حبیب الله بابایی

حبیب الله بابایی

مدرک تحصیلی: رییس گروه مطالعات فرهنگ و تمدنی فرهنگ و علوم اسلامی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۴۸ مورد.
۲۲.

نظریه «خون خدا » در عرفان اسلامی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم مهر و آبان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۱۷۲) 53 - 64

کلیدواژه‌ها: خون خون خدا نظریه خون خدا عرفان اسلامی ثارالله قرب فرائض قرب نوافل بعد معنوی بعد وجودی بعد اجتماعی بعد حماسی بعد رثاء بعد عزاء مرگ خدا تئوری سکولار فنا فناشدن حماسه خداوند

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶۸ تعداد دانلود : ۶۱۳
پرسش اصلی در مقاله پیش رو، معطوف به نحوه تعالی خون انسان کامل و خدایی شدن آن خون (ثارالله) است تا معلوم گردد که آیا ثارالله و انتساب خون به خدا، تعبیری مجازی است یا عبارتی حقیقی است، و اگر انتساب خون به خدا، امری حقیقی و نه از سر مجاز می باشد، آنگاه مفهوم و معنای آن در عرفان اسلامی چه می تواند باشد و چگونه می توان امری مادی و محدود مانند خون را به حقیقتی مطلق و فرامادی (خدا) نسبت داد؟ در مقاله حاضر، نخست، تفسیر مفهوم ثارالله با تاکید بر بحث قرب فرائض و قرب نوافل در عرفان مطرح شده تا با استفاده از قرب فرائض، انتساب خون به خدا به صورت حقیقی بیان شود و این نحوه از انتساب موجب نقص و محدودیت در ناحیه خداوند نباشد. پس از بیان اینکه تعبیر ثارالله متضمن نوعی ارتباط حقیقی (فنا به مثابه شدن) میان انسان کامل و خداوند است، به دو عنصر نهفته دیگر در تعبیر ثارالله اشاره شده و ارتباط حماسه و رثاء با خون مورد بحث قرار می گیرد. نویسنده در خاتمه تلاش می کند به ابعاد عملی و کارکردهای معاصر چنین موضوعی به ظاهر انتزاعی پرداخته و تضاد نظریه خون خدا را با تئوری سکولار مرگ خدا در دنیای امروز گوشزد نماید.
۲۳.

نظریه عدالت اجتماعی علامه طباطبایی و مبانی آن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیست و دوم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۸۶) 93 - 117

کلیدواژه‌ها: ادراکات اعتباری استخدام اجتماع حسن و قبح عدالت اجتماعی عدالت اعتباری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۷۲ تعداد دانلود : ۱۰۱۵
مسئله عدالت همواره مورد توجه متفکران بوده است. در این نوشتار، به بررسی، تحلیل و ارائه منطقی نظریه علامه طباطبایی درباره عدالت اجتماعی پرداخته ایم. مسئله این پژوهش، بررسی چیستی مبانی نظریه عدالت اجتماعی در اندیشه های علامه طباطبایی است و اینکه وی چگونه از آن مبانی به نظریه عدالت اجتماعی اش راه می یابد. افزون بر آن، منشأ حُسن عدالت اجتماعی و نیز اطلاق یا نسبیت آن از دیدگاه علامه را نیز بررسی کرده ایم. ادراکات اعتباری، استخدام و اجتماع مبانی ای هستند که علامه بر اساس آنها به تحلیل عدالت اجتماعی می پردازد. حب ذات موجب می شود که انسان در پی اختصاص همه منافع به خود باشد. انسان به ناچار عدالت اجتماعی را می پذیرد تا دست یابی به منافع شخصی برایش ممکن گردد. معیار حُسن و قبح ذاتی سعادت و شقاوت، معیار حُسن و قبح، عدالت اعتباری سازگاری و ناسازگاری با طبع است. عدالت حسن است، چون لازمه سعادت بشر است و نیز تعریف عدالت دلالت دارد بر اینکه این مفهوم معقول ثانی فلسفی است و از این رو، حسن مطلق دارد.
۲۴.

