برنامه درسی و آموزش یادگیرنده محور (چشم انداز برنامه درسی و آموزش)

رشته مطالعات برنامه درسی در طی بیش از یک قرن حیات رسمی خود، در معرض طرح دیدگاهها  و نقطه نظرات متعدد و گاه منتناقضی بوده است. این دیدگاهها در برخی موارد به شدت بر ترسیم آینده رشته و سیر نحولات آن تاثیر داشته است. در ایران یکی ار دیدگاههای مطرح شده تلاش برای نو/چند بسترسازی مطالعات برنامه درسی و یا توسعه اقلیم ها و زیست بوم های برنامه درسی است که با عنایت به محدودیت های فراروی رشته و نیز فرصت هایی که پیش روی رشته در ایران  قرار دارد، مورد تاکید واقع شده است . هسته اصلی این جنبش در کنار تلاش بیشتر برای  گشودن درهای محافل تصمیم سازی برنامه درسی در نظام آموزش و پرورش، حرکت به فراسوی بستر اولیه مطالعات برنامه درسی و نظر افکندن و تلاش برای جانمایی رشته در بسترهای دیگر نظیر صنعت، ترویج کشاورزی، صنعتی و محیط کار، فناوری های نوظهور و غیره است. از زمان طرح این ایده،  پاره ای نگرانی ها و البته سوء تفاهماتی در باره معنا و هدف اصلی این دیدگاه، دلایل شکل گیری آن و نتایج آن شکل گرفته است. اگرچه با توجه به جوان بودن این جنبش و بسترهای شناخته شده و یا در حال ظهور برای حضور رشته در آنها،  هنوز راهی طولانی  برای  شناسایی چالش ها و دستاوردهای آن  و جود دارد، با این همه مقاله حاضر تلاش می کند  تا با نگاهی تحلیلی برخی از مهم ترین این دغدغه ها را شناسایی و به آنها پاسخ دهد .

پیشینه و اهداف: هدف این پژوهش شناسایی و رتبه بندی چالش های آموزش در سیستم مدیریت یادگیری الکترونیکی دانشگاه تبریز از دیدگاه دانشجویان در شرایط کرونایی می باشد. روش ها: روش پژوهش توصیفی- پیمایشی می باشد. جامعه ی آماری پژوهش کلیه ی دانشجویان دانشگاه تبریز در نیمسال دوم سال تحصیلی ۱۳۹۹- ۱۴۰۰ بودند که 388 دانشجو با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای به عنوان نمونه ی آماری انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه ی محقق ساخته استفاده شد. روایی صوری پرسشنامه مورد تائید اساتید و متخصصان حوزه ی علوم تربیتی قرار گرفت. روایی سازه ی آن نیز از طریق تحلیل عاملی تاییدی تعیین شد. پایایی ابزار پژوهش با استفاده از آلفای کرونباخ (928/0) بدست آمد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون T تک نمونه ای و آزمون فریدمن استفاده شد. یافته ها: از دیدگاه دانشجویان، ابعاد پشتیبانی، نگرش و دسترسی به عنوان چالش های آموزش در سیستم مدیریت یادگیری الکترونیکی دانشگاه تبریز شناسایی شده اند. به لحاظ رتبه بندی، به ترتیب ابعاد؛ پشتیبانی، دسترسی، نگرش، تعامل، ارزشیابی و بازخورد، زیرساخت، شیوه ی ارائه ی محتوا، برنامه ریزی و مدیریت کلاس، محتوا و ویژگی های فردی مهم ترین چالش های آموزش در سیستم مدیریت یادگیری الکترونیکی از دیدگاه دانشجویان در شرایط کرونایی می باشند. نتیجه گیری: یافته ها بیانگر وجود چالش های آموزش در سیستم مدیریت یادگیری الکترونیکی دانشگاه تبریز می باشد که ضرورت دارد دانشگاه تبریز با تدابیری مانند تشکیل گروه های پشتیبان فنی، آموزشی و انسانی جهت ارائه ی کمک های لازم به دانشجویان در مواقع ضروری، تدارک برنامه هایی برای تغییر نگرش دانشجویان نسبت به آموزش الکترونیکی و تسهیل امکانات دسترسی دانشجویان به سیستم مدیریت یادگیری الکترونیکی در صدد اصلاح این موانع و چالش ها برآید.

