عباس مصلایی پور یزدی

عباس مصلایی پور یزدی

مدرک تحصیلی: دانشیار دانشگاه امام صادق(ع)

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۵۶ مورد.
۱.

تفسیر روانشناسانه گزاره قرآنی «فَفِرّوا اِلی الله»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال ۱۸ بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۲ (پیاپی ۳۶) 141 - 164

کلیدواژه‌ها: سوره ذاریات فرار به سوی خدا نجات و رهایی در قرآن فهم روانشناختی قرآن تفسیر ادبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۷
فهم روانشناختی متن دینی، گونه ای از فهم است که براساس رویکرد روانشناسی به تبیین مفاهیم آن می پردازد. این نوع فهم می تواند با تفسیر روانشناختی مورد نظر امین الخَولی، به عنوان یکی از مؤلفه های مکتب ادبی تفسیر قرآن کریم، ارتباط داشته باشد. عدم فهم ملموس و عینی و اکتفاء به نکات انتزاعی در تفسیر آیه «فَفِرّوا الی الله»، موجب شده تا مفاهیم آن از حوزه کاربرد در زندگی انسان، خارج شود. به منظور کاربردی نمودن گزاره قرآنی مذکور و ارائه تفسیری روانشناسانه از آن، پژوهش پیش رو با استفاده از روش فهم روانشناختی تک متن و روش پژوهش در مفاهیم یک آیه در پرتو سوره شکل گرفته است. توجه در گزاره «فَفِرّوا الی الله» در سیاق آیات سوره ذاریات، مسئله «نوع مواجهه با حقایق عالم» را برای انسان بازنمایی می کند. براساس یافته های به دست آمده، انسان می تواند دو نوع مواجهه با حقایق موجود در عالم داشته باشد؛ مواجهه اصیل و الهی با الگویی خاص از بینش، گرایش و کنش؛ و مواجهه غیر اصیل و غیر الهی که الگوی بینشی، گرایشی و کنشی متفاوتی را شامل می شود.  مواجهه اصیل و الهی براساس توصیه موجود در آیه، نوید بخش «نجات و رهایی» برای انسان است ومبتنی برآن الگوی نظری نجات و رهایی تبیین می شود.
۲.

تأثیر گرایش عرفانی علامه طباطبایی بر تفسیر المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۲۰ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۸۰ 23 - 44

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی گرایش عرفانی روش های تفسیری المیزان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۶ تعداد دانلود : ۱۰۵
شخصیت عرفانی علامه طباطبایی با توجه به شاگردی ایشان نزد عارف شهیر سیدعلی قاضی طباطبایی و آثار عرفانی به جا مانده از وی، بر کسی پوشیده نیست و جایگاه رفیع المیزان در میان تألیفات متنوع ایشان، به همین مقدار مبرهن است. با این همه، تاکنون پژوهش مستقل و جامعی پیرامون میزان اثرگذاری گرایش عرفانی ایشان بر المیزان، مشاهده نشده است و این مقاله در پی بررسی این مهم با کنار هم گذاشتن مبانی عرفان و برداشت های تفسیری علامه است. این همان عرفانی است که از دایره ثقلین خارج نیست و به همین سبب و به جهت علو شخصیت علامه در جهان اسلام و بستر قرآنی المیزان، می تواند یکی از شواهد دقیق و قابل استناد در مباحث عرفان ناب اسلامی باشد و توجه محققان را به بعد عرفانی المیزان که در نگاه اول محسوس نیست جلب کند و شخصیت برجسته تفسیری علامه را در کنار عارفی متعالی قراردهد که می تواند مهم ترین اصول و مبانی عرفان را همچون فنا، عشق الهی، تجلی، توحید و ولایت، در بستر مباحث متین قرآنی که با روش تحسین برانگیز قرآن به قرآن مطرح می شوند، ارائه دهد. روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی بوده است. بر اساس یافته های تحقیق، علامه به عرفان برگرفته از ثقلین پای بند بوده و بازتاب آن را می توان با بررسی برداشت های تفسیری وی در المیزان دید.
۳.

واکاوی عبارت «فی قلوبهم مرض» در قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال ۶ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 156 - 188