تنوع اسلامی در فرایند تمدنی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیست و دوم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۸۸) 4 - 27

کلیدواژه‌ها: تمدن تکثر وحدت توحید معاصرت سُبُل و صراط

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۶ تعداد دانلود : ۴۵۶
آنچه در این مقاله بر آن تأکید می شود نه طرح کلی و جامع در فرایند تمدن جدید مسلمانان (رویکرد ایجابی) است و نه بیان تفاوت ها و حدود و مرزهای تمدن اسلامی با الگوی تمدنی سکولار در غرب امروز (رویکرد سلبی)، بلکه آنچه در این مقاله بدان تأکید می شود، «وحدت و کثرت» به مثابه مسئله اصلی در فلسفه دینِ اسلام از یک سو و چالش مرکزیِ تمدن مدرن از سوی دیگر است. توجه به این مسئله مشترک، یعنی ضرورت وحدت در وضعیت متکثر تمدنی و تطبیق این دو در دو سویه مدرن و سنتی، می تواند نقطه عزیمتی در تبیین الگوی تمدنیِ اسلام در عصر حاضر باشد. پیشنهاد تمدنیِ ما در این مقاله، تفکیک کثرات الهی از کثرات عرفی و دنیوی است. در این نگاه، توحید تمدنی نه رفع هرگونه کثرت، بلکه انباشتی ازکثرات الهی و انسانی است که بدون آن (کثرات الهی)، سُبُل کُلّی ایجاد نمی شود و بدون سبل کلیِ الهی، صراط تمدنی در جامعه مسلمانان تحقق نمی یابد.
۲۵.

تبارشناسیِ مفهوم «تمدن civilization » در غرب جدید (ضرورت احتیاط در استفاده از واژه تمدن)

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۸ فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۶۳) 53 - 62

کلیدواژه‌ها: تمدن مفهوم تمدن تمدن در غرب مدرنیته مفهوم تمدن در غرب فرهنگ تمدن غرب اخاق الحضاره الثقافه تطورات مفهومی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۱ تعداد دانلود : ۶۵۵
مفهوم جدید تمدن در غرب را باید از قرن هجدهم و نقطه ارتباط بین تمدن و مدرنیته دنبال کرد. لفظ تمدن در نیمه دوم قرن 18 در فرانسه مفهو مسازی شد و به معنای «طراحی جامعه که در آن حقوق و قوانین شهری جایگزین قوانین نظامی شود » به کار رفت. در قرن 18 با توجه به ایده های پیشرفت و با تکیه بر ایده روشنگری و مفهوم مدرنیته، مفهوم جدیدی از تمدن شکل می یابد که در آن بر تحول دنیوی و البته غیردینی و بر پیشرفت خودبنیاد انسانی تأ کید م یشود. مفهوم اخلاقی تمدن در قرن 18 که به معنای ادب در رفتار بوده و بر جنبه فردی و نه اجتماعی تمرکز داشته، در قرن 19 تغییر م ییابد و جامعه و نظم اجتماعی و معرفت نظام یافته در مفهوم واژه تمدن ملحوظ می شود. در قرن بیستم که کاستی های نظریات قرن هجدهم و بیستم آشکار شد، تلا شهای جدیدی در نسبت میان فرد و جامعه و تمدن و فرهنگ پیدا شده و مسائل نوظهوری مطرح گردید. نویسنده نوشتار حاضر را با هدف بررسی تبارشناسی مفهوم تمدن در غرب جدید به رشته تحریر درآورده است. از جمله مباحثی که در مقاله به چشم می خورد بدین شرح اند: تطورات مفهومی تمدن در تفکر نظریه پردازان قرن بیستم تفکیک مفهومی تمدن از اخلاق در غرب جدید تطورات مفهومی تمدن (الحضاره) در دنیای جدید اسلام (بعد از مدرنیته)
۲۶.

چیستی «تمدن» در فلسفه؛ عناصر ماهوی «تمدن» در نظریه های برخی فیلسوفان معاصر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیبست و یکم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۸۴) 82 - 105

کلیدواژه‌ها: تمدن اخلاق وحدت عرض کلی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱۵ تعداد دانلود : ۶۳۲
ماهیت وجودی تمدن کمتر در فلسفه بررسی شده است، ولی آن مقدار از فلسفه که به تمدن پرداخته است، مسائل مهمی را پیش کشیده و جنبه ها و زوایای تازه ای را گشوده است. در این مقاله، نه به همه جنبه های فلسفیِ تمدن، بلکه تنها به برخی از پرسش های فلسفی در باب تمدن پرداخته ایم تا به فهمی عمیق تر و درکی فراتر از تعریف های لفظی از تمدن، ماهیت تمدن و عناصر وجودی آن برسیم.  مهم ترین مسائل  فلسفی که در این نوشته بدان پرداخته ایم،  به قرار زیر است: ماهیت روحی و اخلاقی تمدن (نرم یا سخت بودن تمدن)، عینی یا ذهنی بودن تمدن، ماهیت ترکیبی و نظام مند تمدن، رابطه میان تکثر و تنوع با وحدت و هویت تمدنی، جوهر یا عرض بودن تمدن و در نهایت کل یا کلی بودن تمدن.
۲۷.