پیشینه و اهداف: هدف پژوهش حاضر توصیف و فهم تجربه ها و ادراک های آموزگاران، از چالش های آموزش در مدارس ابتدایی عشایری می باشد. روش ها: برای درک تجارب زیسته آموزگاران، از رویکرد پژوهش کیفی و روش پدیدار شناسی توصیفی استفاده شد. تعداد 15 نفر از آموزگاران، به عنوان مشارکت کننده انتخاب شد. داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساختار یافته و مشاهده هدفمند گردآوری شد. تجزیه و تحلیل متن مصاحبه ها به صورت دستی و با استفاده از الگوی کلایزی انجام شد. اعتماد پذیری یافتهها با استفاده از غوطه وری و مطالعه مکرر و بازنگری توسط مشارکت کنندگان و خبرگان به دست آمد. یافته ها: بر بنیاد یافته های پژوهش می توان تجارب مشارکت کنندگان را در سه مضمون اصلی بوم شناختی، انگیزشی و برنامه درسی دسته بندی و توصیف کرد. چالش های بوم شناختی شامل: ازدواج زود هنگام، غیبت های مکرر، اصرار بر تنبیه، محدود نمودن آموزش بر دوره ابتدایی، دو زبانگی و دانش آموز به عنوان نیروی کار بود. چالش های انگیزشی در بر دارنده، رغبت تحصیلی، مدرسه به مانند محل تفریح، ترک تحصیل و تحدید یادگیری به مدرسه می باشد. همچنین، چالش های برنامه درسی شامل ارزشیابی کیفی، برنامه درسی متمرکز، امکانات آموزشی و زمان می باشد نتیجه گیری: نتایج نشان داد که آموزگاران مورد مطالعه، محدودیت های متفاوتی را از تدریس در مدارس عشایری تجربه کرده اند و در مجموع با چالش های عدیده ای در فرایند آموزش روبرو هستند که نیازمند توجه ویژه متولیان امر می باشد.

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی وضعیت موجود سامانه آموزش الکترونیکی (LMS) دانشگاه شاهد در دوران کرونا از دید اساتید و دانشجویان آن انجام شد. روش تحقیق توصیفی- پیماشی و از نوع کاربردی است. جامعه پژوهش حاضر، شامل کلیه اساتید هیات علمی(330) و دانشجویان دانشگاه شاهد در سال تحصیلی 1400-99 می باشد که از این میان بر حسب جدول نمونه گیری مورگان و با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی ساده 271هیات علمی و 443 دانشجو به عنوان نمونه مورد مطالعه قرار گرفتند. برای جمع آوری اطلاعات، از آزمون محقق ساخته که حاوی 62 گویه بر مبنای عناصر برنامه درسی طراحی شده بود، استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از شیوه های آمار توصیفی (از قبیل فراوانی، درصد فراوانی و میانگین) و آمار استنباطی (از قبیل آزمون T، تحلیل واریانس یک طرفه، آزمون یومان ویتنی و همچنین آزمون ویلکاکسون) استفاده شد. بر اساس یافته های پژوهش، مشخص شد بین دیدگاه اساتید و دانشجویان دانشگاه شاهد در خصوص وضعیت سامانه آموزش الکترونیکی دانشگاه شاهد در خصوص تحقق عناصر برنامه درسی تفاوت وجود دارد. به طوری که از نظر دانشجویان وضعیت سامانه آموزش الکترونیکی دانشگاه شاهد در خصوص تحقق عناصر هدف، محتوا، دسترسی به منابع اموزشی و یادگیری، تعامل استاد و دانشجو، ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در آموزش الکترونیکی در حد نامطلوب است این در حالی است که از منظر اساتید وضعیت سامانه آموزش الکترونیکی دانشگاه شاهد در خصوص تحقق عناصر فوق در حد مطلوب می باشد.