کلیدواژه‌ها: فی قلوبهم مرض منافق سست ایمان مرض زیغ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۶۹
قرآن کریم در مقابل مؤمنان واقعی از گروه هایی مانند مشرکان، کافران، اهل کتاب (یهودیان، مسیحیان و مجوسیان)، منافقان و... نام می برد. یکی از این گروه ها که قرآن از آنها یاد می کند کسانی اند که «فی قلوبهم مرض» (بیماردلان) هستند. این عبارت در 11 آیه به کار رفته است که در 8 مورد همراه با موصول «الذین» است و 2 مورد بدون اسم موصول «الذین» است و در یک آیه به شکل «الذی فی قلبه مرض» آمده است. در بعضی از موارد، قرآن این گروه را در کنار منافقان به کار می برد و صفاتی را به هر دو گروه نسبت می دهد. همین کاربرد موجب شده که برخی مفسران، این گروه را همان منافقان بدانند، در حالی که این دو گروه در عین حال که اشتراکاتی دارند، از یکدیگر متفاوت هستند. عبارت «فی قلوبهم مرض» هم در سوره های مکی و هم در سوره های مدنی کاربرد دارد، اما بیشتر در سوره های مدنی دیده می شود. در این مقاله که به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته، مشخصه های دقیق بیماردلان براساس آیات قرآن و نظرات مفسران، شناسایی می شود، و نیز روشن می شود این گروه، گروهی جدا از منافقان هستند؛ اگرچه در برخی صفات با آن ها مشترک هستند، اما انگیزه و اهداف آن ها متفاوت است. در مورد این عبارت، سه دیدگاه در میان مفسران وجود دارد. یک. این عبارت به منافقان اشاره دارد وتعبیر دیگری از منافقان است؛ دو. این افراد جزء دسته منافقان هستند با این تفاوت که شدت نفاق میان آنها و منافقان متفاوت است؛ سه. این افراد منافق نیستند و در واقع مسلمانان ضعیف الایمان و سست ایمان هستند. دیدگاه راجح همین دیدگاه سوم است
۴.

تحلیل مثلیّت در قرآن کریم با تکیه بر هم نشین ها و کنش گفتاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۳۲) 209 - 234

کلیدواژه‌ها: مثلیت همانندی بافت و سیاق کنش گفتاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۲ تعداد دانلود : ۳۳۶
واژه مِثل و جمع آن امثال به ترتیب 75 و 7 بار در قرآن کریم به کار رفته است که بیشتر در معنای، همانندی در نظر گرفته شده است. در پژوهش حاضر که به روش تحلیلی- توصیفی نگاشته شده است تلاش شده تا به تحلیل و بررسی معنای مِثل با استفاده از واژگان همنشین آن و نیز کنش گفتاری پرداخته شود. از موارد برجسته استعمال واژه مثل در قرآن کریم، کاربرد آن در آیات تحدی، آیه 275 بقره(انما البیع مثل الربوا)، آیه 12 سوره طلاق و آیه 194 بقره است. در قرآن کریم واژه مِثل در مجاورت اسمی با واژه هایی چون( بیع)،( ربا) و (قصاص) و در مجاورت فعلی با فعل (اتی)،( یأتون)،(فأتوا بسوره) و(فلیأتوا بحدیث) آمده است. بر اساس نظریه کنش گفتاری آستین و طبقه بندی پنج گانه سرل، کنش گفتاری شامل کنش ترغیبی، تعهدی، اظهاری، اعلامی و عاطفی چه به صورت مستقیم و غیر مستقیم و نیز ساده و پیچیده است. بر اساس یافته های تحقیق، در آیه 194 سوره بقره، مثلیت در همنشینی و مجاورت با قصاص قرار دارد که نشان از همانندی در تکالیف و وظایف است و کنش غالب در این آیه ترغیبی - اظهاری با گفتمان تبیین و هشدارست، همچنین آیه 12 سوره طلاق، همانندی را به شکل عددی بیان می کند که با کنش گفتاری اظهاری همراه با مدح و تبیین همراه است. آیات تحدی، مثلیت و همانندی عام یعنی همانندی در همه جنبه ها را که هشدار و سرزنش و تبیین و به نوعی کنش تعهدی - اظهاری را در بر دارد مشخص می نماید و کنش گفتاری حاکم در آیه 275 بقره، سرزنش و تعجب و هشدار است و نوعی از کنش عاطفی - ترغیبی که مثلیت و همانندی در امور مشترک است را تبیین می نماید.
۵.

فرا تحلیل چالش حقیقت یا مجاز آیه 38 سوره مبارکه الأنعام در میان پژوهشگران دینی معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 85 - 94

کلیدواژه‌ها: آیه 38 سوره مبارکه الأنعام أُمَمٌ أَمْثَالُکُمْ انسان و موجودات حقیقت و مجاز فراتحلیل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۶۰
این پژوهش درصدد است، با استفاده از روش فراتحلیل به بررسی نظرات پژوهشگران معاصر قرآن کریم، ذیل آیه 38 سوره مبارکه الأنعام یا مفاهیم مرتبط با آن در محدوده زمانی سالهای 1400-1392 بپردازد؛ زیرا مرور نظام مند، ارزیابی و بررسی هدفمند پژوهش ها گامی در جهت رشد تحقیقات در حوزه های مختلف دانش بشری است. یافته ها و نتایج تحقیق نشان داد، اختلاف نظر در شرح و تفسیر این آیه به عدم مشخص کردن حقیقت یا مجاز در این آیه و آیات مرتبط با آن در همان ابتدای بحث باز می گردد؛ این در حالیست که بیشترین تلاش برای معناشناسی واژگان «أم»، «أمّه»، «دابه» و «طائر» توسط پژوهشگران حوزه های علوم قرآن و حدیث انجام شده است ولی پی جویی معنای ترکیب «أمم أمثالکم» و مفاهیم مرتبط با آن، مورد توجه محققان فلسفه و کلام اسلامی بوده است. در پژوهش های مورد بررسی، به دلیل اکتفا به ذکر نظرات مفسران پیشین و در برخی موارد، طرح سؤال و جواب های محتمل تقریبا تبیین دقیق و همه جانبه ای برای کاربست صورتهای مختلف حقیقت یا مجاز در آیه شریفه، در عرصه های مختلف زیست و نیازمندی های بشر امروزی، مشاهده نشد.
۶.

