تاریخ اسلام

نمایش ۶۱ تا ۸۰ مورد از کل ۱٬۱۰۴ مورد.

۶۱.

شعر ابوطالب: گزارش و تحلیل ادبی و محتوایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: باقر قربانی زرین

منبع: سفینه سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۴۷ «ویژه حضرت ابوطالب (ع)»

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام

تعداد بازدید : ۱۳۴۳ تعداد دانلود : ۷۶۷

نگارنده در این گفتار، اشعار ابوطالب را از چند دیدگاه بررسی و تحلیل می کند. روایت شاعران از آن اشعار، دیدگاه معصومان:، استشهاد به این اشعار در منابع تفسیری و نحوی و جغرافیایی و لغوی، تضمین این اشعار، مباحث تاریخی در آنها به ویژه دفاع ابوطالب از پیامبر، اغراض شعری در سروده های ابوطالب به ویژه مدح پیامبر و دفاع از ایشان.

۶۲.

از جاهلیت مکه تا مدنیت مدینه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ابوالفضل خوش منش

منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال چهل و هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲

کلید واژه ها: جاهلیت مکه سوره های فتح و حجرات مدنیت اسلامی مدنیت ثقلین مدنیت مدینه

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۹۷ تعداد دانلود : ۱۲۶۲

خداوند متعال ابراهیم خلیل(ع) را مأموریت برافراشتن دیوارهای کعبه و گشودن اولین خانه همگانی و بزرگ ترین منبر جهانی در نقطه ای دور از هیاهوهای تمدنی مناطق بین النهرین و شام و مصر داد. آن «بیت خدا» و «خانه همگانی»، ذخیره ای برای آینده دیانت و فرهنگ و معنویت بشر بود و بعدها هسته شهری شد که خود، «مادرِ شهرها» نام گرفت. پیامبر(ص) سیزده سال در این شهر که زمینی سخته و سوزان و مردمانی سرسخت و خشن داشت، دعوت و استقامت کرد اما آزارهای دشمنان و مخالفان، او را وادار به ترک مکه و درآمدن به مدینه کرد. او در مدینه توانست دعوت خویش را بگسترَد، میان مهاجر و انصار، پیمان برادری پدید آورَد و با قبایل جزیرة العرب و سران کشورهای مهم جهان ایجاد ارتباط و مکاتبه کند و در نهایت، تصویری جامع و منشوری از مدنیت مبتنی بر اخلاق و عدالت و معنویت به دست دهد. اجزای سیمای مدینه را در سوره های مختلف قرآن، به خصوص سوره های مکی می توان یافت و از بین سوره ها، سوره حجرات تصویر رسایی از طرح مدینه نبوی به ما ارائه می دهد. حال اگر این سوره را کنار سوره فتح قرار دهیم، به مقایسه ای دست خواهیم یافت که مبیّن انتقال از جاهلیت مکه به فضای مدنیّتِ مدینه و نشانگر عمق کوشش آخرین فرستاده الهی برای عائله انسانی است.

۶۳.

نظرخواهی دربارة حضرت ابوطالب

نویسنده: محمدباقر انصاری احمد بهشتی سید محمدمهدی خرسان حسین درگاهی حسین علیزاده نهله غروی نایینی

منبع: سفینه سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۴۷ «ویژه حضرت ابوطالب (ع)»

کلید واژه ها: ابوطالب بن عبدالمطلب

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۸۱ تعداد دانلود : ۱۳۳۳

در این گفتار، نظرات آقایان سید محمدمهدی موسوی خرسان، محمدباقر انصاری، احمد بهشتی، حسین درگاهی، حسین علیزاده و خانم نهلا غروی نائینی در پاسخ به پنج سؤال در مورد جناب ابوطالب بن عبدالمطلب را می خوانیم. بر این اساس، اینان به پرسش هایی در مورد جناب ابوطالب، از جنبه جایگاه در آیات و روایات، علت مخالفت ها با ایشان، منابع مفید و پیشنهادهایی برای پژوهش و ترویج نام و یاد ایشان پاسخ گفته اند.

۶۴.

