حورا

بازتاب ارزیابی پنج ساله کنفرانس‏های سازمان ملل در دهه نود نویسندگان: گیتاسن، سونیا آنوفرکاریا سایت:DAWN اسفند ماه 1383، اجلاس پکن + 10 با هدف و بازبینی و ارزیابی کارنامه ده ساله پکن، در نیویورک برگزار گردید. اکنون شاید بتوان از فاصله‏ای دورتر نگاهی به پنج سالگی پکن انداخت، گرچه گمان نمی‏کنم، چرا که نهادهای بین‏المللی، بعد از برگزاری این همه کنفرانس و نشست‏های پکن + 5 و پکن + 10، چه کاری جز صدقه و شعار و بیانیه برای زنان (و مردان) عراق و افغانستان کرده‏اند. پژوهش‏گران DAWN ‏ (گزینه‏های توسعه زنان برای عصر جدید)، برای یونی‏فم و به بهانه پکن + 5 تهیه کرده‏اند. DAWN خود را گروهی فمینیستی و متعلق به کشورهای در حال توسعه معرفی می‏کند که از سوی نهادهایی نظیر: بنیاد فورد، موسسه تعاون کشورهای در حال توسعه، بنیاد مک‏آرتور، آژانس سوئدی مشارکت بین‏المللی توسعه و برنامه توسعه سازمان ملل، حمایت می‏شود و این بازتابی است که از سوی دیگران مطرح می‏شود و اطلاع از آن نیازی است که حوراء را بر بیان آن وامی‏دارد.

هادی کافی‏ دکتر ناصر قربان‏نیا مدیر طرح بررسی و تدوین نظام جامع حقوقی و قضایی زنان است که توسط مرکز امور مشارکت زنان به دانشگاه مفید قم سفارش داده شده است. دکتر قربان‏نیا در حوزه علمیه و نیز رشته‏ی حقوق دانشگاه تهران تحصیل کرده است که پژوهشهای متعددی در زمینه فقه و حقوق انجام داده است و هم اکنون معاون پژوهش دانشگاه قم است؛ آنچه در زیر می‏آید بیانگر دیدگاه‏های او درباره‏ی چند و چون و نحوه‏ی بررسی و تدوین نظام جامع حقوقی و قضایی زنان است که با همّت او و همکارانش امروز به ثمر نشسته است.طی گفتگویی، درباره‏ی شکل‏گیری مراحل انجام پژوهش، گروه‏های همکار و دغدغه‏های شخصی ایشان اطلاعات بیشتری را به نظر خوانندگان می رسانیم.

تردیدی نیست که اجتهاد به عنوان روش استخراج احکام از منابع، بویژه در دوره غیبت که دسترسی مستقیم به امام (ع) وجود ندارد، بهترین، مطمئن‏ترین و عمومی‏ترین راه است؛ چه اینکه حتی گریزی از آن نیست؛ با وجود این، این روش به رغم استواری، ارزش علمی و حجیت شرعی و آن همه پشتوانه و سابقه، مانند هر روش یا پدیده‏ی دیگر از آفت و آسیب دور نیست. برخی از بخش‏های فقه ـ به‏جز آفت‏های عامّی که متوجه همه‏ی ابواب و بخش‏ها است ـ دچار آسیب‏های خاص خود است. مسائل زنان یکی از همین بخش هاست. آسیب‏شناسی اجتهاد و پژوهش فقهی، مجتهد و پژوهشگر را کمک خواهد کرد تا از این روش بنیادین به شکل اطمینان بخش‏تری بهره ببرد. در این مقاله پس از نگاه گذرا به موضوع آسیب‏شناسی در فقه و تعریفی که از اجتهاد می‏توان به دست داد، پانزده نوع آسیب و آفتی که متوجه پژوهش‏های فقهی و اجتهادی در مسائل زنان است بیان شده است.

در چند سال گذشته «کنوانسیون رفع کلیه‏ی تبعیض علیه زنان» موضوع بحث و گفت و گوهای فراونی در محافل و مجامع فرهنگی، پژوهشی و مراکز و نهادهای قانون‏گذاری و تصمیم‏گیری کشور بوده و تا کنون کتابها و مقالات گوناگونی از سوی موافقان و مخالفان الحاق جمهوری اسلامی ایران به این کنوانسیون تدوین و منتشر شده است؛ اما نکته‏ای که شاید در این میان کمتر مورد توجه قرار گرفته و در غوغای موافقان و مخالفان به فراموشی سپرده شده این است که: آیا کشورهای اسلامی می‏توانند با تدوین کنوانسیون یا معاهده‏ای در زمینه‏ی حقوق زنان، اجماع و اتفاق نظر بین‏المللی را که ـ در حال حاضر با محوریت کنوانسیون یاد شده در حال شکل‏گیری است ـ بر هم زنند و در جهان تک صدایی، صدای دیگری را منعکس سازند، یا خیر؟ در این مقاله در صددیم که با دیدی علمی به پاسخ این سؤال برسیم.