رابطه دین و فطرت (مطالعه موردی آیه فطرت با نگاهی بر آرای تفسیری علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی)

نویسنده:
منبع: کلام اهل بیت سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ 103 - 119

کلیدواژه‌ها: فطرت دین آیه فطرت آیه 30 سوره روم علامه طباطبایی آیت الله جوادی آملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۲ تعداد دانلود : ۳۰۷
انسان و کمال غایی او، اصلی ترین موضوع قرآن است و فلسفه بعثت انبیا و تشریع ادیان و شرایع، راهبری او به سوی سعادت ابدی است. خالق و رب انسان برای طی طریق و سیر در مسیر سعادت، او را به جهازی مجهز کرده است که بتواند مطلوب را حاصل نماید. شاید بتوان گفت که اصلی ترین این تجهیزات، سرشتن انسان بر فطرت باشد. از سوی دیگر، خداوند با ارسال رُسُل و تشریع دین، هدف غایی دین را رسیدن به کمال مطلوب معرفی می کند. آیه 30 سوره مبارکه روم که به «آیه فطرت» نامیده شده است، تنها آیه از قرآن کریم می باشد که در آن، کلمه دین و فطرت باهم آمده است؛ ازاین رو، لازم است رابطه بین آنها را با یکدیگر بررسی کرد. در این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی، رابطه بین دین و فطرت در آیه 30 سوره روم از دیدگاه دو مفسر بزرگ، علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی بررسی و تحلیل شد. نتیجه آنکه فطرت نوع خاصی از خلقت بوده و دین مجموعه قوانینی است که انسان را بر سرشت مفطور خود راهنمایی می نماید و در واقع، فطرت چیزی فراتر از دین است. در واقع هدایت فطری بستری برای هدایت وحیانی، و هدایت نبوی و وحیانی بوده و مدخلی است برای بازگشت به هدایت فطری که هدایتی درونی و شهودی است و بالاتر از آن تصور نمی شود. بدیهی است که نقطه کانونی هدایت انبیا، بیداری فطرت انسان برای رسیدن به کمال و اصل خویش است.
۷.

روش شناسی علامه طباطبایی در کشف معانی مفردات قرآن و بازتاب آن در پژوهشهای تفسیری معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی سال ۱۸ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۹ 79 - 93

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی المیزان معانی مفردات قرآن پژوهشهای تفسیری معاصر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰ تعداد دانلود : ۱۲۲
توجه به معانی واژگان قرآن، یکی از اقدامات مهم علامه طباطبایی برای کشف و استخراج معانی و مفاهیم کلی آیات می باشد. ایشان از روشهای مختلفی از جمله: تحلیل اشتقاق و ریشه یابی واژگان، توجه به استعمالات قرآن کریم، بهره گیری از عرف عامه، استناد به روایات، توجه به دلالتهای قرآنی، بیان معانی واژگان با اجتهاد خود و ... برای کشف معانی مفردات قرآن بهره برده است. اما مهم ترین و بارزترین جنبه های مباحث لغوی المیزان که در تألیفات قرآنی مشهود و مورد استناد می باشد، غالباً متکی بر روش تفسیری خاص علامه (قرآن به قرآن) می باشد که با توجه به قراین و امارات درونی، روابط معنایی، سیاق و دلالتهای موجود در آیات مرتبط تبیین شده است. حاصل بحث چنین بیان می شود که علامه در تعیین معانی واژگان قرآنی با توجه به روح معانی مفردات قرآنی، از معنای عمومی و اصلی واژگان فراتر رفته و معنای نسبی و خاصی را که هر واژه در کاربردهای مختلف (با توجه به قراین موجود در آیات) پیدا می کند، متناسب با جایگاه و کاربرد آن کشف و بیان نموده است. با توجه به اینکه نظرات علامه طباطبایی در تفاسیر معاصر بازتاب وسیعی داشته است، یکی از گسترده ترین مباحث المیزان که مورد توجه مفسران عصر حاضر قرار گرفته است، در حوزه تبیین معانی واژگان قرآن می باشد که به انواع روشهای علامه در کشف معانی واژگان قرآنی به ویژه روش تفسیری قرآن به قرآن و بهره گیری از قراین و امارات درون متنی، به وفور استناد شده است.
۸.