بررسی و تحلیل نقش مایه های ایرانی اسلامی گچ بری های امامزاده عبدالله اراک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مجید ساریخانی اکبر شریفی نیا اکرم احمدی

منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ششم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱۸

کلید واژه ها: نقش مایه امامزاده عبدالله گچ بری ایرانی اسلامی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام تاریخ تمدن اسلامی

تعداد بازدید : ۱۷۳۴ تعداد دانلود : ۹۴۳

نقوش گچبری امامزاده عبدالله اراک، از نقش مایه های ایرانی اسلامی رایج در دوران سلجوقی و متأثر از دوره ساسانی است. این پژوهش به روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی و اطلاعات آن از مطالعات کتابخانه ای و میدانی تهیه شده است. سوال های پژوهش عبارتند از اینکه، چه میزان هنر گچ بری اسلامی وامدار دوره ساسانی بوده و تغییرات ایجاد شده بر سطوح گچ بری های اسلامی چگونه قابل تبیین است؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که بنیان نقوش تزیینی بنا، متاثر از گچ بری دوره ساسانی و محتوای نقش مایه های آن متأثر از تعالیم الهی و رخدادهای مهم اجتماعی (نهضت ترجمه و گرایش به عقل گرایی) است و بالطبع چهار تغییر (حذف نقوش انسانی و حیوانی، گرایش به نقوش گیاهی و تجریدی و گرفتن نگاه اساطیری از آنان، به کارگیری نقوش کتیبه ای و ارائه نقوش هندسی چندضلعی) در مضمون نقش مایه های گچ بری امامزاده دیده می شود.

۶۵.

تأملی بر ظرفیت های تمدنی هنر اسلامی

نویسنده: مصطفی سیاسر

منبع: اندیشه تمدنی اسلام سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱

کلید واژه ها: فرهنگ کمال انقلاب اسلامی تمدن اسلامی هنر اسلامی ماندگاری و وحدت

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام کلیات

تعداد بازدید : ۱۰۵۷ تعداد دانلود : ۶۵۳

لحاظ و توجه نکردن به عینیت و شرایط اجتماعی جدید پس از انقلاب اسلامی به مثابه متغیری مهم در کم و کیف مطالعات هنر اسلامی از موانع جدی تحول و تکامل نظری در هنر است. رویکرد تمدنی به هنر در میان سایر رویکرد ها به هنر اسلامی، دریچه ای نو به هنر و ظرفیت های آن خواهد گشود؛ چراکه رویکرد شامل نحوه مواجهه و استنطاق یک موضوع است که در میزان شکوفایی و نتایج حاصل، خود را نشان می دهد. رویکرد تمدنی به هنر اسلامی ملازم با ایجاد فهم تمدنی از هنر و امتداد محتوای یک تفکر و فرهنگ تا مقیاس تمدن است. در رویکرد تمدنی و فهم تمدنی از هنر اسلامی سه ظرفیت به طور جدی به میدان تکمیل پروژه تمدن اسلامی می آیند. اول ماندگاری هنر است. ماندگاری اولین ظرفیتی است که هنر به کالبد تمدن اسلامی تزریق می کند. ازآن جاکه تمدن، ساحت استقرار و تثبیت عینی فرهنگ و محتوای اسلام است، هنر به بهترین نحوی این کار را صورت می دهد؛ چراکه کارویژه ذاتی هنر تنزل محتوا و حقایق به رتبه حس و عینیت بوده و با توجه به انضمام هنرمند مسلمان به مرتبه ای از حقیقت و غایت جامعه، ماندگاری تمدن اسلامی تضمین می شود. دومین ظرفیت هنر تجسم و تعین کمال انسانی و تمدنی در جامعه اسلامی است. هنر از آن جهت که ماهیتی انضمامی دارد، شئون و نیاز های مادی حیات را با عالم غیب پیوند می دهد. این امر یعنی هنر به واسطه پیوند غیب و ماده، تمدن و لوازم آن را مستعد سلوک انسانی می کند، به طوری که تمدن در کلیت خود ظرف و مسیر سلوک دینی مسلمین می گردد. ماندگاری هنر اسلامی حرکت عرضی تمدن است و کمال هنر حرکت طولی و صعودی آن را تأمین می کند. سومین ظرفیت هنر اسلامی برای تمدن اسلامی، دمیدن روح وحدت و انسجام در کالبد تمدن اسلامی است. هنر ازآن جاکه معلول پیوستگی و انس هنرمند با هستی واحد است، به طور طبیعی مجرای انتقال یک پارچگی و وحدانیت هستی در آثار هنری شامل معماری، شعر، صنایع مختلف و... بوده تا جایی که وحدت روح هنر و تمدن اسلامی می باشد که از توحید نشأت می گیرد. ماندگاری و کمال به سان تار و پود فرشی هستند که وحدت طرح آن است.

