جامعه شناسی کاربردی

موفقیت مفهوم رایجی در جامعه معاصر، به ویژه برای نوجوانان، است. این پژوهش با هدف واکاوی فهم نوجوانان دختر شهر یزد از موفقیت انجام و از روش داده بنیاد نظام مند برای اجرای آن استفاده شد. زمینه پژوهش، شهر یزد است و با 20 نفر از دانش آموزان دختر پایه های دهم، یازدهم و دوازدهم در بازه سنی 15 تا 18، مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد. مشارکت کنندگان با شیوه هدفمند از چهار مدرسه انتخاب شدند. داده ها با شیوه کدگذاری داده بنیاد تحلیل و در قالب 9 مقوله اصلی و یک مقوله مرکزی ارائه شده است. عطش استقلال، زیست مجازی، محوریت پول، احساس محدودیت جنسیتی، تعامل ابزاری، تمایزطلبی، خودارتقابخشی، فشارهای چندگانه و ذهن مهاجر به عنوان مقوله های اصلی و برساخت فرازمینه ای فردیت، به عنوان مقوله مرکزی ساخته شد. براساس یافته ها، دانش آموزان موفقیت را فراتر از زمینه جاری اجتماعی و فرهنگی خود تفسیر می کنند. آنها نگاه فردی و مادی به موفقیت دارند و زمانی خود را موفق می دانند که بتوانند هرچه بیشتر ابراز فردیت کنند و به حداکثر مادیات و پول برسند. آنها از راه خرید و مصرف پول، فردیت خود را نمایش می دهند. نوع تعریف نوجوانان از موفقیت با هویت و تعاملات موجود در بستر جهانی و مجازی گره خورده و نوعی جاکند گی از زمینه را فراهم کرده است.

کیفیت زندگی شهری، مفهومی (سازه ای) پیچیده، پویا و چندبعدی و متکی به شاخص های ذهنی (کیفی) و عینی (کمی) است. درون مایه اصلی کیفیت زندگی شهری، تأمین و ارضای نیازهای مادی و معنوی انسان به طور توأمان است. با توجه به اهمیت سازه کیفیت زندگی شهری در سیاست گذاری محلی در کلان شهرها، این پژوهش در شهر اصفهان با هدف تعیین اولویت های ابعاد کیفیت زندگی و همچنین شناسایی مؤلفه های برسازنده هرکدام از ابعاد، از دیدگاه شهروندان طراحی و اجرا شد. جامعه آماری این مطالعه که به شیوه پیمایش انجام شده است، 1806 نفر از شهروندان 15 تا 65 سال شهر اصفهان اند که با بهره گیری از نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای، انتخاب شدند. داده های کمی و کیفی این مطالعه به ترتیب با تکنیک تحلیل خوشه ای و تحلیل مضمون، تحلیل و دسته بندی شدند. نتایج این مطالعه نشان می دهد شهروندان اصفهانی ابعاد هفده گانه کیفیت زندگی را در پنج سطح زیستی، فرهنگی، آموزشی، مدنی و مدرن متمایز می کنند. در اولین سطح که بعد زیستی نامیده می شود، مهم ترین اولویت های شهروندان اصفهانی به ترتیب شغل و درآمد، مسکن، سلامت و بهداشت، ایمنی و امنیت و کیفیت آب و هواست. همچنین شهروندان شرکت کننده در این مطالعه، کیفیت زندگی شهری را در اصفهان در قالب سه مضمون فراگیر مطلوبیت شهر (تمیز، زیبا و چشم نواز، روشن، ایمن، امن، گذرهای سالم و هموار، زیرساخت های شهری سالم، ناوگان حمل ونقل ارزان، تمیز، خلوت، منظم و نو و واجد امکانات محله ای، تعاملات اجتماعی گرم و صمیمیانه)، تمهیدات شهر (تسهیل تملیک و تأمین مسکن، ترغیب به گردشگری، تقویت آداب فرهنگی، نوسازی) و تهدیدات شهر (مخاطرات شغلی و درآمدی، ناهنجاری های فرهنگی، ساختمان های متراکم و مرتفع، ازدحام، مهاجرپذیری، بحران آب، بیماری ها، آلودگی ها، مخاطرات صنعت، زوال فرهنگ بومی و میراث فرهنگی، مدیریت ناکارآمد و ترافیک) درک می کنند.

