روانشناسی و دین

هدف پژوهش حاضر، تحلیل میزان دانش و مهارت مربیان در پاسخ گویی به پرسش های کودکان پیش دبستانی و دبستانی دربارة خداست. این پژوهش بر روی 44 نفر از طلاب حوزة علمیة قم که مربی کودک بودند و مربیان دینی دو مدرسة غیرانتفاعی در شهر تبریز و قم اجرا شد. روش تحقیق این پژوهش، توصیفی ـ میدانی است. ابزار پژوهش نیز مصاحبة نیمه سازمان یافته است. در تجزیه و تحلیل داده ها، از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. واحد تحلیل در این پژوهش، فرد می باشد و از آمار توصیفی، مثل فراوانی و درصد، و از شاخص های مرکزی همچون میانگین، بهره گرفته شده است. یافته ها نشان می دهد که میزان دانش و مهارت مربیان در مجموع مقولات، بین متوسط و خوب می باشد. مربیان در مقولة آشنایی با اصول و روش آموزش مفهوم خدا و ویژگی مربی موفق، بالاترین نمره را به دست آورده اند و در دو مقولة آشنایی با تحول دین داری کودک و پرسش های خاص کودکان دربارة خدا، پایین ترین نمره را کسب کرده اند.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی آموزش تحلیل ارتباط محاوره ای مذهب محور بر میزان عشق و علاقه، احترام به همسر و رضایت زناشویی بوده است. طرح این پژوهش از نوع تجربی، پیش آزمون ـ پس آزمون و گروه کنترل با پیگیری بوده است. از میان زوج های با مشکلات خانوادگی و تعارضات زناشویی مراجعه کننده به مرکز مشاورة محقق، و با استفاده از نمونه گیری در دسترس، تعداد سی زوج انتخاب و به طور تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. گروه آزمایش طی هشت جلسة 45 دقیقه ای تحت آموزش تحلیل ارتباط محاوره ای مذهب محور قرار گرفتند؛ اما گروه کنترل هیچ مداخله ای دریافت نکردند. ابزار پژوهش عبارت بود از: 1. مقیاس عشق و علاقه؛ 2. پرسش نامة احترام به همسر؛ 3. پرسش نامة رضایت زناشویی اینریچ. داده های حاصل، با روش تحلیل واریانس چند متغیری تجزیه و تحلیل شدند. نتایج به دست آمده آشکار ساخت که میان گروه آزمایش و کنترل، از لحاظ میزان عشق و علاقه، احترام به همسر و رضایت زناشویی تفاوت معنا داری وجود دارد (001/0>P)؛ یعنی میزان عشق و علاقه، احترام به همسر و رضایت زناشویی در گروه آزمایش، به گونه ای معنا دار، بالاتر از پیش آزمون و گروه کنترل بوده است. این نتایج، همچنان در دورة پیگیری به گونه ای معنا دار پایدار بوده است (001/0>p).

این پژوهش با هدف بررسی نقش نگرش مذهبی در احساس تنهایی و احساس معنا در زندگی سالمندان انجام شد. 221 نفر از سالمندان به پرسش نامة نگرش مذهبی خدایاری فرد و همکاران، پرسش نامة احساس تنهایی راسل و پرسش نامة معنا بخش بودن صالحی پاسخ دادند. نتایجی که از روش تحلیل واریانس چند متغیری و روش پیگیری شفه به دست آمد، نشان داد که هرچه سالمندان در سطح قوی تر نگرش مذهبی قرار داشته باشند، احساس معنا در زندگی در آنها نیز بیشتر است (05/0 p< ). همچنین سالمندانی که در سطح نگرش مذهبی قوی قرار دارند، کمتر از سالمندانی که سطوح نگرش مذهبی ضعیف و متوسط دارند، احساس تنهایی می کنند. نگرش مذهبی، یک عامل پیشگیری کننده جهت کاهش مشکلات سالمندان به شمار می رود و بر این اساس، مسئولان مربوط می توانند با برنامه ریزی های مناسب، به تقویت باورهای مذهبی سالمندان بپردازند و زمینه های لازم جهت شرکت در فعالیت های مذهبی را برای سالمندان فراهم کنند؛ که این موارد در بهبود وضعیت روان شناختی سالمندان می تواند بسیار مؤثر باشد.