۶۶.

یادداشت: اصول پانزده گانه تمدن سازی

نویسنده: عبدالله جوادی آملی

منبع: اندیشه تمدنی اسلام سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام تاریخ تمدن اسلامی

تعداد بازدید : ۱۹۷۹ تعداد دانلود : ۲۲۲۴

۶۷.

چهرة جناب ابوطالب در ادبیات فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: امیرحسین رضایی

منبع: سفینه سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۴۷ «ویژه حضرت ابوطالب (ع)»

کلید واژه ها: تاریخ صدر اسلام شعر شیعی ابوطالب

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام

تعداد بازدید : ۱۰۴۳ تعداد دانلود : ۱۲۵۳

جناب ابوطالب با توجّه به جایگاه ویژة خود در صدر اسلام، مورد توجّه تاریخ نگاران قرار گرفته است. از طرفی عمو، کفیل و پدر خوانده پیامبر است و از طرف دیگر، پدر امیرالمؤمنین7 و از سوی دیگر، بزرگ قریش و مکّه. حضور در این تقاطع خاص تاریخی سبب شده تا اقدامات و موضع گیری های جناب ابوطالب در تاریخ مهم و اثرگذار باشد. ادبا هم به تبعیّت از تاریخ، در متون نظم و نثر خود، توجّه خاصّی به این شخصیّت مهم دارند. در مقاله حاضر، به نقاط برجسته و اثرگذار زندگی ایشان و بازتاب آن در ادبیّات فارسی پرداخته شده است.

۶۸.

الگوی مکان یابی مساجد همراه با مطالعه موردی مسجدالنبی براساس آیات، روایات و سیره نبوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: پریسا قربان نژاد فاطمه جلیل زاده محمدی

منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ششم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱۸

کلید واژه ها: اسلام قرآن مکان یابی مدینه مسجدالنبی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام تاریخ تمدن اسلامی

تعداد بازدید : ۱۱۶۶ تعداد دانلود : ۷۷۰

یکی از شاخصه های مهم تمدن اسلامی، موضوع هنر و معماری است که از ابتدای شکل گیری، مسیر رو به تکاملی در برخورد با تمدن های مجاور سپری کرده است. معماری اسلامی در عصر پیامبر|، شناسنامه مخصوص به خود را با تأسیس مسجدالنبی در مدینه، سرشار از مفاهیم جاودانه، آغاز نمود. این «بنا» به عنوان ایده ناب معماری اسلامی قابل بررسی است. اینکه مکان یابی مسجدالنبی به چه صورت بوده، علاوه بر تأثیرپذیری از محیط جغرافیایی منطقه یثرب با معیارهایی که در قرآن و روایات در خصوص ساخت مساجد مطرح شده، مطابقت داشته و در آن شاخصه هایی چون تسلط بر فضای شهر، مرکزیت و ... مورد توجه بوده است. مقاله حاضر مکان یابی را به روش تحلیلی تطبیقی (آیات و روایات با روش پیامبر) مورد پژوهش قرار داده و ضمن بررسی شاخصه های مکان یابی مساجد براساس آیات و روایات، به تطبیق آن با سیره پیامبر| می پردازد.

۶۹.

مروری بر کتاب الصحابة الکرام، به ویژه فصل شرح حال حضرت ابوطالب علیه السلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی اکبر زمانی نژاد

منبع: سفینه سال سیزدهم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴۹ «ویژه حضرت ابوطالب (ع)»

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۵۱ تعداد دانلود : ۵۶۳

۷۰.

