مطالعات حسابداری و حسابرسی

زمینه و هدف: بازده یکی از مهم ترین عوامل تبیین کننده ریسک سهام است. سرمایه گذاران با هدف دستیابی به بازده مناسب یا عملکرد معاملاتی مطلوب شرکت هایی را برای سرمایه گذاری انتخاب می کنند. هنگام انتخاب این شرکت ها عوامل زیادی مورد توجه قرار می گیرد که همگی بر عملکرد معاملاتی شرکتها (بازده) اثرگذار است. هدف از این پژوهش ارائه مدل مفهومی عملکرد معاملاتی سرمایه گذاران در بازار سرمایه ایران می باشد. روش کار: پس از مطالعه دقیق ادبیات پژوهش تعداد 38 مقاله با روش برنامه مهارت های ارزیابی حیاتی انتخاب گردید. با مطالعه مقالات مربوطه مولفه های موثر بر عملکرد معاملاتی شناسایی شد. پس از این مرحله با روش دلفی فازی از 20 کارشناس خبره نظرخواهی شد. یافته ها: مشخصه های جنسیتی و رفتاری، ریسک ها و بحران های اقتصادی و ویژگی های شخصیتی، موروثی و ژنتیکی به عنوان مهم ترین عوامل موثر بر عملکرد معاملاتی سرمایه گذاران شناسایی شدند. نتیجه گیری: در نهایت با شاخص کاپا مدل مفهومی عملکرد معاملاتی سرمایه گذاران ارائه شد. این مدل می تواند برای پیش بینی عملکرد معاملاتی در بازار سرمایه ایران به کار گرفته شود.

گزارشگری شهروند شرکتی از جمله انواع شیوه های گزارشگری است که به بیان ایفای نقش بنگاه ها در قبال جامعه، می پردازد. این نوع گزارشگری به دلیل قرابت مفهومی آن با ماهیت صنعت بانکداری به خصوص در کشور های توسعه یافته، بسیار مورد توجه بانک ها قرار گرفته است. با این حال، درک مناسبی از مفهوم این نوع گزارشگری وجود ندارد و شاخص های آن به خوبی تدوین و یا بومی سازی نشده است. از این رو، هدف این پژوهش بررسی اطلاعات حسابداری (مالی و غیر مالی) در تعیین ابعاد مرتبط با شاخص سازی گزارشگری شهروند شرکتی بانک ها است. بدین منظور، برخلاف بسیاری از پژوهش ها در این پژوهش از دیدگاه قیاسی استفاده شده و با تمرکز بر رویکرد قانون گذاری، ابعاد نهفته در قوانین و رهنمودهای منتشر شده توسط 11 نهاد قانون گذار استخراج شده است. بررسی کتابخانه ای برای یافتن نهادهای قانون گذار، تحلیل محتوای متون رهنمودها و قوانین، تحلیل محتوای ماهیت هر یک از ابعاد و در نهایت استخراج ابعاد مشترک، چهار گام این پژوهش را تشکیل داده اند. از این رو، روش پژوهش حاضر، روش شناخت تاریخی در چارچوب مطالعات کتابخانه ای و از نوع پژوهش های نظری مبتنی بر قوانین است. از سوی دیگر، این پژوهش را می توان جزء پژوهش های مبتنی بر تحلیل محتوا طبقه بندی کرد. یافته های پژوهش بیانگر استخراج 22 مولفه از قوانین و رهنمود ها است که با تحلیل محتوای مربوط به ماهیت آن ها به 4 بعد اقتصادی، اجتماعی، محیطی و راهبری طبقه بندی شدند. این پژوهش به دلیل معرفی گزارشگری شهروند شرکتی و استخراج ابعاد مشترک نهادهای قانون گذار و اثرگذار بر افشاء اطلاعات حسابداری، نوآور و در عین حال کاربردی است.

هدف: بودجه ریزی عملکرد پیامدمحور به عنوان یک سیستم مدیریت بودجه ای به تدوین و ادغام برنامه های راهبردی چندساله، ارزیابی ریسک مالی، برنامه ریزی سیاست ها، چرخه بودجه بخش عمومی، چرخه بودجه برنامه ای، توجه به مسئولیت های اجتماعی و مشارکت ذی نفعان کمک شایانی می نماید. پژوهش حاضر در تلاش است با اتکا بر ادبیات موجود و با روش زمینه بنیان چندوجهی، بسترها و راهبردهای مؤثر در بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد پیامد محور بخش عمومی اقلیم کردستان عراق را احصاء نماید. روش شناسی: روش پژوهش حاضر از نوع زمینه بنیان چندوجهی است که جامعه آماری آن متشکل از خبرگان حوزه مالیه عمومی، اساتید خبره مدیریت دولتی و ذی حسابان دستگاه های اجرایی در اقلیم کردستان عراق می باشند. همچنین از روش نمونه گیری ترکیبی هدفمند برای رسیدن به اشباع نظری و صحه گذاری یافته های پژوهش با ادبیات موجود استفاده شده است که در همین راستا 16 مصاحبه نیمه ساختاریافته صورت پذیرفته است. نتایج: یافته های پژوهش نشان داد، بسترها و راهبردهای مؤثر بر بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد پیامد محور شامل: راهبردهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی (24 شاخص)، اصلاحات فنی و ساختاری (22 شاخص)، اصلاحات اقتصادی (18 شاخص)، تقویت دانش و مهارت نیروی انسانی در سطوح مختلف (11 شاخص)، فراهم نمودن بستر قانونی و نظارتی (11 شاخص) تبیین گردید.