بررسی تطبیقی حجیّت عقل در دیدگاه محدث استرآبادی، شیخ انصاری و میرزا مهدی اصفهانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال نوزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۷۷ «ویژه باور شناخت» ۱۵۴-۱۳۸

کلیدواژه‌ها: اخباری اصولی مکتب معارفی خراسان عقل میرزا مهدی اصفهانی شیخ مرتضی انصاری میرزا محمد استرآبادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۲۵۲
نقل گرایی افراطی برخی از اخباریان و کم رنگ شمردن جایگاه عقل توسط برخی از ایشان، سبب شده تا این مکتب متهم به عقل گریزی گردد و تصوّر اوّلیه از اندیشه آنان این باشد که اخباریان عقل را به کلّی حجت نمی شمارند. از سوی دیگر انتقادات مبنایی میرزا مهدی اصفهانی _ به عنوان مؤسس مکتب معارفی خراسان_ به مفهوم شناسی عقل فلسفی سبب شده تا برخی آن را در کنار اخباریان در یک جبهه و در مقابل اندیشه اصولی قرار دهند و هر دو را منکر حجت عقل به شمار آورند، تا جایی که برخی مکتب معارفی خراسان را اخباری یا نواخباری خوانده اند. این مقاله بر آن است که با استفاده از منابع دسته اوّل ابتدا دیدگاه این سه مکتب را در خصوص حجیت عقل به درستی تبیین کند و سپس رابطه بین این سه دیدگاه و نقدهایی را که هر یک از این مکاتب بر دیگری دارند، طرح و نقد نماید.
۹.

بازخوانی ادبی آیه 61 توبه با تأکید بر فراز «قُل أذُنُ خیرٍ لَکُم» همراه با نقد ترجمه ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۵۰ ۲۸-۹

کلیدواژه‌ها: آیه 61 توبه تفسیر ادبی صفات پیامبر اکرم (ص) فضائل امیرمؤمنان (ع) اُذُن خیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۸ تعداد دانلود : ۲۳۴
توجه به روایات تفسیری در ذیل آیات، تشکیل «خانواده حدیث» و نیز دقت در نوع دستوری عبارات و واژگان در زبان عربی و نقش آن ها در جمله، از جمله راهکارهای فهم دقیق آیات قرآن کریم است. یکی از این موارد، دقت در ترکیبات اضافی (مضاف و مضاف الیه) در زبان عربی است که انواع مختلفی دارد و گاهی ظاهر الفاظ، به دلایل گوناگون از جمله إعراب تقدیری و اضافه موصوف به صفت، مخاطب را در صورت عدم دقت به چنین مواردی، دچار اشتباه ساخته و از فهم مراد دقیق متن باز می دارد. این مطالعه سعی دارد تا با کاربست این موارد در آیه 61 سوره توبه و با تکیه بر تعبیر «... قل أذن خیر لکم ...» کارآیی آن ها را در ترجمه و فهم متون دینی روشن تر سازد. بر این اساس, تعبیر «أذن خیر» نوعی ترکیب اضافی (اضافه موصوف به صفت) است که به معنای خوش بین بودن پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله ) نسبت به افراد جامعه می باشد و مراد از آن با توجه به روایات، ارتباط تنگاتنگ ایشان با امیرالمؤمنین (علیه السّلام) و توجه ویژه نسبت به آن حضرت است.
۱۰.

نقد آراء تفسیری طباطبایی در تفسیر نمونه

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال سوم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۶) 177 - 198

کلیدواژه‌ها: تفسیر المیزان نقد آراء علامه طباطبائی مکارم شیرازی تفسیر نمونه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۴ تعداد دانلود : ۲۷۲
مکارم شیرازی در آثارش به طور گسترده ای از آراء تفسیری طباطبایی بهره برده و در موارد قابل توجهی نیز آراء وی را با دیدگاه نقّادانه ای، بررسی نموده است. در این مطالعه که با ابزار کتابخانه ای و روش توصیفی تحلیلی انجام شده است، نخست گونه های نقد مکارم شیرازی نسبت به المیزان استخراج شده، سپس به داوری و تشخیص صحت و سقم آن ها پرداخته شده اشت. سؤال مطالعه حاضر این است که مکارم شیرازی در چه موارد و با چه دلائلی به نقد آراء طباطبایی پرداخته و اعتبار نقدهای وی چه اندازه است. در این مطالعه پس از بیان نقدهای مکارم بر آراء طباطبایی کوشش می شود با بهره گیری از دلائل عقلی، نقلی، آراء مفسران مشهور و ادله دیگر میزان اعتبار این نقدها سنجیده شود. بنا ست از این فرضیه دفاع شود که جز در موارد معدودی که اشکالات ناقد نسبت به آراء طباطبایی معتبر اند، اغلب نقدها از اعتبار لازم برخوردار نیستند و خود به ضعف های متعددی دچار اند.
۱۱.