سیر تاریخی بنای مسجد غدیر تا تخریب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسن مجیدی ربابه طاهری دوست آباد

منبع: پژوهشنامه علوی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۲

کلید واژه ها: پیامبر (ص) تشیع سیر تاریخی غدیرخم مسجد غدیر

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام تاریخ فرهنگی و اجتماعی اسلام

تعداد بازدید : ۱۵۱۳ تعداد دانلود : ۲۰۶۷

واقعه بزرگ غدیر، همواره دلایل و نشانه هایی برای اثبات خود داشته است. یکی از مستندات آن ساخت بنای یادبود مسجد غدیر است. این مقاله به بررسی سیمای مسجد غدیر از طریق مستندات روایی، کَتبی و تصویری می پردازد؛ ابتدا به مباحثی پیرامون موقعیت جغرافیایی غدیرخم، علت انتخاب این منطقه برای اعلان موضوع جانشینی پیامبر (ص)، نام های آن و آبادی هایی که در کنار این آبگیر موجود است، پرداخته و سپس تاریخچه و مشخصات مسجد غدیر در طول تاریخ و توجهی که ائمه و فقها نسبت به فضیلت این مسجد و نماز خواندن در آن داشتند، اشاره خواهد کرد. هر چند امروز این سرزمین منطقه ای متروک است و جریان های وهابی تلاش بر زدودن آن از افکار جهانیان دارند به گونه ای که پس از سیزده قرن مسجدی را که به فرمان حضرت محمد(ص) در این مکان بنا شده بود را تخریب کردند، ولی منطقه ی غدیرخم روزی شاهد یکی از بزرگترین حوادث تاریخ اسلام بوده که هیچ گاه از خاطره ی مسلمانان پاک نخواهد شد و مسجد غدیر نیز نشانه ای از این رویداد بزرگ جهان اسلام است. این پژوهش بیانگر مظلومیت مذهب تشیع و در حقیقت سندی برای اثبات آن است، و با استناد به روایاتی از بزرگان و پیشوایان و کتب تاریخی و تصاویری مربوط به آن، سعی دارد مخاطبان را بیشتر با این مکان مقدس آشنا سازد.

۷۱.

ناگفته هایی از تاریخ ابوطالب: تحلیل گزارش تاریخی خرگوشی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید نبیل الحسنی مترجم: عبدالحسین طالعی

منبع: سفینه سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۴۷ «ویژه حضرت ابوطالب (ع)»

کلید واژه ها: سیره آثار تاریخ اسلام ابوطالب بن عبدالمطلب خرگوشی، ابوسعید (متوفی407 قمری) شرف المصطفی (کتاب) حسنی، نبیل دخالت های حاکمان

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام

تعداد بازدید : ۱۰۴۲ تعداد دانلود : ۵۹۷

نگارنده متن تاریخی ابوسعید عبدالملک خرگوشی (متوفی 407 قمری) در کتاب شرف المصطفی در مورد ابوطالب بن عبدالمطلب را تحلیل کرده و نتیجه می گیرد که بر اساس این گزارش، ابوطالب سومین فردی است که پس از حضرت علی و خدیجه8 اسلام را پذیرفته است. مقدمه ای کوتاه در مورد دخالت حاکمان در تاریخ اسلام و شرح حال کوتاه مؤلف در آغاز گفتار آمده است.

۷۲.

حضرت ابوطالب از نگاه برخی مستشرقان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدرضا فخر روحانی

منبع: سفینه سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۴۷ «ویژه حضرت ابوطالب (ع)»

کلید واژه ها: خاورشناسان نقد و بررسی ابوطالب بن عبدالمطلب دیدگاه خاورشناسان گیبون، ادوارد کارلایل، تامس لامنس، هنری دونالدسون، دوایت

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام

تعداد بازدید : ۱۴۷۱ تعداد دانلود : ۹۶۵

این گفتار به نقد و بررسی و تحلیل مطالب یازده تن از خاورشناسان، از سده هیجدهم میلادی تا کنون در مورد ابوطالب بن عبدالمطلب می پردازد. ادوارد گیبون، تامس کارلایل، هنزی لامنس و دوایت دونالدسون، از جمله این خاورشناسان اند. نویسنده در تحلیل خود، علتهایی می آورد که چرا برخی از خاورشناسان به ایمان حضرت ابوطالب اشاره نکرده اند، از جمله: اشتباه های تاریخی و اعتماد مطلق بر منابع اهل تسنن.

