پژوهش های علوم نظامی

سیاست دفاعی جمهوری اسلامی ایران در تحقق اهداف، منافع ملی و اقتدار کشور از راهبردها و رهنمودهای خداوند در قرآن پیروی می کند و حقیقتاً تبلور عینی و عملیاتی آموزه های اسلام، ذخیره ی ارزشمندی از حقیقت اسلام است. پر واضح است، عرضه صحیح آرمان انقلابی، اندیشه و سیاست دفاعی برگرفته از قرآن کریم، نیاز امروز ما را افزون نموده و در ترسیم نقشه ی راه سیاست دفاعی راهگشا خواهد بود. این پژوهش سعی دارد بر اساس آیات مرتبط در خصوص دفاع و تفسیر نمونه آیت الله مکارم شیرازی، ملاحظات سیاست دفاعی اسلام را استخراج کند. بدین منظور هدف اصلی تحقیق، تعیین ملاحظات سیاست دفاعی از منظر قرآن طرح گردید؛ که متناسب آن سؤال تحقیق شکل گرفت. روش مورد استفاده این تحقیق، توصیفی– تحلیلی با رویکرد کیفی از نوع کاربردی است. برای انتخاب آیات مرتبط از اشباع نظری استفاده شد به این صورت که انتخاب مفاهیم، تا رسیدن به اشباع نظری انجام شد و برای اعتبار و پایایی آن، از روش کشف و بازرسی استفاده گردید. نتایج تحقیق مستند به 41 آیه از آیات و تفسیر آن، حاکی از آن است که از منظر قرآن، از مهم ترین ملاحظات سیاست دفاعی عبارتنداز: بازدارندگی؛ حساسیت در برابر دشمن؛ نفوذ ناپذیری؛ پایبندی به اصول، مبانی و ارزش ها؛ هدف گیری آرمان های انقلاب؛ کسب حداکثری منافع؛ تعیین اهداف امت اسلامی؛ روحیه شجاعت و نهراسیدن از دشمن؛ استقامت؛ توجه به دکترین دفاعی اسلام؛ گسترش و تقویت جامعه توحیدی.

موضوع نوشتار حاضر عوامل مؤثر بر مرتفع شدن معایب و تقویت محاسن تک شبانه دستاورد دفاع مقدس و شیوه نبرد آینده را مورد بررسی قرار می دهد. که متأثر از تحول بنیادی در صحنه نبرد در سطح عملیاتی و تاکتیکی طی چهار دهه گذشته؛ و تأثیر تحول فوق در تغییر نگرش طراحان جبهه مقاومت بر تغییر شیوه نبرد از تک روزانه به تک شبانه در راستای تحقق اهداف با بهره گیری بهینه از منابع با توجه به ضعف ها، فرصت ها و قوت ها در صحنه نبرد می باشد. این نوشتار که نتیجه یک طرح پژوهشی است از حیث هدف، تحقیقی کاربردی؛ از حیث سطح تحلیل، برخوردار از ماهیتی توصیفی-تحلیلی و از حیث رویکرد و طبقه بندی روش کتابخانه ای؛ و داده های مورد نیاز با بهره گیری از ابزار فیش گردآوری شده است. سؤال اصلی تحقیق عبارت است از: عوامل مؤثر در مرتفع شدن معایب و تقویت محاسن تک شبانه کدام اند؟ طی مطالعات اکتشافی کارگروه مطالعاتی، مصاحبه، بررسی اسناد دفاع مقدس، تجربه محقق و ضریب لاشه- شش عامل: آموزش، تأمین، تمرین، توجیه، طرح ریزی، کنترل و هماهنگی به عنوان عوامل مؤثر بر موفقیت این شیوه نبرد تعیین، تبیین و تشریح گردید. با توجه نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل صورت گرفته در راستای نهادینه شدن عوامل فوق در مبحث نتیجه گیری پیشنهادهایی برای دو سطح منابع انسانی تکاوران و افسران و طراحان، هدایتگران و اجراکنندگان این نبرد ارائه شده است.

هدف از تحقیق حاضر ارزیابی اثربخشی دوره آموزش عمومی ویژه افسران دانش آموخته، در یکی از مراکز آموزش عالی نیروهای مسلح، از دیدگاه فراگیران و مسئولان مستقیم آن ها بود. برای شناسایی ابعاد و مؤلفه های ارزیابی اثربخشی و دستیابی به مدل مفهومی تحقیق از رویکرد مبتنی بر هدف و همچنین الگوی ارزیابی اثربخشی کرک پاتریک استفاده شد. این تحقیق بر مبنای هدف، کاربردی و بر مبنای ماهیت و روش، توصیفی- پیمایشی بود. جامعه آماری این تحقیق، فراگیران و مسئولان مستقیم آن ها بود. حجم نمونه این پژوهش 170 نفر و برای نمونه گیری در طیف فراگیران از روش طبقه ای- نسبتی چند مرحله ای و برای طیف مسئولان، از شیوه تصادفی ساده استفاده شد. برای گردآوری داده های این تحقیق از هر دو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شد. ابزار گردآوری داده های تحقیق، پرسشنامه محقق ساخته، با طیف پنج درجه ای لیکرت و پایایی 95 صدم بود. نتایج تحقیق نشان داد که دوره آموزشی مذکور، در زمینه های کسب رضایت ذینفعان، یادگیری، تغییر و بهبود رفتار و کسب نتایج، اثربخش بوده است.

مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ضمن  مروری به تجربه 40 ساله انقلاب، با اشاره به گام دوم انقلاب، سرفصل ها و توصیه های اساسی را در بخش هایی چون علم و پژوهش، معنویت و اخلاق، اقتصاد، عدالت و مبارزه با فساد، استقلال و آزادی، عزت ملی و روابط خارجی و مرزبندی با دشمن ، سبک زندگی مطرح می کنند. امنیت یکی از پایه های اساسی این هفت محور کلی است زیرا بدون امنیت نمی توان انتظار گسترش انقلاب اسلامی، تمدن سازی و رسیدن به جامعه آرمانی را داشت.  و از طرفی در محیط سیال و ناپایدار امروزینِ جهان، با تهدیدات متنوع هیبریدی، امکان وقوع جنگ ترکیبی بر علیه جمهوری اسلامی ایران همواره وجود دارد. در این فضای به شدت تغییرپذیر و نامطمئن، تدوین تاکتیک ها، توسعه عملیاتی و راهبردهای نیروهای مسلح در جنگ های آینده مبتنی بر تکامل اندیشه های نظامی و فن آوری پیشرفته یک ضرورت حتمی است لذا هدف پژوهش حاضر بررسی چیستی ماهیت  و ابعاد جنگ ترکیبی استکبار جهانی در فرایند تحقق گام دوم انقلاب اسلامی است. این تحقیق بر مبنای هدف از نوع تحقیقات کاربردی است که به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته و برای گردآوری داده های تحقیق نیز از روش کتابخانه ای- اسنادی استفاده شده است. یافته های تحقیق بیانگر این مطلب است که؛ هشت مؤلفه عملیات روانی، جنگ اطلاعاتی، جنگ اقتصادی، اقدامات سیاسی(عملیات اداری)، جنگ سایبری، اقدامات نیروهای نظامی منظم و نیروهای ویژه و حمایت از ناآرامی های داخلی به عنوان مهم ترین مؤلفه های جنگ ترکیبی به شمار می رود.

منطقه ژئواستراتژیک و ژئوپلیتیک غرب آسیا یکی از بحرانی ترین مناطق جهان بوده و تحولات درون این منطقه همواره معادلات را به طور جدی تحت تأثیر قرارداده است. تحولات سوریه از جمله تحولاتی است که این کشور را به اردوگاهی برای رقابت های استراتژیک تبدیل نمود. با شکل گیری بحران سیاسی در سوریه، بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای بر اساس منافع و علایق خود جهت گیری های مختلفی را در رابطه با این کشور که اهمیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک خاصی در منطقه غرب آسیا دارد، اتخاذ نموده اند. در این میان تلاش پیگیر برخی دولت ها برای اعمال فشار و ساقط کردن حکومت اسد، از جلوه های بارز تحولات سوریه محسوب می شود که بر پیچیدگی اوضاع این کشور افزوده است. این تحقیق سعی دارد با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی علایق ژئوپلیتیک بازیگران بحران سوریه پرداخته و به این سؤال پاسخ دهد که مهم ترین بازیگران سیاسی خارجی در بحران سوریه چه علایق ژئوپلیتیکی دارند؟ نتایج تحقیق نشان می دهد نقطه آغاز بحران سوریه در سال 2011 منشأ درونی داشته که پس از آن با دخالت بازیگران داخلی، منطقه ای و جهانی به یک بحران تمام عیار تبدیل گردید و هر یک از بازیگران بر اساس علایق ژئوپلیتیک خود در این بحران نقش آفرینی کردند. جمهوری اسلامی ایران و روسیه با وجود داشتن علایق ژئوپلیتیک خاص خود، مبارزه با تروریست های تکفیری داعش و مقابله با گسترش نفوذ ایالات متحده آمریکا در منطقه غرب آسیا نیز جزء علایق مشترک آن ها می باشد. فصل مشترک علایق آمریکا و رژیم صهیونیستی، مقابله با نفوذ روزافزون جمهوری اسلامی ایران در منطقه، براندازی حکومت بشار اسد و نابودی جبهه مقاومت می باشد.

هدف اصلی ایمنی پیشگیری از بروز حوادث بوده و کوچک ترین کوتاهی، غفلت و بی توجهی مورد قبول نمی باشد. همچنین خداوند در قرآن کریم برای ایمن کردن زمین، کوه ها را به عنوان میخ ها و از طرفی اسلام را در جهت سلامت سازی زندگی بهداشت فردی، جامعه سفارش می کند. در این راستا این پژوهش تحت عنوان نقش اقدامات ایمنی در اجرای اردوی کویر (تاخت، کمین و ضد کمین) انجام شده و این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی، روش تحقیق توصیفی–تحلیلی می باشد. در بخش گرد آوری اطلاعات، با استفاده از روش کتابخانه ای و مراجعه به اسناد و مدارک موجود، مصاحبه با افراد خبره (مربیان) تجربه میدانی صورت گرفته که مربیان شرکت کننده بر این باورهستند که در صورت کوچک ترین کوتاهی باعث صدمات جبران ناپذیر به جامعه بزرگ سپاه و تضعیف روحیه و خارج شدن از سازمان رزم شده و از طرفی آموزش درست ضمانت اجرای در ایمنی هست و همچنین دانشجویان با رعایت اقدامات اصولی راه رفتن در کویر (حفظ تجهیزات، کلاه همیشه در سر قرار دادن، سلاح هجومی، رعایت پراکندگی، حفظ فاصله، گوش به فرمان بودن، صبر و غیره) در هنگام اجرای عملیات، خود را به مواد انفجاری نزدیک و یا به سمت مواد انفجاری حرکت نکنند و از همه مهم تر خود را از تیرهای مستقیم سلاح های جنگ افزاری حفظ نمایند. در پایان پشنهادهای لازم در این زمینه ارائه شده است.