مبانی و اصول تربیت سیاسی زمامداران در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال پانزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۳۰) 315 - 348

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم تربیت تربیت سیاسی زمام‌داران اصول و مبانی تربیت سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۱ تعداد دانلود : ۳۵۲
اهمیت زمامداران بدان حد است که در دین مبین اسلام سعادت یا شقاوت مردم به پیشوای آنها گره می خورد. این جایگاه، اهمیت تربیت زمامداران را می رساند که یکی از ابعاد آن، تربیت سیاسی زمامداران می باشد. از سویی دیگر، خلأ تئوریک و عملکرد نامطلوب زمامداران ضرورت این مسئله را نشان می دهد. بر این اساس پژوهش حاضر با استخراج مبانی و اصول تربیت سیاسی زمامداران در قرآن کریم با روش تفسیر توسعه ای با رویکرد انتقادی می تواند تدوین بعد نظری الگوی تربیت سیاسی زمامداران را تسهیل نماید. یافته های پژوهش بیانگر استخراج مبانی تربیت سیاسی زمامداران از منظر قرآن کریم در ابعاد: خداشناختی، انسان شناختی، ارزش شناختی، هستی شناختی و معرفت شناختی و اصول آن در سه ساحت بینش، گرایش و کنش است. از ترکیب مبانی و اصول به مثابه بُعد نظری الگوی تربیت با عوامل، موانع و روش ها به مثابه بُعد عملی الگوی تربیت و ویژگی های زمامدار مطلوب به مثابه هدف، درنهایت می توان الگوی تربیت سیاسی زمامداران از منظر قرآن کریم را استخراج نمود.
۱۲.

نقد و تحلیل حاکمیت نقل بر عقل در مکتب تفکیک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۵ 249-274
تعداد بازدید : ۳۰۵ تعداد دانلود : ۲۸۴
اندیشه ی تفکیک همواره با نوعی نقل گرایی و فلسفه ستیزی همراه بوده است. نقل گرایی در جریان های مختلف فکری مانند اخباری گری در شیعه و سلفی گری در اهل تسنن به چشم می خورد. اما نقل گرایی در دوره ی اخیر در قالب جریان تفکیک نیز قابل بررسی است. میرزامهدی اصفهانی به عنوان موسس مکتب معارف خراسان، موسوم به «مکتب تفکیک»، رویکرد متفاوتی نسبت به مخالفان خود و بسیاری از مطالب فلسفی داشته که از آن جمله می توان به تمییز بین برهان فلسفی با عقل مذکور در آیات و روایات اشاره کرد. وی بر این باور است که حجّت الهی بر بندگان، عقل نورانی است که بین حق و باطل تمییز داده و کاشف حسن و قبح می باشد؛ نه برهان ظلمانی که از تمییز دادن مواد خود نیز عاجز است. این رویکردها منشأ انتساب باور نقل گرایی در مفهوم عقل گریزی به جریان تفکیک شده است. مقاله حاضر بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی، ضمن تبیین نگاه منتقدان جریان تفکیک، محل اشکال میرزای اصفهانی را تبیین نموده و اشکالات ناقدان در این خصوص را مورد نقد و تحلیل قرار دهد.
۱۳.

گونه شناسی و ارزیابی نقدهای مفسران معاصر شیعی بر آراء علامه طباطبایی (مطالعه ی موردی سوره ی بقره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۱شماره ۴۹ 29-62

کلیدواژه‌ها: المیزان نقد نظرات علامه مفسران معاصر شیعی سوره ی بقره

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۸ تعداد دانلود : ۲۷۵
نظرات عالمه طباطبایی بازتاب وسیع و تأثیر چشمگیری بر آثار قرآنی معاصر شیعه داشته است. البته مفسران معاصر شیعی عالوه بر بهرهگیری گسترده از نظرات مؤلف المیزان، در موارد قابل توجهی نیز آرای ایشان را مورد بررسی و نقد قرار دادهاند. پژوهش پیشرو که با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از ابزار کتابخانهای انجام شده، با مطالعهی آثار تفسیری معاصر، بهکشف و استخراج ادلهی مفسران در نقد آرای مؤلف المیزان)پیرامون آیات سورهی بقره( و ارزیابی آنها میپردازد. برخی از مفسران در مواردی نظیر: چیستی حروف مقطعه، کشف معانی واژگان قرآنی، تعیین مصادیق واژگان و عبارات قرآنی، تبیین مفهوم و مفاد آیات به نقد نظرات عالمه پرداختهاند. مهمترین دالیل مورد استناد ناقدان عبارتنداز: مبهم خواندن، خالف واقع دانستن، ناسازگاری با منابع قرآنی و روایی، ضعیف و نامعتبر دانستن، ناصواب و قابل اثبات نبودن، مغایرت با مفهوم آیات، ناسازگاری با ادلّه و آیات قرآنی، عدم داللت آیه بر تفسیر و... پس از این مقاله مستخرج از رسالهی دکتری دانشجو میباشد. amannaseri@gmail.com :مسئول نویسنده  03 | فصلنامه علمی پژوهشنامه معارف قرآنی | سال سیزدهم |شماره 94 | تابستان 0930 بررسی و سنجش آرای ناقدان، حاصل پژوهش چنین بیان میشود که اغلب این نقدها نامعتبر بوده و با آسیبها و اشکاالت اساسی مواجه است. البته در موارد معدودی نیز نظرات ناقدان صحیح و معتبر بوده و ضعف دیدگاههای عالمه پذیرفته میشود.
۱۴.

