مطالعات راهبردی زنان

در سال های اخیر، افزایش طلاق به یکی از مهم ترین مسائل اجتماعی کشور تبدیل شده است. عوامل و بسترهای اقتصادی و اجتماعی متعددی به طلاق منجر می شود که یکی از آنها، الگوهای نامناسب ازدواج است. هدف از مقاله ی پیش رو، بررسی تأثیر الگوهای مختلف ازدواج در رضایت زناشویی و تمایل به طلاق در میان جوانان متأهل شهر تهران است. نتایج حاصل از اجرای پیمایش نمونه ای و تکنیک نمونه گیری چندمرحله ای از مصاحبه با تعداد 720 جوان همسردار در شهر تهران نشان داد که حدود یک پنجم جوانان متأهل بررسی شده رضایت پایینی از زندگی زناشویی و تمایل زیادی به طلاق دارند. براساس نتایج تحلیل چندمتغیره، الگوهای ازدواج تأثیر قوی و معناداری در رضایت زناشویی و تمایل به طلاق دارند. نتایج با کنترل متغیرهای اجتماعی- جمعیتی نشان داد که رابطه و معاشرت با جنس مخالف قبل از ازدواج، الگوهای سنتی و مدرن انتخاب همسر و ناهمسان همسری طبقاتی به رضایت زناشویی کمتر و ریسک بیشتر طلاق منجر می شود. 

خانواده یکی از نهادهای اجتماعی است که به لحاظ سبک زندگی و پیامدهای ناشی از آن، در طول تاریخ و در جوامع مختلف، دستخوش تحولات زیادی شده است. از این رو برای هرگونه اظهارنظر و سیاست گذاری در تقویت و تحکیم این نهاد، نیازمند توجه به پیشران ها، روندها و رویدادها در جوامع مختلف ازجمله جامعه ی هدف و جوامع تأثیرگذار است، تا بتوان آینده های بدیل خانواده را در آن جامعه شناسایی و تفسیر علمی کرد. در این مقاله، با تکیه بر دانش آینده پژوهی و روش های کارآمد در این حوزه، سناریوهای آینده ی خانواده در ایران از حیث ساختار و سبک زندگی در یک افق 20 ساله ارائه شده است. مقاله ی پیش رو حاصل یک تحقیق آینده پژوهانه است که در آن شناسایی مؤلفه های کلیدی و پیشران های اصلی با استفاده از مصاحبه های عمیق و پرسشنامه و به کمک نرم افزار میک مک تعیین شده و سناریوسازی با استفاده از رویکرد چرماک و الگوی لایه ای توسعه ی راهبرد مبتنی بر سناریوسازی انجام شده است. ملک سلیمان، طلا و مس، آن دختر (Her) و گرگ وال استریت عناوین سناریوهای ترسیم شده در این پژوهش هستند که مختصات خانواده در هر یک بحث و بررسی شده است.

زندگی زناشویی بخش مهمی از زندگی هر انسان است. بسیاری از افراد بخش بزرگی از زندگی خود را در این مرحله سپری می کنند و در این مسیر ممکن است با فراز و نشیب هایی روبه رو شوند. پدید آمدن اختلاف در بین همسران امری طبیعی است، ولی چگونگی مواجهه با آن آینده ی روابط را رقم می زند. مطالعه ی حاضر، پژوهشی کیفی است که توصیف و مستندکردن استراتژی های مواجهه با مسئله در رابطه ی بین همسران تازه ازدواج کرده ی شهر اصفهان را بررسی کرده است. هدف از انجام این مطالعه دستیابی به منظومه ی مفهومی همسران تازه ازدواج کرده از راهبردهای حل مسئله ی آنهاست، بر این اساس از اصول و قواعد روش شناسی نظریه ی زمینه ای برای تحلیل داده های به دست آمده استفاده شد. میدان مطالعه شده در این پژوهش همسران متأهل شهر اصفهان هستند که براساس قاعده ی نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. با استفاده از مصاحبه ی نیمه ساختاریافته در مجموع با 14 نفر (7 زن و 7 مرد) مصاحبه شد. در تحلیل اطلاعات گردآوری شده 119 مفهوم، 16 مقوله و دو مقوله محوری به دست آمد. یافته ها حاکی از آن است که همسران تازه ازدواج کرده یا با بهره گیری از مهارت و یا با روی آوری به طبیعت با مسائل و اختلافات زناشویی مواجه می شوند.