یکی از جذابترین اطلاعات مالی که میتواند در اختیار فعالان اقتصادی و حاضرین در بازارهای سرمایه قرار بگیرد، داده های مرتبط با ارزش آتی شرکت ها میباشد. اقلام تعهدی از جمله پرتکرارترین عواملی میباشد که برای پیش بینی موارد فوق الذکر بکار رفته است، مدتهاست نقش اقلام تعهدی در  پیش بینی ارزش آتی شرکت اثبات شده است. ﺍﯾﻦ پژوهش ﺩﺭ ﺻﺪﺩ ﺁﺯﻣﻮﻥ ﺗﺠﺮﺑﯽ اثر تفکیک اقلام تعهدی بر اساس نقش آنها در شکل گیری(تراز) وجوه نقد بر توانایی آنها در خصوص پیش بینی ارزش شرکت می ﺑﺎﺷﺪ، ایده مورد اشاره اولین بار توسط بارث [1]و همکاران در سال 2016 مطرح شده است. در این پژوهش اقلام تعهدی بر اساس اینکه جریان نقد مربوطه پیش و یا پس از عامل اقتصادی ایجاد شده به دو دسته تقسیم شده اند. این تحقیق ازنظر هدف، یک پژوهش کاربردی و از لحاظ روش از نوع همبستگی می باشد. تعداد 184 شرکت از بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس در دوره زمانی سالهای 1388 الی 1400 بررسی شدند. در نهایت مدارک تجربی فرض اصلی مقاله را در اکثر صنایع رد و تنها در تعداد معدودی از صنایع تایید می کنند. دلیل رد شدن فرضیه های این پژوهش را می توان در ویژگیهای خاص شرکتهای ایرانی و ویژگیهای خاص بازار سرمایه ایران جستجو کرد.

امروزه کسب و کارها برای بقا ، به مدیریت صحیح منابع و مصارف خود نیازمندند، در عرصه رقابتی انعطاف پذیری شرکت ها به شدت کاهش یافته و این عامل موجب شده که آنها در شرایط اقتصادی مختلف توانایی عکس العمل صحیح و مناسب را نداشته و با خطر ورشکستگی روبرو شوند. پیش بینی ورشکستگی شرکت ها از موضوعات مهمی است که به موفقیت و تداوم شرکتها کمک شایانی می کند.هدف این پژوهش طراحی و تبیین الگوی پیش بینی ورشکستگی شرکت ها با استفاده از مدل یادگیری عمیق بهینه شده با الگوریتم فراابتکاری نهنگ می باشد.مدل یاد شده روی داده های 328 نمونه از شرکتهای بورسی شامل 246 شرکت سالم و 82 شرکت ورشکسته در بازه زمانی 1395تا1400پیاده سازی شده است . نسبت های مالی، متغیر های مستقل این پژوهش می باشند که با استفاده از الگوریتم فرااکتشافی نهنگ بهینه شده و به عنوان یکی از مدل های هوش مصنوعی استخراج شده است .نتایج نشان داد ،نسبتهای سودعملیاتی به جمع دارایی ها ، وجه نقد به فروش خالص، وجه نقد به جمع دارایی ها، وجه نقد به بدهی جاری، بدهی جاری به جمع دارایی ها مؤثرترین متغیره ا در تعیین ورشکستگی بوده اند و در تمامی معیارهای ارزیابی مدل های طبقه بندی ، تابع برازش و ناحیه تحت منحنی ROC الگوریتم نهنگ در مقایسه با الگوریتم ازدحام ذرات کارایی بهتری را ارائه کرد.