بررسی تناظر محتوایی استکبارستیزی در اندیشه سیاسی آیت الله خامنه ای و قرآن کریم براساس روش تحلیل محتوا(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تحقیقات بنیادین علوم انسانی سال هفتم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۲۴) ۱۴۶-۱۲۳
تعداد بازدید : ۵۵۷ تعداد دانلود : ۴۱۶
موضوع سیاست خارجی در آموزه های قرآن کریم قابل پی جویی است؛ از این رو، می توان آنچه امروزه در سیاست خارجی نظام جمهوری اسلامی دنبال می شود را با آیات قرآن کریم سنجید. یکی از مقوله های بسیار مهمی که در سیاست خارجی اسلامی مطرح است، «استکبارستیزی» است، موضوعی که توسط امام خمینی (رحمه الله علیه) مطرح شد و آیت الله خامنه ای نیز در بیانات و پیام های مختلف به آن اشاره کرده است. بر این اساس، پژوهش حاضر براساس روش تحلیل محتوا درصدد پاسخ گویی به این سؤال اصلی است که مستندات قرآنی استکبارستیزی در اندیشه سیاسی آیت الله خامنه ای کدام اند؟ برای پاسخ به این پرسش پس از تبیین مفهوم استکبار، براساس روش تحلیل محتوا به بررسی این مفهوم در اندیشه آیت الله خامنه ای پرداخته، سپس در قرآن کریم بازشناسی شده است؛ بدین معنا که مقولات و نتایج حاصل از بیانات آیت الله خامنه ای با مقولات و نتایج مفهوم موردنظر در قرآن کریم مقایسه شده و شباهت ها، تفاوت ها و میزان تناظر آن ها سنجیده شده و مشخص شده است بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی به چه میزان براساس مستندات قرآنی است. براساس یافته های پژوهش، در آیات قرآن به بیشتر مقوله هایی که در تحلیل بیانات آیت الله خامنه ای استخراج شده، اشاره شده است. این مقوله ها عبارت اند از: مفهوم استکبار، ویژگی های استکبار، عوامل پیدایش استکبار، علل مبارزه با استکبار و عدم سازش با آنان، راه های مبارزه با استکبار، رویکردهای مختلف در مواجهه با استکبار.
۱۵.

رهیافتی زبان شناختی به ترجمه «خُطُوات» در قرآن کریم با تکیه بر ریشه شناسی واژه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دوره ۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۶ ۱۷۴-۱۵۶

کلیدواژه‌ها: ترجمه قرآن ریشه شناسی زبان شناسی سامی ماده «خ ط و» خطوات الشیطان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۴ تعداد دانلود : ۳۲۶
مهمترین وظیفه مترجمان در فرآیند ترجمه قرآن کریم، فهم دقیق واژگان قرآنی و انتخاب بهترین معادل ها برای آنهاست؛ به ویژه آنجا که واژه دارای پاره ای از مؤلّفه های معناییِ خاص باشد که در انتقال به زبان عربی کلاسیک از نظرها دور مانده است. یکی از بارزترینِ این نمونه ها، واژه قرآنی «خطوه» است که به دلیل دربرداشتن پاره ای مؤلّفه های معناییِ کم شناخته، تنها در قالب ترکیب «خُطُوات الشَّیطان» به کار رفته است. مطالعه حاضر در صدد برآمده است با کاربست دانش ریشه شناسی به عنوان یک ابزار کارآمد در فرآیند ترجمه، به پیجویی ماده «خ ط و» در شاخه های مختلف سامی دست زند و قدیم ترین معنای آن را بازشناسد، روند تحولات معنایی آن تا عصر نزول قرآن کریم را به مطالعه گذارد و به بازشناسی مؤلّفه های معنایی آن همّت گمارد. همچنین پژوهش حاضر، میزان موفقیت ترجمه های فارسی در ارائه معادل هایی برای واژه قرآنی «خطوه» را مورد ارزیابی قرار داده، ونشان داده است که یکی از مهمترین مؤلّفه های معنایی واژه «خطوه» که در سنّت مطالعات لغوی و تفسیری مغفول مانده، گمراهی و سرگردانی است. بر این پایه، «خطوه» در بافت نزول قرآن کریم، بر خصوصِ ردّپاهای گمراه کننده ای اطلاق می گردید که موجباتِ سرگردانی مسافران را پدید می آورد.
۱۶.