۷۳.

نقش مبانی انسان شناختی اخوان السلمین در تقریب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حبیب حاتمی کن کبود مهدی فرمانیان

منبع: پژوهش های فلسفی - کلامی سال هفدهم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۶۶)

کلید واژه ها: اخوان المسلمین کرامت ذاتی تقریب مبانی انسان شناسی حقوق انسان

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام تاریخ فرهنگی و اجتماعی اسلام

تعداد بازدید : ۱۳۲۸ تعداد دانلود : ۶۸۶

با عنایت به اینکه اخوان المسلمین به عنوان جنبشی تأثیرگذار و پرطرفدار، در بیش از هفتاد کشور فعالیت فکری، فرهنگی و سیاسی داشته و دارد، شناخت مبانی فکری و از جمله مبانی انسان شناختی آنها اهمیت فراوانی دارد. انسان در تفکر اخوان المسلمین آفریده خداوند، موجودی دوبعدیِ مرکب از جسم و روح، دارای توانمندی های عظیم و برخوردار از کرامت ذاتی است. از این رو متفکران اخوانی به برخورداری انسان ها از حقوقی همچون تساوی و برابری، آزادی و احترام متقابل باور دارند. به تبع این باور، پیشگامی در تقریب مذاهب و اجتناب از تکفیر سایر فرق اسلامی از دستاوردهای اخوان المسلمین است که پایه گذار این جریان، حسن البنا، از مؤسسان «دارالتقریب بین المذاهب» بود. نوشتار حاضر با بررسی منابع کتابخانه ای و گردآوری داده های مرتبط با موضوع و تحلیل آنها به روش توصیفی تحلیلی مبانی انسان شناختی این جنبش و نقش آن در دستاورد مسئله «تقریب» را بررسی کرده است.

۷۴.

مصاحبه علمی مکتوب با حجت الاسلام والمسلمین حاج شیخ مرتضی فرج پور

منبع: سفینه سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۴۷ «ویژه حضرت ابوطالب (ع)»

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام

تعداد بازدید : ۸۹۶ تعداد دانلود : ۸۷۳

در این مصاحبه علمی مکتوب، نگارنده در باره جایگاه ابوطالب در آیات و روایات، اشعار ابوطالب، دیدگاه عالمان شیعه و سنی در باره ابوطالب، معرفی چند منبع مفید در باره ابوطالب، و علل مخالفت یا نسبت هایی که به ابوطالب داده می شود، سخن می گوید.

۷۵.

ظرفیت های تمد نسازی سیره نبوی

نویسنده: عباسعلی مشکانی سبزواری

منبع: اندیشه تمدنی اسلام سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۰۸ تعداد دانلود : ۱۰۹۰

۷۶.

تداعی معانی و انتقال مفاهیم شیعی در معماری آیینی (مطالعه موردی سقانفارهای آمل)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدحسن ذال میثم علیئی اسماعیل همتی ازندریانی

منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ششم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱۸

کلید واژه ها: سقانفارهای آمل معماری آیینی مفاهیم شیعی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۹۵ تعداد دانلود : ۸۰۲

هدف پژوهش حاضر، واکاوی نحوه تداعی معانی و انتقال مفاهیم شیعی در سقانفارهای آمل است. این پژوهش، از نوع تحقیقات بنیادی و براساس ماهیت و روش از نوع توصیفی تحلیلی است. داده های پژوهش، براساس مطالعات اسنادی، بررسی های میدانی و مصاحبه گردآوری و با روش کیفی تحلیل شده است. به دلیل شباهت های ساختاری، تزیینی و عملکردی، ده نمونه از 30 سقانفار آمل (33% از کل نمونه ها)، برای پژوهش انتخاب شد. نتایج نشان می دهد، برای تداعی معانی و انتقال مفاهیم شیعی در سقانفارها، از نمادهای آیینی استفاده فراوانی شده است که به گونه ای نغز، مفاهیم آیینی، ملی و بومی کاربران را از بطن وجه تسمیه، عملکرد، نقشمایه ها و اعداد نمادین، منعکس می کند. در حقیقت، هنرمند شیعی با الهام از معماری بومی، تلفیق آن با نگرش های رایج و ریشه دار شیعی و استفاده هنرمندانه از نمادهای متواتر آن، بستری برای نمایش مفاهیم و معانی آیینی در سقانفارها فراهم نموده است.

