نامه انجمن جمعیت شناسی ایران

این مطالعه با هدف بررسی تأثیر متغیرهای جمعیت شناختی، اقتصادی و اجتماعی بر وضع تأهل (بی همسر به دلیل طلاق/ دارای همسر) و محاسبه احتمال طلاق انجام شد. در این مطالعه داده های فایل 2 درصد سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395 مورد استفاده قرار گرفت. برای تحلیل داده ها از روش رگرسیون چندمتغیره لجستیک استفاده شد. در این تحقیق 11 متغیر جنس، سن، داشتن فرزند برای زنان، مهاجرت؛ متغیرهای اقتصادی مانند وضع فعالیت، وضع مالکیت واحد مسکونی خانوار، متراژ واحد مسکونی و متغیرهای اجتماعی مانند نوع سرپرستی خانوار، وضع سواد، وضع تحصیل، تعداد سال های تحصیل و مدرک دانشگاهی با وضعیت تأهل (طلاق گرفته/متأهل) مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها حاکی از این بودند که رفتار مردان و زنان بی همسر به دلیل طلاق کاملا با یکدیگر متفاوت است. مردان بی همسر به دلیل طلاق مایل هستند پس از طلاق به خانواده دیگر بپیوندند، در حالی که زنان خود تشکیل خانواده مستقلی می دهند و در نقش سرپرست خانوار ظاهر می شوند. تحصیلات عالی و داشتن فرزند برای زنان باعث کاهش احتمال طلاق می شود. زنان بی همسر به دلیل طلاق بیشتر در بازار کار حضور پیدا می کنند و احتمال طلاق برای مردان بیکار و غیرفعال به ترتیب 2.5 و 1.3 برابر مردان شاغل است.

این پژوهش تغییرات باروری در ایران را از 1366 تا 1390 (دوره 25 ساله) بصورت چند متغیری بررسی می نماید. اطلاعات فرزندآوری زنان 64-15 ساله در سرشماری های 1385، 1390 تامین کننده اطلاعات باروری زنان 49-15 ساله برای هر یک از این دوره های پنج ساله می باشند. اطلاعات فرزندآوری و تاریخچه موالید زنان 64-15 ساله با استفاده از روش لوتر (1988) در داده های نمونه 2% سرشماری های 1385 ،1390  بازسازی شده است. برای محاسبه شاخص های میزان باروری ویژه سنی و کل بصورت چندمتغیری، از رگرسیون پواسون و روش شومیکر (2004) استفاده شده است. براساس یافته ها، متغیرهای اشتغال و تحصیلات بیشترین تأثیر را در کاهش میزان باروری کل و ویژه سنی داشته، به طوری که زنان شاغل و با تحصیلات بالا در دوره 85-81 از سرشماری 1385 به ترتیب دارای میزان باروری کل زیرسطح جانشینی، برابر با 6/1 و 5/1 و در دوره 90-86 به ترتیب دارای میزان باروری کل برابر با 43/1 و 45/1 هستند. بیشترین میزان باروری ویژه سنی زنان شاغل و تحصیلات بالا از سرشماری 1385، به ترتیب در گروه سنی 30-25 سال و 34-25 ساله قرار دارد؛ در سرشماری 1390 به ترتیب، به گروه سنی 39-30 و 39-25 سال انتقال می یابند؛ کمترین تغییرات در میزان باروری کل و ویژه سنی مربوط به متغیر مهاجرت است.

هدف مقاله پیش رو، بررسی ساختار فضایی مهاجرت های بین استانی در ایران با استفاده از مدل های لگاریتم خطی است. برای این منظور، داده های مهاجرتی بین استانی در سرشماری های 1390 و 1395 مورد تحلیل قرار گرفته و سپس آینده جریان های مهاجرتی بین استانی تا 1405 ترسیم شده است. برپایه یافته ها، سطح کلی مهاجرت های بین استانی در دو سرشماری 1390 و 1395، چهار درصد افزایش یافته است. استان تهران، بیشترین سهم را از نظر مبدأ و مقصد مهاجرت ها داشته است و انتظار می رود این جایگاه را تا سال 1405 حفظ نماید. با این وجود، ساختار فضایی مهاجرت ها طی دو سرشماری اخیر برای بیشتر استان ها ثابت نبوده است. نتایج نشان می دهد که استان های کشور بیشترین تعامل مهاجرتی را با استان های همسایه خود داشته اند که درعین حال، از سطح توسعه یافتگی بالاتری نیز برخوردار بوده اند. در مجموع، ساختار فضایی مهاجرت های داخلی در ایران، متأثر از الگوی نامتوازن توسعه در استان های کشور شکل گرفته است. بنابراین، سیاست هایی که بتواند به کاهش نابرابری های منطقه ای در کشور منجر شود، به بازتوزیع بهینه جمعیتی کشور کمک خواهد نمود.