جریان نوگرای فهم قرآن کریم در تونس؛ مطالعه موردی: نقد و بررسی روش تفسیری محمد طالبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 77 - 101

کلیدواژه‌ها: تونس محمد طالبی روش فهم قرآن مدرنیته ایمان آزادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۵ تعداد دانلود : ۶۷۶
جریان های فهم قرآن کریم در تونس معاصرحاصل تلاقی دو جریان اصلاح گرایی و مدرنیته گراییِ شکل گرفته در زیستْ محیطی صوفیانه است و به دو شاخه ی کلی سنت گرایان و نوگرایان تقسیم می شود. دکتر محمد طالْبی (2017-1921) متفکر مسلمان قرآنی تونسی پس از تربیت در محیطی صوفیانه و گذراندن تحصیلات عالیه در محافل دانشگاهی فرانسه توانست با تکیه بر تخصص تاریخی و استفاده از روش های جدید تحلیل تاریخی، انسان شناختی و معناشناختی جایگاهی مهم در تأسیس جریان نوگرای فهم قرآن در تونس معاصر دارد؛ مُدرنیته گرایی، متن محوری، تأویل پذیری و تقدس زدایی از فهم سلفی مهمترین مبانی و عقلی-فلسفی، اومانیستی و استشراقی برجسته ترین گرایش های او در نظریه پردازی فهم قرآن است. تفسیر آیات قرآنی مرتبط با موضوعاتی مانند آزادی دینی، أمت اسلامی، نظام سیاسی، گفتگوی ادیان و زدن زنان در آثار متعدد عربی و فرانسوی طالبی فراوان است. روش طالبی در باره ی فهم قرآن با استقبال نوگرایان بویژه دانشگاهیان روبرو شد اما سنت گرایان روش پژوهشی او را بیگانه از علم الشریعه الإسلامیه دانستند.
۱۷.

مفهوم «امنیت حرم» در پرتو معنای تأویلی آیات مرتبط(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دوازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۶ 25-42

کلیدواژه‌ها: تفسیر کلامی آیه 125 بقره حرم امن امنیت حرم امامت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۱ تعداد دانلود : ۳۲۵
قرآن کریم در آیه: « وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَهً لِّلنَّاسِ وَ أَمْنًا » به امن بودن بیت الله الحرام اشاره دارد. درباره معنای دقیق این آیه و آیات نظیر آن، نظرهای گوناگونی در میان مفسران مطرح شده است. برخی با استناد به آیات متناظر و روایات، و برخی با تکیه بر امور تجربی و حسی به تبیین دیدگاه خود پیرامون مفهوم امنیت، منشأ آن، دلیل وجود امنیت و ... پرداخته اند. موضوع مورد بررسی در این نوشتار، بررسی آراء مفسران فریقین درباره آیات مرتبط با حرم امن الهی و تحلیل نظرات ایشان و در نهایت، تبیین معنای روایی این عبارت است؛ معنایی که بر دو پایه استوار است: امنیت دین و امامت. این دو مؤلفه که از متن روایات برآمده است، مفهوم امنیت در عبارت « حَرَمًا آمِنًا » را به معنای امنیت دینی امامت محور سوق می دهد.
۱۸.

گونه شناسی شرح و تفسیر روایات در تفسیر المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی سال شانزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۵۵ 119 - 131

کلیدواژه‌ها: تفسیر المیزان سید محمدحسین طباطبایی تفسیر حدیث روایات تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۱ تعداد دانلود : ۲۲۵
یکی از روشهای اصیل تفسیر قرآن، استمداد از روایات تفسیری معصومین(ع) می باشد، اما آسیبهای وارده در این میراث، بهره گیری از آن را دشوار نموده است، بر همین اساس حدیث شناسان و مفسرانی از جمله علامه طباطبایی در صدد تفسیر، تبیین و تسهیل فهم این منبع بوده اند. پژوهش پیش رو که با روش توصیفی تحلیلی و با ابزار کتابخانه ای انجام شده، به بیان گونه های شرح و تبیین روایات تفسیری موجود در تفسیر المیزان می پردازد. یکی از رویکردهای مؤلف المیزان نسبت به روایات، «تفسیر حدیث» است که با تکیه و تسلّط بر معارف قرآنی و حدیثی در موارد متعددی به توضیح، تصحیح، رفع اختلاف و ابهام، دفع شبهه، توضیح و توجیه، اصلاح و تکمیل الفاظ و معانی مشکل و مشتبه موجود در روایات، اصلاح برداشت مفسران در بهره گیری از روایات، اصلاح مفهوم و الفاظ روایات، کشف و توضیح مقصود معصوم در روایات، بیان تفاوت تفسیر و تأویل، و... از روایات تفسیری پرداخته است، به گونه ای که می توان گفت ایشان علاوه بر اینکه مفسر قرآن است، شارح روایات تفسیری نیز می باشد.
۱۹.