هدف پژوهش حاضر، مطالعه زمینه ای قاچاق حیات وحش در بازار پرندگان خلیج فارس تهران است. رویکرد این مطالعه «کیفی»، روش پژوهش «نظریه داده بنیاد» و ابزار گردآوری داده ها، «مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته» بود. پس از شناسایی گروه های گرودار اصلی، به کمک روش نمونه گیری هدفمند با 23 نفر از آنها (12 فروشنده و 11 خریدار) تا زمان دستیابی به «حداکثر تنوع در پاسخ ها» و «اشباع نظری» مصاحبه شد. پس از پیاده سازی کامل متن مصاحبه ها و سه مرحله کدگذاری باز، بسته و محوری صورت گرفت.برون داد کدهای محوری در قالب شرایط علی شامل «سرگرمی و لذت جویی»، «ادای سنت»، «تفاخر و ثروت نمایی» «آزمایش و پژوهش علمی»، «واسطه گری برای قاچاق» و «مصرف دارویی» بود. شرایط مداخله گر «باورهای خرافی»، «تبلیغات» و «تقلید از دیگران» و شرایط زمینه ای «قبح زدایی و مشروعیت بخشی اجتماعی و اخلاقی»، «اجرانکردن عملی قوانین و مقررات محیط زیست»، «فقر و بی کاری»، «بی تفاوتی و مسخ فردی و جمعی» و «ناآگاهی از عواقب قاچاق حیات وحش» شناسایی شد. همچنین راهبردهای مقابله ای «آموزش و فرهنگ پروری»، «تشدید نظارت های قانونی»، «ارائه فرصت های اشتغال جایگزین به فروشندگان» و «ارائه سازوکارهای لازم برای تجارت قانونی با اهداف مجاز» تعیین و پیش بینی شد. پیامدهای مقابله با قاچاق حیات وحش شامل «حفاظت از تنوع زیستی»، «بازیابی کرامت و شأن انسانی متخلفان» و «رعایت حقوق حیوانات» خواهد بود. درنهایت، یافته های پژوهش در قالب مدل پارادایمی، ارائه شد.

زمینه و هدف: فساد به عنوان معضل جهانی، وقت و هزینه زیادی را از دست اندرکاران قضایی، اجتماعی و سیاسی کشورها به خود اختصاص داده است و هزینه بسیاری را نیز در ابعاد مختلف، به مردم وارد می کند. هدف اصلی این تحقیق، واکاوی زمینه های شیوع فساد در نظام بهداشت و درمان ایران است. روش بررسی: پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و روش نظریه زمینه ای انجام شد. میدان تحقیق، خبرگان حوزه ستادی وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی بود. برای این منظور، با 13 نفر از خبرگان این حوزه، مصاحبه عمیق انجام شد و نمونه ها نیز با شیوه نمونه گیریِ نظری و گلوله برفی انتخاب شدند. یافته ها: براساس تحلیلِ داده ها، شش مقوله مرتبط با فرآیندِ شیوع فساد در نظام بهداشت و درمان ایران، عبارت اند از: ضعف آموزش رسمی و غیررسمی، ضعف سیاست گذاری، مدیریت و حکمرانی در نظام بهداشت و درمان، اقتصاد معیوب و فاقد نظام توزیع عادلانه در نظام بهداشت و درمان، ضعف قوانین و ناکارآمدی دستگاه های نظارتی، ساختارهای ضعیف و فسادپرور در نظام بهداشت و درمان و حوزه دارویی فسادزا در نظام بهداشت و درمان. مقوله های ذکرشده، ذیلِ مقوله هسته «سیستم فسادزای بهداشت و درمان» دسته بندی شد. نتیجه گیری: این تحقیق نشان می دهد فساد در سیستم بهداشت و درمان ایران، ساختاری و نظام مند شده است و بسیاری از فسادها در رویه های کاملاً قانونی انجام می شوند و به دلیل ضعف ها و خلأهای قانونی، قوانین بازدارندگی لازم را برای جلوگیری از وقوع فساد ندارند.