جنسیت و مهاجرت دو متغیر مرتبط با اشتغال غیررسمی هستند به طوری که زنان و مهاجران بیش از دیگران به اشتغال غیررسمی روی می آورند. در ایران زنان مهاجر افغانستانی بخشی از نیروی کار غیررسمی را تشکیل می دهند. هدف این مطالعه بررسیِ شرایط اشتغال زنان مهاجر شاغل در کار خانگیِ دستمزدی و عواملی است که آنها را به این شکل از اشتغال سوق می دهد. این مطالعه اکتشافی به روش کیفی و با استفاده از مصاحبه نیمه ساختار یافته با زنان مهاجر افغانستانی ساکن تهران که در خانه خودشان به کارِ مزدی اشتغال داشتند، انجام شد. تعداد مشارکت کنندگان در این مطالعه 16 نفر بود که تعداد نمونه به شیوه اشباع نظری تعیین شد. برای تحلیل داده ها، ابتدا کدگذاری داده ها انجام شد و بعد زیر طبقات و طبقات اصلی استخراج شدند. یافته ها نشان داد که کارهای دستمزدی خانگی که زنان افغانستانی ساکن ایران به آن اشتغال دارند، ناامن، تکه تکه شده، با یادگیری آسان و دستمزد اندک و تمام وقت هستند که زنان کارگر مهاجر فقیر به آن روی می آورند. این نوع اشتغال منطبق بر فرهنگ خانه نشینی زنان است و به علت انعطاف پذیری رضایت آنها را جلب می کند. نتیجه آنکه، کارِ دستمزدیِ خانگی انتخابی برآمده از شرایط اقتصادی-اجتماعی زنان مهاجر است که آنها را در وضعیت فرودست حفظ می کند و در معرض استثمار قرار می دهد.

هدف این تحقیق سنجش نگرش نخبگان تحت پوشش بنیاد ملی نخبگان استان تهران در مورد عوامل اجتماعی، اقتصادی و علمی پژوهشی موجود در مبدأ و مقصد به عنوان عوامل دافعه و جاذبه و چگونگی تأثیر این عوامل بر گرایش نخبگان به مهاجرت خارج از کشور است. روش تحقیق، کیفی و کمی بوده، در بخش کیفی 22 مصاحبه ی نیمه ساختار یافته و عمیق با نمونه گیری هدفمند در سال 1397 انجام گرفت. مصاحبه ها با روش استقرایی، کدگذاری باز شده، سپس در قالب زیرطبقه و طبقه های فرعی و اصلی دسته بندی شدند. نتایج این مرحله نشان داد مشکلات: اجتماعی، اقتصادی، مدیریتی، برنامه ریزی، قانونی و زیرساخت های ارتباطی و تکنولوژیکی از عوامل دافعه مهاجرت نخبگان است. در بخش کمی با استفاده از روش پیمایش، 200 نفر به روش خوشه ای و سهمیه ای مورد نظرسنجی قرارگرفتند. براساس نظریه های نظام جهانی، الگوی جهان گرای، لی، دوگانگی ساختاری، بحران منزلتی، سرمایه انسانی و محرومیت نسبی، عوامل موثر بر مهاجرت نخبگان مورد کندوکاو قرار گرفت. بعد از تجزیه و تحلیل های رگرسیونی مشاهده شد که عوامل علمی، اجتماعی و مداخله گر در مقصد و عوامل اجتماعی در مبدأ بر گرایش نخبگان به مهاجرت خارج از کشور تاثیر دارند.

در نظریات جدید جمعیت شناسی محیط زیستی، علاوه بر اندازه جمعیت، ترکیب جمعیتی از جمله ترکیب سنی و جنسی، ترکیب تحصیلی و معیشتی نیز از دیگر عوامل شناخته شده ای است که بر رفتار جمعیت با محیط زیست پیرامونش تأثیر می گذارد. این پژوهش بر آن است تا با الهام از این نظریات، تفاوت های موجود در مصارف آب کشاورزی در شهرستان های کشور را بر اساس متغیرهای مختلف جمعیتی تبیین نماید. داده های موردنیاز  پژوهش، از تلفیق سه بانک اطلاعاتی) سرشماری عمومی نفوس و مسکن، سرشماری عمومی کشاورزی، و آماربرداری سراسری منابع و مصارف آب کشور)، براساس واحد شهرستان، بدست آمده و با روش مدلسازی معادلات ساختاری به روش حداقل مربعات جزئی، تجزیه و تحلیل شده است. نتایج حاکی است که هرچند متغیر اندازه جمعیت و خانوار، اصلی ترین متغیر جمعیتی تأثیرگذار بر مصارف آب کشاورزی بوده است، اما ترکیب معیشتی، ترکیب جنسی و نسبت وابستگی سنی جامعه روستایی و سطح تحصیلات بهره برداران بخش کشاورزی نیز به طور مستقیم یا به واسطه متغیرهای سطح اراضی و ترکیب الگوی کشت، بر مصارف آب کشاورزی تأثیرگذار بوده اند.

اشتغال مسئله ای اجتماعی و اقتصادی است که پیامدهای فردی و ساختاری دارد. در مطالعه حاضر وضعیت و پیش بینی کننده های اقتصادی و اجتماعی اشتغال در بین افراد متولد سال های 1355 تا 1365 در شهر دهدشت مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور تعداد 389 نفر با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته و نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای پیمایش شدند. تحلیل چند متغیره لُجستیک نشان داد که متغیرهای جنسیت و تجربه مهارت آموزی تأثیر آماری معناداری بر وضعیت اشتغال افراد دارند. براساس یافته های تحقیق حاضر می توان نتیجه گرفت که دانشگاه ها باید توجه بیشتری به آموزش مهارت های مرتبط با بازار کار داشته باشند. برای این هدف پیشنهاد می شود که بخشی از دوره های درسی دانشجویان به مهارت های مرتبط با نیازهای بازار کار اختصاص یابد. رفع تبعیض های جنسیتی بازار کار نیز باید مورد توجه قرار گیرد.