مشاوره و روان درمانی خانواده

اختلال ملال جنسیتی به معنی داشتن احساس پریشانی درباره جنس زیستی خود است که با آن جنسیتی که فرد تجربه و ابراز می کند هماهنگی ندارد. به همین دلیل این افراد از ابعاد گوناگون در جامعه و خانواده تحت فشار و استرس هستند افزون بر دشواری های اجتماعی، این اختلال زمینه ساز بروز تفاوت های فردی در این افراد نسبت به افراد غیر مبتلا است. هدف از پژوهش حاضر، تعیین تفاوت نتایج مربوط به نمرات متغیرهای محتوای آزمون رورشاخ در افراد دچار اختلال ملال جنسیتی با افراد غیرمبتلا بوده است. پژوهش حاضر از نوع پژوهش های علی مقایسه ای است. به این منظور 28 بیمار دچار اختلال ملال جنسیتی از میان مراجعین به مراکز تشخیصی و جراحی عمومی در پاییز 1394 و 28 شرکت کننده غیرمبتلا که از نظر ملاک های مختلف ازجمله سن، جنسیت و تحصیلات با گروه مبتلا همتاسازی شده بودند، به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. آزمودنی ها با استفاده از آزمون رورشاخ، منطبق با نظام جامع اکسنر، به شکل انفرادی، مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد در متغیرهای: جنسی، طبیعت، جغرافیایی، غذا، گیاهان، خون، آناتومی، چشم انداز، جزئیات بدن انسان، تجارب انسانی افراد مبتلا نمره بالاتری گرفتند و در متغیر وسایل خانگی افراد غیرمبتلا نمره ی بالاتری کسب نمودند. با ملاحظه تفاوت های قابل توجه در برون فکنی های اشخاص دچار اختلال ملال جنسیتی و اشخاص غیر مبتلا که با یافته های پژوهش های انجام گرفته در فرهنگ های گوناگون دنیا همسو بوده است، می توان اهمیت این همسویی را برجسته ساخت؛ برون فکنی اشخاص دچار اختلال مذکور در آزمون رورشاخ فرهنگ بسته نیست، ازاین رو بکار بستن آزمون رورشاخ در کار بالینی با این اشخاص به متخصصین برخوردار از توانش کافی پیشنهاد می گردد.

گسترش چالش وابستگی به مصرف مواد مخدر سلامت خانواده و جامعه را به خطر انداخته و تأثیر سوئی نیز بر توسعه پایدار ایجاد نموده است. ازاین رو با توجه به اهمیت موضوع، این پژوهش با هدف فراهم آوری مدل توسعه پایدار با محوریت سلامت خانواده و تأکید بر نقش وابستگی به مصرف مواد مخدر در چارچوب یک پژوهش اکتشافی- توصیفی (پس رویدادی) و در دو مرحله کیفی-کمی (آمیخته) انجام گرفته است. در روش کیفی، با استفاده از فن دلفی فازی 12 مؤلفه و 86 شناسه در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی جهت تدوین مدل استخراج گردید و در روش کمی، پرسشنامه ای میان نمونه 201 نفری از مدیران، کارشناسان مبارزه با مواد مخدر استان تهران پخش گردید. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از آزمون فریدمن و آزمون t در نرم افزارهای SPSS22 و LISREL انجام گرفت. برآیندهای آزمون t نشان داد بیشترین تأثیر به ترتیب مربوط به ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی با میانگین 02/4 و 58/3 و 28/3 است. درباره مؤلفه ها و شناسه ها به ترتیب بیش ترین تأثیر مربوط به مؤلفه توانمندسازی خانواده با میانگین 24/4 و یکی از برجسته ترین شناسه ها به نام آموزش و توسعه مهارت های اجتماعی، مهارت زندگی و ارتباطی خانواده با میانگین 35/4 بوده است. از این رو این پژوهش به منظور شناخت بهتر پیامدهای وابستگی به مصرف مواد مخدر بر سلامت خانواده و توجه به این معضل در سند چشم انداز بیست ساله کشور و تأثیر تباهگر آن بر توسعه پایدار، می کوشد تا به با تکیه بر نقش خانواده به زدایش شکاف ایجادشده در راستای تحقق سؤالات پژوهش راهکارهایی را ارائه نماید.