ازدواج یک قرارداد اجتماعی سامان بخش نهاد خانواده و ضرورتی اجتناب ناپذیر برای بازتولید و تداوم این نهاد و انسجام جامعه محسوب می شود و نگرش به آن، تحولات بنیادینی در جامعه ایرانی داشته است. پژوهش حاضر با هدف گونه شناسی نگرش دانشجویان به ازدواج، با رویکرد کیفی مبتنی بر فهم نظری تلفیقی و با روش تحلیل محتوا انجام شده است. میدان پژوهش، دانشگاه های شهر اصفهان اند و افراد مطالعه شده با شیوه نمونه گیری هدفمند تا رسیدن به اشباع نظری، 30 نفر از دانشجویان مجرد مقاطع مختلف تحصیلی در این دانشگاه ها هستند. داده های پژوهش ازطریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته جمع آوری و با استفاده از تکنیک کدگذاری تجزیه وتحلیل شده اند. براساس یافته ها، نگرش دانشجویان به پدیده ازدواج در دو چارچوب کلی ساختاری و ایده ای، در قالب چند گونه اصلی شامل سوژ گی (نگرش ساختارگرایانه و  عاملیت گرایانه)، موقعیتی (نگرش رادیکال و عقلانیت محور) و پیامدی (نگرش تجارت محور و کارکردگرایانه) صورت بندی شده است. بررسی این سنخ ها نشان می دهد وضعیت و شرایط جامعه در حال گذار ایرانی، به گونه ای است که هم زمان از سوی جوانان، شاهد نگرش های مختلف و متعارضی به ازدواج هستیم که در راستای تغییر، نیازمند طیفی از اقدامات متمایز است. هریک از سنخ های نگرشی، رفتارهای متفاوتی را در پی دارد و سیاست گذاری در راستای بهبود وضعیت ازدواج ازطریق تقویت نگرش کارکردگرایانه، که ازدواج را پاسخی امن و رشدیافته به نیازهای عاطفی، جنسی و ارتباطی انسان می داند، و نیز اقناع نگرش عقلانیت محور با ایجاد زمینه های اقتصادی، قانونی و اجتماعی تسهیل ازدواج، پیشنهاد می شود. در این راستا می توان از الگوهای یادگیری، شناختی و کارکردی، در فرایند تغییر نگرش و سپس رفتار ازدواج بهره برد.

توسعه سلامت در جامعه، در راستای برقراری امنیت روانی، تنها به متولیان حوزه بهداشت محدود نیست و مشارکت اجتماعی همه اقشار جامعه، نقشی سازنده در این زمینه دارد. در همین راستا، پژوهش حاضر با هدف طراحی و اعتبارسنجی الگویی برای افزایش مشارکت اجتماعی در جهت کنترل پاندمی، با تأکید بر امنیت روانی جامعه، در دو مرحله کیفی و کمّی انجام شده است. این پژوهش ازلحاظ هدف، اکتشافی و ازلحاظ نوع، توصیفی است. جامعه آماری پژوهش در مرحله اول، 20 نفر از پزشکان با سابقه در بیمارستان های استان اردبیل بودند که به شیوه هدفمند و با روش ارجاع زنجیره ای (روش گلوله برفی) انتخاب و در مرحله دوم نیز، 302 نفر از کارکنان شاغل در دانشگاه علوم پزشکی به صورت تصادفی طبقه ای تعیین شدند. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش تحلیل مضمون در 6 مرحله، در نرم افزار Atlas-ti و همچنین از تحلیل عاملی تأییدی در نرم افزار Smart PLS استفاده شد. براساس یافته های پژوهش، 9 مضمون اصلی و 62 مضمون فرعی به عنوان ابعاد الگوی افزایش مشارکت اجتماعی در جهت کنترل پاندمی ارائه شد. براساس نتایج پژوهش، عوامل مدیریت، رسانه، سازمان های مردم نهاد، اقدامات، ویژگی های بیماری های واگیر، مشارکت برون سازمانی، تکنولوژی، مشارکت مردم و تدوین برنامه جامع، به عنوان مضامین اصلی الگوی مشارکت اجتماعی شناسایی شدند.