلب رضایت الهی بود.  

   امام حسین (ع) و قیام عاشورا از مباحثی است که خاورشناسان و اسلام پژوهان غربی آن را مورد توجه قرار داده اند. این پژوهش با رویکردی تحلیلی- توصیفی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای به بررسی و نقد نظرات دونالدسون در کتاب مذهب شیعه در رابطه با امام حسین (ع) پرداخته است. یافته های حاصل از این پژوهش نشان می دهد که نتایج حاصل از مطالعات دونالدسون در برخی موارد به دلیل استفاده از منابع اهل سنت یا استفاده از منابع مستشرقان دیگر و عدم استفاده از منابع و مصادر معتبر تاریخی شیعی تصویری مناسب از امام حسین (ع) و قیام او ارائه نکرده است.

تحدی ازاصلیترین دلایل اعجاز قرآن کریم است که دانشمندان علوم قرآنضمن موضوع اعجاز قرآن به آن پرداختهاند. یکی از مسائل مهم در مورد تحدی قرآن گستره و قلمرو آن است به این معنی که آیا تحدی اختصاص به زمان یا قوم خاصی دارد یا آنکه گستره تحدی فراتر از زمان، مکان و ملت خاصی است؟ مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی نوشته شده است و پس از بررسی آیات تحدی، ترتیب و سیر نزول آن آیات در قرآن را بررسی میکند. نتیجه پژوهش حاضر این است که در تحدی قرآن فقط ناتوانی سخنوران عرب عصر بعثت در آوردن همانندی برای قرآن مطرح نیست بلکه اعجاز قرآن، وسعت و شمول دامنه نبوت پیامبر اکرم (ص) و هدایتگری عام قرآن از نظر زمانی، مکانی و افرادی دلالت بر عام بودن تحدی برای تمام اعصار و افراد دارد و فقط منحصر به عرب عصر نزول نیست.

تعدادی از مستشرقان، چندی است با پیش فرض وقوع خطا در مصحف عثمانی، به دنبال اصلاحات و تغییراتی در متن قرآن کریم برآمده اند. از جمله این افراد، جیمز بلمی است که با همین پیش فرض سعی در بازخوانی فقراتی از قرآن داشته است. تعدد تحقیقات جیمز بلمی در مورد اصلاح واژگان قرآن، وی را به عنوان یکی از مستشرقان صاحب نظر در این حوزه مطرح کرده است. واژه «أبّا» در آیه «وَفَاکهَهً و أبّاً» (عبس:31)، از جمله واژگانی است که جیمز بلمی آن را نامفهوم و تصحیفی از واژه «لبّا» دانسته که خطای دست کاتب آن را اشتباه ثبت کرده است. دلایل مورد استناد وی در اثبات این مدّعا، تکامد بودن «أبّا»، اختلاف نظر مفسران در مورد معنای آن، عدم تناسب «أبّا» با سیاق آیات و تناسب بیشتر واژه «لبّا» با سبک و سیاق آیه مورد نظر است که در مقاله پیش رو این دلایل نقد و بررسی شده اند.

رهیافت انتقادی به کتاب مقدس، پدیده ای نوظهور و از نتایج عصر روشنگری بود. کتاب مقدس، که تا آن زمان به عنوان منبع قدسی دین تلقی می شد، همچون سایر متون کهن با تکیه بر ابزارهای علمی مورد قضاوت و استنطاق واقع شد. مهم ترین پیامد این رویکرد، مناقشه و اختلاف در مورد اعتبار کتاب مقدس است. تعمیم کاربست شیوه های مختلف نقد کتاب مقدس به قرآن، چالش هایی را در حوزة مطالعات قرآنی ایجاد کرده است که باید پیش از استفاده از این روش ها، کارآمدی یا عدم کارآمدی آنها دربارة قرآن بررسی و تحلیل شود. در این مقاله، ابتدا عوامل و زمینه های نقادی کتاب مقدس به تصویر کشیده شده، سپس کاربست برخی روش های انتقادی برگرفته از کتاب مقدس در مورد قرآن، معرفی و تحلیل شده اند. بررسی ها نشان می دهد، متن قرآن کریم، بر خلاف کتاب مقدس، به نحو متواتر و از طریق قرائت و حفظ نسل ها نقل شده و متن آن، بی کم و کاست حفظ گردیده است. لذا نمی توان متن قرآن را همانند متن کتاب مقدس، به نقد کشید و دربارة متن آن، زیادت و نقصان ادعا کرد.

شناخت شاخصه های زن مطلوب از دیرباز بحث جدی ادیان بزرگ جهان بوده است. امروزه مسأله زنان در رأس مسائل انسانی و اجتماعی جوامع بشری به ویژه جوامع روبه رشد قرار دارد. در این میان ترسیم شاخصه های زن مطلوب از سرچشمه وحیانی، با توجه به جامعیت آموزه های قرآنی، ضروری به نظر می رسد؛ چراکه پیشرفت و سلامت جوامع به تحکیم نظام خانواده وابسته است. در این نوشتار با تکیه بر قرآن و عهدین، با روش تحلیلی-توصیفی به استخراج شاخصه های زن مطلوب، پرداخته شد؛ تا علاوه بر استحکام بخشی نظام خانواده، نگاه جامع و تکاملی ادیان در مقایسه با شاخصه های زن برتر در جوامع کنونی مشخص گردد. از این روی باید اذعان کرد بر خلاف رویکرد غالب در جوامع معاصر نسبت به ویژگی های زن برتر که نگاهی ظاهری و مادّی است، نگاه قرآن و عهدین جامع، کمال گرا و متناسب با ماهیت و سرشت حقیقی زن است.همچنین عمق و جامعیت شاخصه های زن مطلوب در نگاه قرآن نسبت به عهدین بیشتر بوده و تصویری واضح از ویژگی های لازم زن به عنوان رکن اصلی و تأثیرگذار در سلامت و بهداشت روانی خانواده، ارائه می دهد.