پیشینه و اهداف: روش تدریس مناسب از مهم ترین پایه های کیفیت بخشی آموزش محسوب می شود. بسیاری از روان شناسان تربیتی و مربیان آموزشی اعتقاددارند، موقعیت یادگیری باید چنان سازمان دهی شود که هر شاگرد بر اساس توانایی خود به فعالیت بپردازد. هدف این پژوهش مقایسه اثربخشی آموزش به روش استقرایی، کاوشگری، همیاری، بدیعه پردازی و سنتی بر میزان خلاقیت دانش آموزان می باشد. روش ها: پژوهش حاضر مطالعه ای نیمه آزمایشی با به کارگیری طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه های آزمایشی و کنترل بود. جامعه ی آماری پژوهش حاضر شامل کلیه ی دانش آموزان پایه ششم ابتدایی شهرستان سراوان در سال 01-1400 بود. از جامعه ی یاد شده 100 نفر از دانش آموزان، در 5 کلاس درس، به عنوان گروه های آزمایشی و گروه کنترل با روش تصادفی ساده انتخاب شدند. گروه های آزمایشی به مدت 12 جلسه آموزش دیدند. از همه گروه ها آزمون خلاقیت تورنس فرم (ب) در مرحله پیش آزمون و پس آزمون گرفته شد. یافته ها: نتایج نشان داد در مرحله پس آزمون روش های استقرایی، کاوشگری، همیاری و بدیعه پردازی در مقایسه با روش سنتی باعث پرورش خلاقیت دانش آموزان می شود ولی در مقایسه جفتی تفاوتی بین روش ها مشاهده نگردید. نتیجه گیری: اجرای موثر برنامه های درسی و آموزشی نیازمند فراهم کردن بسترها و به کارگیری ابزارهای مناسب می باشد. هر روش تدریس به مثابه چاقوی دو لبه ای است که برای رسیدن به بعضی اهداف مناسب و برای بعضی از اهداف نامناسب است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی رابطه میزان اعتیاد اینترنتی با اهمال کاری تحصیلی و بهزیستی روانشناختی دانش آموزان متوسطه انجام پذیرفت. روش ها: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی از نوع همبستگی می باشد. جامعه هدف را کلیه دانش آموزان دختر دوره دوم متوسطه شهر همدان به تعداد 14543 نفر در سال تحصیلی 98-99 تشکیل می دهند که از بین آنها و براساس جدول کرجسی مورگان 384 نفر با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. در ادامه جهت جمع آوری داده های موردنیاز از پرسشنامه های اعتیاد به اینترنت یانگ، پرسشنامه بهزیستی روان شناختی ریف و پرسشنامه تعلل ورزی تحصیلی سواری استفاده شد و برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از آزمون همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس و رگرسیون چندگانه در محیط نرم افزار spss23 استفاده شده است. یافته ها: نتایج نشان داد، مؤلفه های اعتیاد به اینترنت(مشکلات اجتماعی، تأثیر بر عملکرد، فقدان کنترل، استفاده مرضی از چت روم و بی توجهی به وظایف شغلی و تحصیلی) قادر است، تعلل ورزی تحصیلی نوجوانان دختر را به صورت مثبت و بهزیستی روانی را به صورت منفی و معناداری پیش بینی نماید. نتیجه گیری: بنابراین وقتی دانش آموزان به استفاده از اینترنت گرایش شدیدی پیدا می کنند و ساعات زیادی به پرسه زدن در فضای مجازی اختصاص می دهند، از میزان حساسیت شان به عملکرد تحصیلی و همچنین ارتباطات و تعاملات اجتماعی شان کاسته شده و به تبع آن بهزیستی روان شناختی آنان تحت تأثیرات منفی این پدیده واقع گشته و همچنین پدیده ای تحت عنوان اهمال کاری تحصیلی در آنان به وجود می آید.