تحلیل و بررسی انتقادی تفسیر المنار از منظر علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۰ 28 - 49

کلیدواژه‌ها: محمدرشید رضا علامه طباطبایی المیزان فی تفسیر القرآن نقد مؤلفان المنار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۶ تعداد دانلود : ۴۶۵
این پژوهش پس از مطالعه ی تفسیر المیزان و بررسی چگونگی برخورد علامه طباطبایی نسبت به نظرات مؤلفان المنار با روشی توصیفی-تحلیلی و با هدف کشف مبانی و معیارهای علامه طباطبایی در نقد تفسیر المنار به نگارش در آمده است. اهمیت و اعتبار تفسیر المنار از طرفی و بررسی و نقد گسترده ی علامه نسبت به این تفسیر از طرف دیگر، سبب شد تا این سؤال پیش بیاید که مؤلف المیزان با چه مبانی و دلایلی به بررسی و نقد نظرات صاحبان این تفسیر پرداخته است؟ که نگارنده با تتبّع در سراسر تفسیر المیزان مؤلفه ها و معیارهای علامه طباطبایی در نقد نظرات مؤلفان المنار را استخراج، دسته بندی و بیان نموده و نمونه هایی از آیاتی که ذیل آن به نقد آراء مؤلفان المنار پرداخته شده را به عنوان شاهد مثال آورده است. نتیجه این که: مهم ترین دلایل و مبانی علامه طباطبایی در نقد نظرات مؤلفان المنار را می توان در مواردی از جمله: شناخت ناکافی مؤلفان المنار نسبت به اصول تفسیر، بی توجهی به سیاق آیات و تفسیر موضوعی، نظرات بی پایه و بدون استدلال، ناتوانی و ضعف در استناد و بهره گیری از روایات و ناسازگاری دیدگاه آن ها با روایات صحیح فریقین، دیدگاه تعصب آمیز و همراه با پیش فرض و مخالف با قرآن، ضعف در به کارگیری ادبیات عرب(عدم تشخیص صحیح حروف، ضمایر و...)، معناشناسی نادرست واژگان و مفاهیم آیات قرآنی، عدم تشخیص صحیح مخاطب آیات و مصادیق قرآنی، مخالفت با آموزه های مسلّم دینی و... بیان نمود.
۲۰.

بازخوانی اعجاز قرآن کریم با تأکید بر تحلیل وجوه هدایتی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۱ بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۲ 161-189

کلیدواژه‌ها: اعجاز قرآن کریم اعجاز هدایتی اعجاز معنایی تحدی آیه 49 سوره قصص

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۳ تعداد دانلود : ۵۷۲
قرآن کریم به عنوان مهم ترین معجزه رسول مکرم اسلام(ص)، و سندی بر نبوّت ایشان مطرح است . کتابی که کسی نمی تواند نه «مثل» آن و نه همانند قسمتی از آن- حتی به اندازه یک سوره- بیاورد. این مسئله در آیاتی چند از قرآن به صورت عبارات «مبارز طلبانه ای» که به آن «تحدّی» گویند، به چشم می خورد. در تعیین وجه اعجاز قرآن، وجوه متعددی ذکر شده است که از آن جمله می توان به بلاغت و فصاحت خارق العاده، زیبایی های ظاهری، تناسب و هماهنگی بین آیات، عدم اختلاف بین محتوای سوره ها با یکدیگر، اُمّی بودن آورنده آن و سبک منحصر به فرد آن اشاره کرد. اما در آیه 49 سوره قصص، به صراحت به جنبه «هدایت بخشی» این کتاب مقدس «تحدّی» شده است. به نظر می رسد این ویژگی قرآن، از اصلی ترین عوامل اعجاز آن در بعد محتوا و معنا باشد که از نظر بسیاری، مغفول مانده و از آن به عنوان یکی از آیات تحدّی یاد نکرده اند. این دیدگاه علاوه بر تحدّی صریح در سوره قصص با مواردی چون یافتن معنای «مثلیّت» در روش تفسیری قرآن با قرآن، محدود نبودن مخاطبان آیات تحدّی به مکان یا زمان خاص، عجز فصیحان و شاعران عرب در بیان معانی متعالی و هدایتگر همانند قرآن و همچنین تأکید ویژه آیات قرآن و روایات معصومین(ع) به جنبه «هدایت بخشی» قرآن، تقویت می شود.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان