دولت پژوهی ایران معاصر (دولت پژوهی انقلاب اسلامی سابق)

سیاست فرهنگی منابع و سنتهایی دارد که در فرهنگ و تاریخ گذشته ریشه دارد؛ اما سیاست فرهنگی به معنای ورود دولت و سازمانهای عمومی و رسمی برای سیاستگذاری در فرهنگ و برنامه ریزی کردن، مفهومی مدرن است. عواملی چون ایجاد هویت ملی و ملت سازی دلیل اولیه روی آوردن به سیاستگذاری برای فرهنگ بوده است. این پژوهش که با روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته، واکاوی دلایل عدم موفقیت حیطه سیاستگذاری فرهنگی جمهوری اسلامی را مد نظر قرار داده و به دنبال رصد و آسیب شناسی سیاست فرهنگی کشور است.علاوه بر این به سبب رتبه ویژه مقوله هویت ملی بین موضوعات مختلف سیاست فرهنگی جامعه و اعتقاد متخصصان بر اهمیت آن در مانایی حکومت، این پژوهش شناسایی جایگاه هویت ملی در سیاست فرهنگی را نیز در دستور کار خود قرار داده است. واقعیتهای تاریخی نشان می دهد که هویت سازی ملی، فرایندی همیشگی و ناتمام است و نباید تصور شود که وقتی ملتی شکل گرفت به خودی خود تداوم می یابد و به هیچ تلاش و سازوکار پشتیبانی کننده ای نیاز ندارد؛ بلکه برعکس ملت و روح ملت بودگی در معرض فراز و فرود و چالشهای جدی قرار دارد و لازم است هویت ملی با کاربست سیاستهای فرهنگی، همیشه مراقبت و بازتولید شود.

در این پژوهش به بررسی موضوع نفوذ فرهنگی در آرای مقام معظم رهبری و راهکارهای ایشان پرداخته شده است. این تحقیق از انواع تحقیقات کیفی است. روش جمع آوری داده ها اسنادی است و برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوای کیفی و مراجعه به خبرگان استفاده شده است. پس از طرح چارچوب نظری، جمع آوری و تحلیل بیانات مقام معظم رهبری در موضوع نفوذ فرهنگی، مؤلفه های مربوط به اهداف نفوذ، شیوه های نفوذ، ابزارهای نفوذ و نتایج نفوذ امشخص شد. سپس متن بیانات و «مؤلفه های» مربوط به راهکارهای ایشان، که پس از تحلیل محتوا و شناسه گذاری مشخص شده بود در اختیار خبرگان قرار گرفت تا موافقت یا عدم موافقت خود را با آن مؤلفه ها و هم چنین ترتیب اولویت آن اعلام کنند. در زمینه راهکارها نیز نتایج شامل تعمیق مبانی فکری و بازدارندگی اعتقادی، حضور فعال در فضای مجازی، تقویت فرهنگ ملی و تدوین نقشه پیشرفت ایرانی اسلامی، احساس مسئولیت برای ایجاد تمدن نوین اسلامی، شناخت لوازم و موانع فعالیتهای فرهنگی در کشور و تقویت بصیرت خواص است.

تسخیر سفارت امریکا که بعد از انقلاب 57 از آن به عنوان انقلاب دوم یاد شده در تاریخ انقلاب اسلامی ایران رویدادی مهم و قابل تأمل است. هرچند مقالات و کتابهای متعددی در این زمینه نوشته شده اند اما این حرکت خودجوش دانشجویی به ندرت از دیدگاه نظریه های جنبش اجتماعی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. از این رو در این مقاله کوشیده ایم تا با استفاده از نظریه رفتار جمعی اسملسر به تحلیلی جامعه شناختی از تسخیر سفارت امریکا در ایران دست یابیم. برای ارزیابی نظریه مذکور از وقایع تاریخی ، چگونگی رویارویی و نفوذ امریکا در ایران استفاده کردیم. و از این طریق به تحلیل و بررسی جنبش دانشجویان به منظور تسخیر سفارت بر مبنای نظریه اسملسر پرداختیم. بر این اساس می توان گفت که زمینه های ساختاری (کودتای 28 مرداد، تأسیس ساواک و انقلاب اسلامی ایران)، فشارهای ساختاری (حمایت از تجزیه طلبان)، گسترش باورهای تعمیم یافته (پیام امام خمینی(ره) به مناسبت 13 آبان 56 و 43 و اشاره به خیانت ها و باورهای بعد از انقلاب از سوی امریکا)، عوامل شتاب دهنده (دیدار رئیس دولت موقت با نماینده امریکا و پذیرفتن شاه توسط امریکا) و بسیج مشارکت کنندگان (حمایت از موضع گیری امام خمینی(ره)) به بروز جنبش دانشجویی و تسخیر سفارت توسط دانشجویان منجر شد. روش مورد استفاده در این پژوهش، کیفی و از نوع پژوهش بندی و تاریخی است.

خاطره نویسی یکی از انواع ادبی و شکلی از نوشتار است که در آن نویسنده، خاطرات خود یعنی صحنه ها یا وقایعی را که در زندگی اش روی داده و در آنها نقش داشته یا شاهدشان بوده، بازگو می کند. با توجه اینکه اتکای خاطره، به ذهن نویسنده آن است، نویسنده با زاویه دید خود با حوادث روبه رو شده و با گذشت زمان، آنها را در ذهن انباشته است و هنگام نوشتن نیز با تکیه بر توانایی نوشتاری و هنری خود آنها را بازآفرینی می کند. همین متغیرها است که می تواند خاطره را در فرایند دگردیسی، از روایت ساده یک حادثه تاریخی به اثر ادبی خواندنی و ماندگار تبدیل کند. با شروع جنگ هشت ساله رژیم صدام علیه ایران، بسیاری از رزمندگان ایرانی به نوشتن خاطرات و یادداشتهای روزانه اقدام کردند. وسعت و عظمت جنگ تحمیلی باعث شد این خاطرات و یادداشتها، ضمن بیان احساسات و افکار آنان در حکم مستندات تاریخی، برای تبیین واقعیتهای جنگ و نیز خلق داستان مورد استفاده قرار گیرد. رمزگشایی از فرایند دگردیسی خاطره به داستان در ادبیات پایداری، مسئله ای است که تحقیق و پژوهش در آن، ضمن تدوین و تعریف اصول و قواعد دگردیسی خاطره به داستان، زمینه ساز موفقیت هرچه بیشتر نویسندگان برای خلق اینگونه آثار خواهد بود؛ لذا در این پژوهش دگردیسی خاطره به رمان را با تکیه بر رمان «آتش به اختیار» نوشته محمدرضا بایرامی مورد واکاوی قرار داده ایم. نتایج پژوهش نشان می دهد آتش به اختیار دارای شاخصه هایی  همچون گفتگو، صحنه آرایی، حرکت در زمان، جریان سیال ذهن و... است که توانسته این اثر برخاسته از خاطره را به متنی ادبی تبدیل کند و به آن ماهیت ادبی داستانی ببخشد.

در مقام تزاحم مصالح و منافع سیاسی با مسئله پایبندی به صداقت، مبانی سیاسی مختلف می تواند نسخه های متفاوت ارائه کند؛ در برخی مبانی فکری، در صورت تزاحم صداقت با منافع ملی و مصالح عمومی، تجویز دروغ، عادی و بلکه ضروری تلقی می شود؛ اما در برخی مبانی، دروغ و خدعه و نیرنگ منافی با سعادت اخروی و سیاست الهی تصویر می شود؛ حتی در صورت تزاحم ممنوع شمرده می شود. طبعاً کاربست تقیه، توریه و خدعه، در مقام رویارویی با دشمن را، که در برخی متون دینی نیز شواهدی بر جواز کاربست آن به چشم می خورد، نمی توان نقطه نقض این دیدگاه برشمرد و باید آن را جزو استثنائات خلاف قاعده بشماریم یا تخصصاً از موضوع بحث خارج کنیم. مطالعه سیره سیاسی و اظهار نظرهای امام در در برهه های مختلف نهضت نشان می دهد که مراعاتِ صداقت و حرکت بر مدار امانت و درستی، اصل ثابت در زندگی و شخصیت ایشان بوده و در هیچ یک از مقاطع خطیر به دلیل منافع و مصالح از این اصل دست بر نداشته است.

در آغاز انقلاب اسلامی، نیاز مهم و اساسی این بود که حکومت برای حفظ استقلال انقلاب و حفاظت از آن باید از  پشتوانه های قوی انقلابی و اسلامی برخوردار شود؛ چرا که هر زمانی که انقلابی رخ می دهد امکان شکست و یا منحرف شدن آن از اصل واقعی و حقیقی خود وجود دارد؛ بنابراین انقلاب اسلامی برای بهره مندی از این پشتوانه ها، باید درصدد جلب حمایت گروه های مردمی بر می آمد و این زمانی اتفاق می افتاد که مردم با ماهیت و اهداف اصلی انقلاب آشنا شوند، تا از این طریق بتوانند در مسیر اسلامی خود حرکت کنند و آنچه را که لازمه حکومت بود در جامعه ایفا کنند. مقاله ضمن بررسی تکیه گاه های انقلاب و پیروزی انقلاب، مدعی است برای پی بردن دقیق و منطقی به آن عوامل باید به گذشته هر کدام از آنها رجوع کرد و آنها را مورد بررسی و واکاوی قرار داد تا از این طریق استدلال منطقی ارائه کرد.