یکی از ویژگی های مهم بورس، نقدشوندگی بالای آن در مقایسه با سایر بازارهای سرمایه گذاری است. گردش مالی بالای این بازار موجب کاهش ریسک نقدشوندگی آن شده است. سازمان بورس اوراق بهادار تهران، برای حل مشکل تشکیل مداوم صف های خرید و فروش سهام شرکت ها در بازار سرمایه، از تاریخ 20/06/1399 شرکت ها و سهامداران عمده آنها را ملزم به انتخاب و انعقاد قرارداد با بازارگردان کرد. تحقیق حاضر با هدف سنجش میزان اثربخشی فعالیت بازارگردانی در بورس اوراق بهادار تهران انجام شده است. جامعه آماری تحقیق، شامل آندسته از شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است که دارای بازارگردان بوده و بازارگردانی سهام خود را به صندوق های سرمایه گذاری اختصاصی بازارگردانی واگذار کرده اند. دوره زمانی تحقیق یک سال قبل از تاریخ الزام شرکتهای بورسی و فرابورسی و سهامداران عمده آنها به بازارگردانی(20/06/1399) و یک سال پس از آن است. نتایج تحقیق نشان داد که فعالیت بازارگردانی در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی تحقیق اثربخش نبوده است به طوری که تعداد روزهای صف فروش در یک سال بعد از بازارگردانی نسبت به یک سال قبل از آن افزایش یافته است. البته میزان نوسان قیمت سهام شرکت های دارای بازارگردان بعد از الزام شرکت ها به بازارگردانی، کاهش یافته است. نتایج تحقیق وجود رابطه مثبت و معنی دار بین منابع در اختیار بازارگردان و میزان نقدشوندگی سهام و وجود رابطه معکوس و معنی دار بین میزان منابع در اختیار بازارگردان و میزان نوسان قیمت سهام را تایید نکرد. همچنین زیان ده بودن فعالیت بازارگردانی تایید نشد.

به موقع بودن گزارش های مالی یکی از مهم ترین ارکان کیفیت ارایه اطلاعات مالی شرکت ها است، چرا که به هنگام بودن اطلاعات می تواند به استفاده بهتر و مفیدتر استفاده کنندگان از اطلاعات منجر شود. ارایه اطلاعات به موقع می تواند باعث کاهش عدم تقارن اطلاعاتی میان سرمایه گذاران با شرکت ها شود. عدم تقارن اطلاعاتی بین شرکت ها و سرمایه گذاران سبب می شود که هزینه تأمین مالی درون سازمانی و برون سازمانی متفاوت باشد، به این ترتیب که تأمین منابع مالی برون سازمانی مشکل تر شود. در این پژوهش، تاثیر فراوانی گزارش های مالی بر عدم تقارن اطلاعاتی و هزینه سرمایه مورد بررسی قرار گرفته است. اطلاعات 104 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 1394 تا 1399 جمع آوری شده و برای تجزیه وتحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها از روش حداقل مربعات تعمیم یافته استفاده شده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها نشان می دهد که بین فراوانی گزارش های مالی، عدم تقارن اطلاعاتی و هزینه سرمایه رابطه معکوس و معنا داری وجود دارد. به طوری که با افزایش فراوانی گزارش های مالی، عدم تقارن اطلاعاتی و هزینه سرمایه کاهش می یابد.

کمیته ی حسابرسی، کمیته ای است تشکیل شده از اعضای غیرموظف هیئت مدیره که مسئولیت اجرایی ندارند به منظور نظارت بر فرایند و کیفیت گزارشگری مالی، عملکرد حسابرسی داخلی و مستقل، ارزیابی نظام کنترل های داخلی، مدیریت خطر تقلب و... . هدف این پژوهش اولویت بندی عوامل موثر بر اثربخشی کمیته حسابرسی می باشد. بدین منظور با گردآوری اطلاعات لازم از طریق روش کتابخانه ای و سپس توزیع پرسشنامه در دو مرحله، اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی گروهی، رتبه بندی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش خبرگان حسابرسی، اساتید حسابداری و اعضای کمیته ی حسابرسی شرکت ها هستند که از بین آنها تعداد 20 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای تعیین میزان اهمیت و رتبه بندی سبد عوامل اصلی و فرعی مؤثر بر اثربخشی کمیته حسابرسی از روش سلسله مراتبی فازی گروهی (GFAHP) استفاده شده است. نتایج اولویت بندی متغیرهای تحقیق نشان داده است که مهمترین عامل اصلی اثربخشی کمیته حسابرسی، شاخص حمایت و پشتیبانی از کمیته ی حسابرسی می باشد و شاخص های آموزش اعضای کمیته ی حسابرسی، عملکرد و وظایف کمیته ی حسابرسی، ویژگی های اعضاء کمیته ی حسابرسی، ترکیب و نحوه عضویت کمیته ی حسابرسی و برگزاری جلسات کمیته ی حسابرسی در اولویت های بعدی قرار دارند.