واکاوی تجربه ی زنان تازه استخدام شده در سازمان های دولتی شهر ایلام در بازه ی زمانی سال های 1394 تا 1397 هدف اصلی پژوهش حاضر است. تعداد 21 مصاحبه ی عمیق با روش کیفی در بین تمامی زنان شاغل تازه استخدام شده شهر ایلام با استفاده از نمونه گیری هدفمند و نظری تا رسیدن به مرحله ی اشباع داده ها انجام و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از شیوه تحلیل تماتیک بهره گرفته شد. خروجی مصاحبه ها در قالب 6 مقوله ی اصلی، 22 مقوله ی فرعی و 89 کد مفاهیم، کدگذاری شد. نتایج نشان داد که زنان تازه استخدام شده تجربه ی خود را از فرایند اجتماعی سازی بدو خدمت شامل تجربه های خوشایند یا ناخوشایند و دانش حقوقی در روزهای اول استخدام بیان کردند. انتظار زنان شاغل از برنامه ی توجیهی بدو استخدام شامل دو محور نیازسنجی و مدیریت عملکرد شغلی است که مقوله ی نیازسنجی بیشترین اهمیت را از منظر زنان شاغل تازه استخدام شده دارد. همچنین مقوله های آشناسازی با فرایندهای درون سازمانی و آموزش در نقش و یادگیری سازمانی ازجمله نیازهای آموزشی زنان شاغل در بدو استخدام بیان شده اند. زنان شاغل مهم ترین دغدغه را شامل حمایت و پشتیبانی عاطفی و توجیه مقدماتی و مسائل و مشکلات را عواملی مانند تنش و اضطراب، سازمان دهی نامناسب و ضعف مدیریت در بدو خدمت دانسته اند.

با گسترش فرایندهای مدرنیته بسیاری از جنبه های زندگی ازجمله نگرش خانواده های ایرانی به فرزندآوری تغییر کرده و کاهش محسوس در میزان باروری، پدیده ی شایع درچند دهه ی اخیر بوده است. هدف اصلی مقاله شناسایی عوامل اجتماعی مؤثر در تعداد فرزندان زنان متأهل است. بررسی مسئله و کاربست برنامه های اقتضایی برای جلوگیری از سالخوردگی جمعیت منطقه ی شهرستان اهر در سالیان آتی با توجه به پتانسیل های طبیعی، کشاورزی و صنعتی این منطقه اهمیت مضاعفی دارد. داده های این پژوهش در بین 760 نفر از زنان متأهل 18 تا 50 ساله ی شهرستان اهر که با روش پیمایش و نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند، انجام شده است. یافته ها نشان می دهد متوسط تعداد فرزند برای هر یک از زنان 03/2 فرزند است. با کنترل متغیر مدت ازدواج، مدل های رگرسیون نشان می دهد که تحصیلات زن، تحصیلات پدر و ترجیح به داشتن فرزند دختر در پایین بودن سطح باروری زنان و درمقابل، تعداد برادر و خواهر، خانه داربودن زنان و انتخاب همسر از سوی والدین در بالا بودن سطح باروری زنان مؤثر است. نتیجه آنکه بسترهای اجتماعی سه گانه ی اثرگذار در فرزندآوری عبارت اند از ویژگی های خانواده ی پدری، ویژگی های سنی و تحصیلی همسر و ویژگی های زنان که با تغییر این بسترها تصمیم به فرزندآوری زوجین از لحاظ تعداد، فاصله ی بین موالید و حتی جنس فرزندان نیز تحت تأثیر قرار می گیرد. نتایج نشان می دهد، رفتار باروری زنان یک رفتار فرهنگی شکل گرفته طی دوره های زمانی مختلف است و برای بالابردن تعداد فرزندان زنان باید از برنامه های بلندمدت که دوران کودکی، دوران ازدواج و زمان فعلی زنان را شامل می شود، استفاده کرد.

هدف اصلی این پژوهش بررسی تجربه ی زنان معتاد بهبود یافته از طرد اجتماعی در شهر قم بوده است. این پژوهش با روش کیفی انجام شد و 31 نفر از زنان بهبود یافته ی مراجعه کننده به کمپ های ترک اعتیاد زنان در شهر قم با استفاده از مصاحبه های عمیق و نمونه گیری هدفمند و نظری مصاحبه شدند و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از شیوه ی تحلیل تماتیک بهره گرفته شده است. در این پژوهش، با تحلیل مصاحبه های انجام شده با زنان بهبود یافته از اعتیاد پنج مقوله یا تم اصلی استخراج شد و تعدد مراجعه به مراکز مختلف جهت اشتغال به کار، قضاوت نادرست و انگ زنی، عدم تفویض مسئولیت در محل کار و فقدان تخصیص سهمیه استخدامی به زنان بهبود یافته ذیل مقوله ی «تبعیض جنسیتی مضاعف در روابط اجتماعی»؛ نگاه تحقیرآمیز دوستان و شرکت نکردن در جلسات فامیلی ذیل مقوله ی «سرزنش و تحقیر»؛ نپذیرفتن نقش مادری و فرزندی در خانواده ذیل مقوله ی «قطع شبکه ی ارتباطی خانواده و خویشاوندان»؛ بی اعتمادی دوستان و خویشاوندان ذیل مقوله ی «قطع شبکه ی ارتباطی دوستان و گروه همسایگان» و تغییر محل سکونت، ساختن گذشته ی غیرواقعی ذیل مقوله ی «پنهان کاری» دسته بندی شدند.