۷۷.

یادداشت: جریان شناسی جبهه فکری تمدن اسلامی

نویسنده: علی محمدی

منبع: اندیشه تمدنی اسلام سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۴۱ تعداد دانلود : ۱۳۶۵

۷۸.

شناخت چیستی «جامعه» و طبقه بندی اجتماعی در پویش های فکری عصر اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدعلی اکبری

منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال هفتم بهار ۱۳۹۴ شماره ۲۴

کلید واژه ها: جامعه شناسی علم عمران طبقه بندی منزلتی حکمت مدنی شناخت جامعه طبقه بندی اجتماعی علم الاجتماع علم مدنی الگو های طبقه بندی طبقه بندی تباری

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۴۲ تعداد دانلود : ۱۰۰۸

طی سده های میانه در پهنة جغرافیایی خلافت اسلامی، تمدنی پدیدار شد که بعدها به نام تمدن اسلامی نامیده شد. در این دوران، اندیشه ورزان این حوزة تمدنی، گام های بلندی را در فراگیری، باز تفسیر، تولید و توزیع علوم و فنون برداشتند و حاصل آن نیز عرضة آثار و متون علمی با ارزشی در حوزه های مختلف علمی بود. در میان شاخه های مختلف علوم، حوزة معارف انسان شناسی از ویژگی قابل تأملی برخوردار بود و مسائلی نظیر چیستی انسان و جامعه، ویژگی ها و ممیزات انسان و حیات اجتماعی وی نسبت به دیگر موجودات، سرشت زندگی اجتماعی و قوانین حاکم بر حیات اجتماعی انسان، حرکت تاریخ، جهت و مضمون آن، مجموعاً گوشه هایی از معضله های فکری دانشمندان مسلمان را در این حوزه بازتاب می داد. مسئلة تحقیق عبارت است از این که کوشش های نظرورزانة اندیشمندان این عصر در بارة چیستی جامعه، علم الاجتماع و طبقه بندی اجتماعی در کدام سرمشق های عصری صورت پذیرفت و این تلاش ها نهایتاً منجر به کدام اشکال فهم نظری جامعه و طبقه بندی آن گردید؟ به لحاظ روشی، تحقیق حاضر متکی بر روش اندیشه شناسی در رویکرد تاریخ پژوهی صورت پذیرفته است. نتایج حاصل از تحقیق آشکار می کند که اولاً مواجهة نظری قدما با امر اجتماعی یا شناخت «جامعه» در عصر اسلامی، با دو زمینة الگوی علم شناسی قدما و مبانی انسان شناسی ارتباط وثیقی دارد و ثانیاً در نتیجه نظرورزی در این افق فکری، تأمل در زمینة چیستی جامعه و طبقه بندی اجتماعی تنها ذیل رویکرد حکمایی صورت پذیرفت و به دلیل غلبة اندیشة افلاطونی، در این حوزه، دانش اجتماعی به حکمت مدنی تحویل شد و در نتیجه از ساحت رویکردی انضمامی به امور اجتماعی به عرصة مواجهة انتزاعی با آن موضوعات تغییر منظر داد در نهایت نیز، جز در مورد استثنایی مانند ابن خلدون، در طرح شناخت بنیادهای اجتماعی و در حوزة مسائل اجتماعی عصر خویش نتوانست دستاورد جدی در پی داشته باشد.

۷۹.

شیوه های مختلف استخاره در فرهنگ اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حامد خانی (فرهنگ مهروش)

منبع: حدیث پژوهی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۳

کلید واژه ها: تفأل روان شناسی دین تاریخ گزاری روایات تشهد تاریخ آیین های اسلامی تاریخ نماز

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام تاریخ فرهنگی و اجتماعی اسلام

تعداد بازدید : ۱۲۱۸ تعداد دانلود : ۱۰۴۹

از مناسک رایج و پرکاربرد جامعه اسلامی، استخاره کردن است؛ رفتاری با شیوه های متنوع که پیشینه ای کهن در فرهنگ اسلامی دارد. عمده شیوه های متنوع این منسک ، مأثور و برخی نیز غیرمأثورند. به تبع، هریک نیز خاستگاهی دارند و خود نیز در طول زمان، دچار تحولات و تغییراتی شده اند. تنوع شیوه های استخاره و آداب همراه آن به قدری است که یافتن وجه جامعی میان این اشکال مختلف و بازشناسی ماهیت استخاره را بر پایه آن مؤلفه های مشترک دشوار می کند . از آن عرضه شده اند؛ روایاتی که  سو، عمده شیوه های استخاره در قالب روایاتی منسوب به معصومین معمولاً با روش های کهن علوم حدیث نمی توان آن ها را تاریخ گزاری کرد. بر این پایه، بناست که مطالعه پیش رو با شناخت شیوه های مختلف منسک، ارزیابی شواهد بازمانده درباره هر ش یوه و نمودن معیارهایی برای دسته بندی این شیوه ها، به فرضیه ای برای تاریخ استخاره و تحول و تکامل آن در طول تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی دست یابیم. بر پایه چنین فرضیه ای خواهیم توانست روایات پرشمار استخاره را تاریخ گزاری کنیم. به نظر می رسد اشکال مختلف استخاره در دوره ای طولانی از زمان، از ساده ترین شکل آن که دعایی ساده برای حاجت خواهی است، به رفتاری پیچیده، با کاربرد فناوری ها و ابزارهای گوناگون تبدیل شده است.

۸۰.

اخلاق اسلامی و تغییر سنت های نادرست اخلاق جاهلی

نویسنده: مرضیه بیدمال بهادر قیم

منبع: جندی شاپور سال اول تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲

کلید واژه ها: اخلاق اسلامی اخلاق فردی اخلاق اجتماعی اصلاح سنت های جاهلی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۸۸۹ تعداد دانلود : ۱۵۴۹

مطالعهٔ تاریخ دوران جاهلیت و بررسی اخلاق و آداب توده های مردمی در زمان جاهلیت بیانگر عدم وجود الگویی مناسب در روابط فردی و اجتماعی است.در زمان جاهلیت از نظر اخلاقی بسیاری صفات خوب و برجسته مانند ضیف (مهمان نوازی) جوار (حمایت از پناهندگان) حلف (هم پیمانی) جود و سخا، شجاعت وجود داشت اما به نوعی خاص تفسیر می شد و ریشه در عوامل اجتماعی و فرهنگ جاهلیت، مانند تفأخر و هم چشمی در میان قبایل داشت که نشان از انحطاط اخلاقی مردمان آن عصر داشت. با رسالت پیامبر، رسول خدا (ص) سلسله ای از اصلاحات اخلاقی توسط ایشان پیگیری شد که منجر به ایجاد تفاوت های مبنایی عصر بعثت با عصر جاهلیت در این زمینه گردید. توجه به دستورات قرآن و رقابت برای عمل به آن، جامعهٔ عرب آن روز را به شکل معناداری به تغییر واداشت. این تغییرات در دوره های بعد و نسل های بعد به شایستگی توسط ائمهٔ اطهار (ع) تبیین گردید و در اختیار عموم قرار گرفت و این بزرگواران به فراخور زمان سعی در ارتقای رفتار و اخلاق فردی و اجتماعی مسلمانان خصوصاً شیعیان نمودند. این مقاله درصدد بررسی میزان تأثیرپذیری جامعهٔ اسلامی از آموزه های دینی و اخلاقی اسلامی است و در این بررسی نیازمند استناد به منابع تاریخی و همچنین منابع دینی هستیم و از شیوهٔ توصیفی_تحلیلی استفاده می شود.

درخت حوزه‌های تخصصی