این پژوهش با هدف ساخت پرسش نامة سنجش آخرت نگری، سازه آخرت نگری بر اساس مبانی نظری دین اسلام انجام گرفت. پس از بررسی اعتبار محتوایی و صوری توسط کارشناسان و اجرای آزمایشی، تعداد پرسش ها به هفتاد سؤال رسید. پرسش نامة هفتاد سؤالی در نمونه ای با تعداد 259 نفر که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند، اجرا شد. تحلیل عاملی با چهار عامل و با چرخش پروماکس انجام گردید و ساختار پرسش نامه با 44 سؤال به دست آمد. این پرسش نامه به عنوان فرم آلفای پرسش نامه ارائه شده است. به منظور بررسی اعتبار آزمون، از روش آلفای کرونباخ استفاده شد. برای بررسی روایی پرسش نامه، افزون بر ارزیابی محتوایی پرسش نامه توسط کارشناسان دینی، از روش همبستگی بین نمرة کل و خرده آزمون ها استفاده گردید. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان مى دهد که قابلیت اعتماد این آزمون در حد قابل قبولى است و با تکیه بر پژوهش هاى کامل تر مى توان از آن به عنوان مقیاسى معتبر در سنجش آخرت نگری استفاده کرد. این آزمون از پنج خرده مقیاس تشکیل یافته است که عبارت اند از: تکلیف گریزی، آمادگی، آخرت محوری، تعالی، و لذت جویی.

در این پژوهش، رابطة بین ابعاد چهارگانة هویت (هویت شخصی، هویت ارتباطی، هویت اجتماعی و هویت جمعی) با جهت گیری مذهبی (درونی و بیرونی) بررسی شده است. روش تحقیق، توصیفی و از نوع همبستگی بوده است. تعداد 150 نفر از نوجوانان پسر و دختر با دامنة سنی 16ـ 18 سال در مقطع تحصیلی دبیرستان به روش تصادفی ساده انتخاب و توسط نسخة چهارم پرسش نامة جنبه های هویت (AIQ- IV) و پرسش نامة جهت گیری مذهبی (آلپورت و راس، 1950) ارزیابی شدند. از همبستگی و تحلیل رگرسیون، به منظور بررسی ارتباطات متغیرها و تأثیر ابعاد هویت بر جهت گیری مذهبی بیرونی و درونی استفاده شد. نتایج تحلیل رگرسیون بر روی هر دو جنس نشان می دهد که ابعاد هویت فردی، هویت جمعی و هویت اجتماعی، پیش بینی کنندة جهت گیری مذهبی درونی است (568/0 = R، 01/0 >P) و از میان ابعاد هویت، تنها هویت فردی، پیش بینی کنندة جهت گیری مذهبی بیرونی است (273/0=R، 05/0 >P ).

هدف این پژوهش، بررسی پایة نظری رضامندی از دیدگاه اسلام است. در این بررسی، از روش تحلیل محتوا و فهم روان شناختی متون اسلامی استفاده شده است. رویکرد نخست روان شناسی به رضامندی، بر پایة لذت و پرهیز از درد بوده است. سپس با آشکار شدن نقاط ضعف آن، رویکرد مبتنی بر سعادت، شناخت و فضایل درونی، جای گزین آن شد. یافتة این بررسی نشان می دهد که پایة نظری رضامندی از دیدگاه اسلام، «خیرباوری» است. این، از سویی مبتنی بر این واقعیت خداشناختی است که همة امور به «تقدیر» خداوند رقم می خورد و همة تقدیرهای او «خیر» است؛ و از سوی دیگر، مبتنی بر این رفتار انسانی است که اگر انسان به آن واقعیت خداشناختی باور پیدا کند، به رضامندی دست خواهد یافت. نتیجه اینکه برای رسیدن به رضامندی، باید باور به خیر بودن تقدیر را به وجود آورد.

هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش جهت گیری مذهبی و مرکز کنترل بیرونی در ارائة الگوی شادکامی است. پانصد دانش آموز با روش چندمرحله ای از بین مدارس مقطع متوسطة شهرستان خوسف در سال تحصیلی 91ـ1390، مقیاس های جهت گیری مذهبی، مرکز کنترل بیرونی و شادکامی را تکمیل کردند و برای تحلیل نتایج، از روش تحلیل عاملی و تحلیل مسیر بهره گرفته شد. نتایج نشان داد، تنها جهت گیری بیرونی مذهبی به طور غیرمستقیم از طریق افزایش مرکز کنترل بیرونی، موجب کاهش شادی در زندگی می شود و به طور مستقیم کاهش دهندة شادی در روابط اجتماعی است. بنابراین، نه تنها بررسی نقش جهت گیری مذهبی بیرونی در ادراک شادکامی مهم می باشد، بلکه مرکز کنترل، تبیین کنندة نقش جهت گیری مذهبی بر شادکامی است.