اسناد تعبیرهایی است که افراد برای رویدادها دارند و بخش برجسته ای از تجربه ذهنی فرد از رویدادها هستند. اسناد نه تنها روی احساس افراد درباره پیوندشان تأثیر می گذارد، بلکه رفتارشان را هم تحت تأثیر قرار می دهد. لذا با توجه به این تعبیر و اسناد ها، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اسنادهای ارتباطی دختران بازمانده از ازدواج انجام شد. روش پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری این پژوهش شامل همه دختران بازمانده از ازدواج شهر کازرون در سال ۱۳۹۶ با تعداد 363 نفر بود. نمونه این پژوهش شامل ۳۰  نفر از دختران بازمانده از ازدواج شهر کازرون بود که نمونه گیری از آنان به روش نمونه گیری در دسترس انجام شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه فینچام و برادبوری (۱۹۹۲)، استفاده شد. تجزیه وتحلیل داده ها با به کارگیری نرم افزار اس پی اس اس-23 و آزمون تحلیل کوواریانس (آنکووا) انجام شد. نتایج تحلیل کوواریانس تک متغیری نشان داد که اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اسنادهای ارتباطی تائید گردید. بدین ترتیب که درمان پذیرش و تعهد موجب کاهش اسنادهای ناکارآمد شده است. ازاین رو مطابق یافته های این پژوهش مداخله پذیرش و تعهد به دختران بازمانده از ازدواج توانسته است اسنادهای آنان را در مورد ارتباطات بهبود دهد.

خانواده یکی از برجسته ترین نهادهای اجتماعی هر جامعه ای است. بی گمان خانواده در عصر کنونی که عصر تنیدگی است به داشتن خدمات مشاوره ای نیازمند است؛ ولی ازآنجایی که پژوهش های گوناگون نشان داده اند در مسائل خانوادگی نقش فرهنگ در هر جامعه ای بسیار پررنگ است، ازاین رو هدف از پژوهش حاضر برنهادی مقدماتی در زمینه مشاوره خانواده با رهیافت مبتنی بر فرهنگ ایرانی- اسلامی است. طرح پژوهش حاضر کیفی و بر پایه تحلیل محتوا  است. محتوای موردپژوهش از طریق جستجوی الکترونیکی در پایگاه های منتخب و با بررسی اولیه کتاب ها و مقالات متناسب با موضوع توسط متخصصین این امر انتخاب شدند. فرایند کدگذاری منجر به سه تم اصلی با عنوان فنون برقراری رابطه، فن های درمانی و غنی سازی روابط زناشویی و 12 طبقه مبتنی بر فرهنگ اسلام و ایرانی منجر شد. از یافته های این پژوهش می توان نتیجه گرفت مشاوران و روانشناسان خانواده در کشور ما (ایران) می توانند در برنامه ها و کاربست های مشاوره و روان درمانی خانواده از این سه درون مایه اصلی در کارهای درمانی با خانواده ها و زوج های مراجعه کننده خویش استفاده کنند.

با توجه به اهمیت شیوه های دل بستگی و سلامت روانی در زمینه های گوناگون زندگی ازجمله روابط میان فردی، به ویژه روابط زناشویی و روابط خانوادگی که از ارج بیشتری برخوردار است، در پژوهش حاضر به بررسی نقش شیوه های دل بستگی و سلامت روانی در روابط میان فردی دانشجویان پرداخته خواهد شد. روش طرح پژوهشی حاضر توصیفی از نوع رگرسیون چندگانه است. جامعه آماری شامل همه دانشجویان دختر و پسر مقطع کارشناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه رازی بودند که به کتابخانه این دانشکده مراجعه می کردند. از این جامعه، به شیوه غیر احتمالی از نوع در دسترس، شمار 100 نفر (50 دختر و 50 پسر) انتخاب و به پرسشنامه های مهارت های ارتباطی بارتون (1990)، سلامت روانی گلدبرگ (1972) و آزمون دل بستگی هازن و شیور (1987)، پاسخ دادند.  داده ها از طریق ابزار آماری رگرسیون چندگانه به شیوه ورود استاندارد، تحلیل گردید. فرضیه مدل حاضر، به طورکلی در سطح  (001/0p

در انگیزه های استقبالی ازخودگذشتگی، همسران ازخودگذشته برای شاد کردن  یا  برای صمیمیت بیشتر با همسر خود دست به ازخودگذشتگی می زنند درحالی که در انگیزه های  اجتنابی فداکاری، همسران برای پرهیز از تعارض و نارضایتی ازخودگذشتگی می کنند. انگیزه های استقبالی ازخودگذشتگی به احساسات مثبت و افزایش کیفیت زناشویی منجر می شود درصورتی که انگیزه های  اجتنابی فداکاری با کاهش کیفیت زناشویی همراه است. بااین حال برآیند پژوهش ها رابطه انگیزه های ازخودگذشتگی و کیفیت زناشویی متفاوت و متناقض است؛ بنابراین هدف این پژوهش برآورد اندازه اثر کلی (همبستگی) انگیزه های ازخودگذشتگی و کیفیت زناشویی بود. برای این منظور، پژوهش های انجام شده پیرامون رابطه این متغیرها، در پایان نامه ها و مقاله های انتشاریافته در مجله های علمی میان سال های 1998- 2018 بررسی شد. 6 پژوهش (4 پایان نامه و 2 مقاله) بر پایه معیارهای این پژوهش وارد فراتحلیل شدند. این 6 پژوهش شامل 18 اندازه اثر مستقل برای رابطه انگیزه های استقبالی ازخودگذشتگی و کیفیت زناشویی و 18 اندازه اثر مستقل برای رابطه انگیزه های  اجتنابی فداکاری و کیفیت زناشویی بود. برآیندهای حاصل از بررسی سوگیری انتشار، نشان دهنده نبود سوگیری انتشار بود. برآیندها نشان داد تراز اندازه اثر در مدل اثرهای تصادفی برای رابطه انگیزه های استقبالی و  اجتنابی فداکاری با کیفیت زناشویی به ترتیب 385/0 و 185/0- است که در سطح 01/0P<  معنا دار است. بر پایه معیار کوهن تراز اندازه اثر برای رابطه انگیزه های استقبالی ازخودگذشتگی و کیفیت زناشویی اثری متوسط و برای رابطه انگیزه های  اجتنابی فداکاری و کیفیت زناشویی اثری کوچک ارزیابی می شود. بررسی نقش متغیرهای تعدیل کننده مشخص ساخت انگیزه های استقبالی یک متغیر وابسته به فرهنگ است. مضامین نظری و کاربردی یافته های این پژوهش به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی برنامه آموزش پیش از ازدواج به روش انجل و رایت بر نگرش به ازدواج، تاب آوری، انتظار از ازدواج در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز بود. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شهر تبریز در سال تحصیلی ۹۶-۹۷ بودند که در مقاطع کارشناسی و دکترای حرفه ای مشغول به تحصیل بودند. آزمودنی ها به تعداد ۳۰ نفر بودند که به روش نمونه گیری تصادفی از میان دانشجویانی که متقاضی شرکت در این دوره بودند انتخاب گردیده و در دو گروه ۱۵ نفری آزمایش و کنترل گمارده شدند. گروه آزمایش در ۶ جلسه ۶۰ دقیقه ای آموزش پیش از ازدواج به روش انجل و رایت دریافت کردند و گروه کنترل هیچ آموزشی دریافت نکرد. داده ها با استفاده از مقیاس های روان سنجی نگرش به ازدواج براتن و روزن (1998)، تاب آوری کانر و دیویدسون (1991-1979) و انتظار از ازدواج جونز و نلسون (1997) گرد آوری شد. جهت تجزیه وتحلیل داده ها در بخش آمار توصیفی از توزیع فراوانی، میانگین و انحراف معیار و در بخش استنباطی از تحلیل کوواریانس چند متغیره استفاده شد. برآیندهای آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیره نشان داد آموزش پیش از ازدواج بر نگرش به ازدواج (003/0p=، 862/10F=)، تاب آوری (001/0p

رابطه هیجانی بنیادی ترین عامل پیوند زناشویی است و مخرب ترین رابطه، ارتباط نزدیکی است که تهی از صمیمیت و مهرورزی باشد. در عصر حاضر بروز و رشد طلاق هیجانی، اصلی ترین کارکرد خانواده را مختل کرده است. پژوهش حاضر باهدف بررسی عوامل زمینه ساز طلاق هیجانی در بافت اجتماعی فرهنگی شهر کرج انجام شد تا برآیندهای آن بتواند ضمن پیشگیری از گسترش طلاق هیجانی زمینه غنی سازی روابط زناشویی را فراهم آورد. جامعه آماری شامل همه زوجین مراجعه کننده به مراکز مشاوره رازی شهر کرج بود که از آن ها آزمون طلاق هیجانی گاتمن به عمل آمد. با استفاده از روش نظریه داده بنیاد و نمونه گیری هدفمند 20 نفر انتخاب شد و تا رسیدن به اشباع نظری مصاحبه با آن ها ادامه یافت. با ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته، داده ها جمع آوری و برای شناسایی عوامل و تحلیل داده ها از فنون «کدگذاری مفاهیم و پی ریزی یک دیدگاه» اشتراوس و کربین استفاده شد. تجزیه وتحلیل داده های به دست آمده در کدگذاری باز، به شناسایی عوامل فردی؛ خانوادگی؛ رابطه ای و فرایندی؛ اجتماعی فرهنگی منجر شد. برآیندها نشانگر این است که «عدم مراقبت و عشق ورزی» مقوله محوری الگوی یافته های پژوهش است. با توجه به یافته های پژوهش به مشاوران و روانشناسانی که به فعالیت حرفه ای مشاوره ازدواج و زوج درمانی اشتغال دارند، پیشنهادمی شود که به عوامل زمینه سازی که در این مقاله آمده توجه ویژه ای داشته باشند و به زوج ها مهارت و هنر مراقبت از عشق (احترام، اعتماد، پذیرش، صداقت، وفاداری، تعهد و حمایت) را آموزش دهند.

مدل درمان آسیب دل بستگی رویکردی ساختاریافته برای درمان و بهبود روابط آشفته است که بر چرخه های تعاملی منفی پایدار در اثر آسیب پذیری هیجانی عمیق، توجه دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی زوج درمانی متمرکز بر هیجان مبتنی بر مدل درمان آسیب دل بستگی بر بخشش در زن های آسیب دیده از خیانت زناشویی انجام گرفت. روش پژوهش حاضر، آزمایشی تک موردی از نوع طرح های خط پایه ی چندگانه ناهم زمان بود و جامعه ی آماری آن را 53 زن خیانت دیده مراجعه کننده به مراکز مشاوره شهر بوشهر تشکیل می دادند. نمونه پژوهش دربرگیرنده 3 زن خیانت دیده از میان زن های مراجعه کننده به این مراکز بودند که با در نظر گرفتن ملاک های ورود و خروج از پژوهش، پاسخ به پرسشنامه ی بخشش (رای و همکاران، 2001) و با روش نمونه گیری هدفمند-داوطلب انتخاب و به همراه همسر پیمان شکن خود در درمان شرکت داده شدند. زوج درمانی هیجان محور مبتنی بر مدل درمان آسیب دل بستگی در سه مرحله خط پایه، مداخله و پیگیری انجام شد. داده ها به روش های ترسیم دیداری، شاخص تغییر پایا و فرمول درصد بهبودی تجزیه وتحلیل گردید. یافته های حاصل نشان داد که مدل درمان آسیب دل بستگی موجب افزایش معنی دار بخشش در میان زن های خیانت دیده در مرحله درمان (26/35 درصد بهبودی) و پیگیری (93/45 درصد بهبودی) شده است؛ بنابراین یافته های پژوهش روشنگر این است که مدل درمان آسیب دل بستگی می تواند به عنوان مداخله ای مؤثر در کاهش آسیب های ناشی از خیانت زناشویی مورداستفاده قرار گیرد.

امروزه بهبود کیفیت زندگی به عنوان مفهوم تازه تری از سلامتی مطرح شده است که به جنبه های روان شناختی، اجتماعی، عملکردی و جسمی مربوط می شود. یکی از رویدادهای برجسته زندگی خانوادگی تصمیم گیری درباره تعداد فرزندان است. چراکه این تصمیم بر سبک زندگی و از آن مهم تر کیفیت زندگی خانوار مؤثر است. پژوهش حاضر باهدف مقایسه کیفیت زندگی زوجین تک فرزند با زوجین دارای بیش از دو فرزند در خانواده های تهرانی انجام شده است. با توجه به موضوع پژوهش، به منظور آزمون فرضیه از روش همبستگی استفاده شد. جامعه موردپژوهش زوجین تک فرزند و نیز با بیش از دو فرزند منطقه هفت شهر تهران بود. در این پژوهش نمونه گیری به صورت هدفمند و در دسترس با حداکثر تنوع انجام شد؛ به طوری که زوجین تک فرزند و زوجین با بیش از دو فرزند سنین، سطوح تحصیلی و طبقات اقتصادی و اجتماعی مختلف انتخاب شدند. روش نمونه گیری روش تصادفی ساده است. در پژوهش ما نیز 300 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. پرسشنامه کیفیت زندگی 36 سؤالیSF-36) ) مشهورترین و پراستفاده ترین ابزار برای سنجش کیفیت زندگی است که در این پژوهش از آن استفاده شد. نتایج آزمون نشان داد که میان کارکرد جسمی، بهزیستی هیجانی، سلامت عمومی و کارکرد اجتماعی با تعداد فرزندان برای هر دو گروه رابطه برقرار است. نتایج پژوهش ما نشان داد که میان کارکرد جسمی و تعداد فرزندان رابطه وجود دارد و البته این رابطه هم در میان زوجین تک فرزند و هم زوجین با بیش از چند فرزند برقرار بوده است.  

زندگی زناشویی دستخوش مخاطرات گوناگونی است، حادترین این مخاطرات آشفتگی زناشویی است که منجر به جدایی هیجانی و طلاق می شود. هرچند پژوهش های متفاوت و بعضاً قابل طرحی در این زمینه صورت گرفته است ولی به نظر می رسد لازم است با رویکردهای تئوریک دیگری نیز به این موضوع پرداخته شود؛ بنابراین پژوهش حاضر با هدف ارائه تصویری از زیست جهان زنانی که آشفتگی زناشویی را تجربه کرده اند با تکیه بر رویکرد پدیدارشناسانه انجام شده است. جامعه پژوهش دربرگیرنده زنان با تجربه آشفتگی زناشویی مراجعه کننده به کلینیک توحید شهر کرمانشاه بوده است. نمونه گیری به صورت هدفمند بوده که نخست با 6 نفر از زنان مصاحبه اکتشافی انجام شده، سپس با شمار 16 نفر از آنان که خودشان یا همسرشان تجربه بیماری روانی آشکاری نداشتند، مصاحبه اصلی صورت گرفته و نمونه گیری به اشباع رسیده است. با استفاده از مصاحبه اپیزودیک و با تکیه بر روش پدیدارشناسی در روانشناسی جیورجی-ورتز جهان ادراکی زنان به تصویر کشیده شده است. پنج ساختار کلی (درون مایه) دربرگیرنده، "قصدمندی متعارض"، "درک متقابل تجربه زیسته"، "همدلی هیجانی"، "تصورات زوجین پیش از  ازدواج" و "ابژه گی آموخته شده" توصیفی از تجربه آشفتگی زناشویی در جهان ادراکی زنان موردمطالعه است. بنا بر نتایج مطالعه حاضر به درمانگران بالینی توصیه می شود از این مفاهیم در مشاوره های پیش از ازدواج به منظور آگاهی بیشتر زوجین بهره گیرند.

رضایت جنسی می تواند تأثیر شایانی در رابطه زناشویی و رضایت از آن داشته باشد. این پژوهش با هدف شناسایی رابطه میان احقاق و نارضایتی جنسی با بی رمقی زناشویی با نقش واسطه ای تعارض زناشویی انجام شد. پژوهش حاضر توصیفی - همبستگی و مبتنی بر روش تحلیل مسیر در چارچوب مدل سازی معادلات ساختاری بود. ابزار مورداستفاده پرسشنامه های احقاق جنسی هالبرت (1992)، نارضایتی جنسی هادسون (1981)، تعارض زناشویی براتی (1375) و بی رمقی زناشویی پاینز (1996) بود. جامعه آماری پژوهش همه زنان مراجعه کننده به مراکز خدمات مشاوره ای شهرستان زاهدان (320 نفر) در زمستان سال 94 که با روش نمونه گیری خوشه ای شمار 150 نفر انتخاب شدند، بود. داده ها با به کارگیری دو نرم افزار SPSS20 و LISREL8.8 تحلیل شد. یافته های پژوهش گویای این است که تعارض زناشویی نقش واسطه ای میان احقاق جنسی و بی رمقی زناشویی (05/0 P

ازدواج یکی از پایدارترین روابطی است که بین افراد شکل می گیرد. با پیچیده تر شدن زندگی، باورها و انتظارات زناشویی تغییرات فراوانی یافته است. زوجین جوان نیاز دارند آموزش های لازم زمینه را دریافت کنند.برنامه مراقبت زوجین «CARE» به عنوان برنامه آموزشی پیش از ازدواج با هدف بهبود روابط و تعاملات زناشویی پیش از ازدواج ارائه شد. هدف تحقیق حاضر تعیین میزان اثربخشی آموزش برنامه مراقبت زوجین « CARE» بر انتظارات زناشویی و باورهای ارتباطی افراد در شرف ازدواج بود. تحقیق حاضر از نوع تحققیات نیمه آزمایشی با گروه کنترل آزمایش، طرح پیش آزمون، پس آزمون پیگیری بود. جامعه پژوهش افراد مراجعه کننده به مراکز خدمات مشاوره ای و روان شناختی شهر ارومیه در نیمه اول سال 1397 بود، که با توجه به ملاک های ورود به پژوهش از میان افراد داوطلب 60 نفر که تصمیم قطعی برای ازدواج داشتند، انتخاب شدند و به شیوه تصادفی در دو گروه 30 نفری (یک گروه مداخله به روش کر، یک گروه کنترل) قرار گرفتند.جهت سنجش متغیر های وابسته از پرسشنامه انتظارات زناشویی(امیدوار و همکاران، 1388) و پرسشنامه باورهای ارتباطی (آیدلسون و اپشتاین، 1982)بعنوان ابزار پژوهش استفاده شد. گروه آزمایش آموزش های مبتنی بر برنامه مراقبت زوجین «CARE» را به مدت 6 جلسه دریافت کردند. بعداز جمع آوری داده ها جهت تجزیه و تحلیل از آزمون تحلیل واریانس اندازه گیری مگرر استفاده گردید. نتایج به دست آمده نشان داد، مشاوره پیش از ازدواج با برنامه مراقبت زوجین « CARE» توانسته است انتظارات زناشویی (05/0p< , 199/53f = ) و باورهای ارتباطی (05/0p< , 816/15 f =) در افراد در شرف ازدواج شهر ارومیه را بهبود بخشد. بر این اساس پیشنهاد می گردد تا مشاوران و روان شناسان حوزه خانواده در مشاوره های پیش از ازدواج از مفاهیم برنامه مراقبت زوجین « CARE» در مراکز درمانی و فرایندهای پیش از ازدواج استفاده نمایند.