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر اندازه شرکت بر نقش استراتژیک تکنیک های حسابداری مدیریت در پایداری عملکرد شرکت ها در دوره قبل از رکود تورمی و طی دوره رکود تورمی حاکم بر کشور است. به منظور اندازه گیری و طبقه بندی تکنیک های حسابداری مدیریت از مدل ایروخین و همکاران (2019) استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه های پژوهش با استفاده از نرم افزارهای SPSS و Smart-PLS بر اساس داده های 117 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 8 ساله (1399-1392) انجام شده است. نتایج نشان می دهد که شرکت ها در دوره زمانی رکود تورمی نسبت به دوره زمانی قبل از رکود تورمی بیشتر از تکنیک های حسابداری مدیریت استفاده نموده اند. همچنین، در دوره زمانی رکود تورمی میزان افزایش در استفاده از تکنیک های حسابداری مدیریت در بین شرکت های کوچک بیشتر از شرکت های بزرگ بوده است. بعلاوه، اندازه شرکت بر رابطه بین استفاده از تکنیک های حسابداری مدیریت و پایداری عملکرد شرکت ها طی دوره رکود تورمی و دوره قبل از رکود تورمی تاثیر معناداری دارد. این بدان معناست که شرکت ها متناسب با سطح ریسک محیطی ادارک شده و عدم اطمینان محیطی از تکنیک های حسابداری مدیریت استفاده می نمایند.

هدف اصلی این پژوهش، بررسی تاثیر ساختار سرمایه و میزان نگهداشت وجه نقد بر حق الزحمه حسابرسی است. در این راستا برای اندازه گیری ساختار سرمایه از نسبت بدهی و برای سنجش سطح نگهداشت وجه نقد از نسبت وجوه نقد به اضافه سرمایه گذاری های کوتاه مدت به ارزش دفتری دارایی های شرکت استفاده شده است. بدین منظور، نمونه ای متشکل از 1625 سال-شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1387-1399 با استفاده از رگرسیون چندمتغیره بررسی شده است. نتایج پژوهش نشان داد با افزایش نسبت ساختار سرمایه مبتنی بر بدهی، کنترل اعتباردهندگان و تأمین کنندگان برون سازمانی نسبت به مالکان بیشتر می شود. بدین ترتیب با افزایش این نسبت اعتباردهندگان برون سازمانی در جهت کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و تضاد منافع خواستار افزایش شفافیت، تلاش بیشتر و جدیت کار حسابرسی شده که این امر منجر به افزایش حق الزحمه حسابرسان می شود. همچنین نتایج نشان داد با ثابت نگه داشتن سایر عوامل، نگهداشت وجه نقد تاثیری مثبت و معنادار بر حق الزحمه حسابرسی دارد. این نتیجه منعکس کننده این موضوع است که حسابرسان به سطوح مختلف نگهداشت وجه نقد شرکت ها که یکی از منابع هزینه های نمایندگی است واکنش نشان می دهند.

هدف: هدف از پژوهش بررسی تأثیر هنجارهای تیم حسابرسی و تیپ های شخصیتی حسابرسان بر عینیت حسابرس می باشد. روش پژوهش: جامعه آماری پژوهش شامل حسابرسان حرفه ای شاغل در سازمان حسابرسی و مؤسسات حسابرسی خصوصی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران در سال 1399 است که از این بین 242 عضو به عنوان نمونه آماری بررسی شدند. داده های پژوهش به روش پیمایشی و با استفاده از پرسش نامه گردآوری گردیدند. به منظور بررسی روایی پرسش نامه از نظرات استادان محترم و به منظور تعیین پایایی پرسشنامه ها، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید. پرسش نامه پژوهش حاضر متشکل از چهار بخش می باشد که در آن اطلاعات شخصی حسابرسان، ویژگی های شخصیتی حسابرسان، هنجارهای تیم حسابرسی و عینیت حسابرس مورد بررسی قرار گرفته است. به منظور آزمون فرضیه های پژوهش از روش رگرسیون خطی چندگانه با استفاده از نرم افزار SPSS استفاده گردید. یافته ها: نتایج نشان داد تیپ های شخصیتی برونگرا و مسئولیت پذیر بر عینیت حسابرسان تأثیر مثبت و معنادار دارند. همچنین نتایج نشان داد هنجارهای تیم حسابرسی تأثیر مثبت و معنادار بر عینیت حسابرسان دارد. نتیجه گیری: هرچه هنجارهای تیم حسابرسی بیشتر باشد، حسابرسان انگیزه بیشتری برای گزارش تخلفات همکاران خود دارند و به دلیل اینکه حسابرسان به صورت تیمی کار می کنند و گاها تصمیمات گروهی می گیرند، هنجارها و قوانین وضع شده در تیم حسابرسی نیز می تواند رفتارهای حسابرسان را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین با افزایش مسئولیت پذیری حسابرسان قضاوت خود را تابع نظر دیگران قرار نمی دهند.