«عیار» و «اساس» در اسلامی بودن تمدّن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیستم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۸۰) 31 - 54

کلیدواژه‌ها: تمدن اسلام ایمان غیب و اخوت انسانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۸ تعداد دانلود : ۳۴۰
آیا ملاک دینی بودن یک تمدن و از جمله تمدن اسلامی، امور باطنی و ایمانی در آن تمدن است یا ابعاد ظاهری و دینی هر تمدنی ملاک دینی بودن آن را به دست می دهد؟ مدعای این مقاله آن است که تمدن اسلامی از نقطه اسلام و امور ظاهری دینی آغاز می شود (عیار تمدن اسلامی) و در نقطه ایمان و امور باطنی دینی به کمال می رسد (اساس تمدن اسلامی). اسلام (از به زبان آوردن شهادتین تا عمل به مناسک دینی) به عنوان آسان ترین معیار می تواند امت اسلامی را در گسترده ترین مقیاس (با بیشترین کمیت و چه بسا کمترین کیفیت در نظام مناسبات انسانی) در کنار هم گردآورد، ولی تمرین اسلام و التزام به ظواهر دینی زمینه را برای رشد و تعمیق امور باطنی و ایمانی هموار می کند و دست کم برخی از مسلمانان را به اوج کمال دینی می رساند (بیشترین کیفیت با کمیتی کمتر در نظام مناسبات انسانی). هرچند ظاهر اسلامی و دینی، هم در آغاز و هم در نقطه پایان، ملاکِ اسلامی بودن تمدن در سطح کلان خواهد بود، اسلامِ تهی از ایمان با اسلام برآمده از ایمان به لحاظ سطح، قلمرو و ژرفا متفاوت خواهند بود و در تنظیم مناسبات انسانی هم نقش اسلامِ برخاسته از ایمان بسیار تأثیرگذارتر خواهد بود.
۲۸.

«پیوستگی» در تمدن اسلامی (بررسی نظریه مارشال هاجسن)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال نوزدهم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۷۴) 33 - 58

کلیدواژه‌ها: انسان گرایی پیوستگی فرهنگ عقلانیت دین دارانه امت اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۹ تعداد دانلود : ۵۰۸
از منظر هاجسن، تمدن اسلامی در گذشته مسلمانان نه یک سلسله رخدادهای گسسته از هم، بلکه زنجیره ای از حوادث به هم پیوسته است که در یک هماهنگیِ کلان و پیوستگی تاریخی رخ می دهد و برخوردار از یک روح در میان فرهنگ ها و ملت های مختلف در دوره های تاریخی است. پیوستگی تمدنی در هر دوره همواره در پرتو یک عنصر برجسته در آن دوره زمانی و مکانی شکل می گیرد. با وجود اینکه این عنصر و یا عناصر هویت بخش در گذشته تمدن اسلامی متغیر و متنوع بوده، ولی همه مسلمانان دارای عناصر مشترکی نیز بوده اند که پیوستگی در تمدن گذشته مسلمانان را موجب گشته است. مهم ترین و برجسته ترین این عناصر، قرآن به مثابه یک متن ایمانی مشترک، پیامبر اسلام به عنوان یک الگوی جامع در مقیاس اجتماعی و تمدنی و ذهنیت و عقلانیت ایمانی و اجتماعی مشترک میان مسلمانان بوده است. در این مقاله تلاش شده است نظریه تمدنی هاجسن از منظرهای مختلف تبیین و بررسی گردد.
۲۹.

سفسطه «عشق عُرفی» در وضعیتِ پُست مدرن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و مطالعات اجتماعی سال دوم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۵) 72 - 96

کلیدواژه‌ها: عشق عرفی عشق جنسی عشق مدرن عشق متکثر خودشیفتگی ازخود گذشتگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۵ تعداد دانلود : ۳۳۵
مراد از «عشق عُرفی»، عشق معطوف به این جهان و بهره های دنیوی آن با معیارهای این زمانی و این مکانی است. در این عشق، نه تنها تعلقات جنسی، بلکه توجه به شمایل (کمال) زیبای دیگران هم برای اهداف دنیوی است. پر واضح است که چنین عشقی در تاریخ عشق، امری ممکن بوده و همواره در تاریخ انسانی رواج داشته است که عشق را برای این دنیا و در اینجا و اکنون خواسته اند، اما آنچه در دنیای جدید رخ داده و ماهیت جدیدی یافته است، عشق متکثر پست مدرنی است که از عشق سنتی و حتی عشق عُرفی مدرن نیز بیشتر تنزل یافته و بلکه به کلی هویت عشقیِ آن منسوخ گشته است. در این مقاله، پس از تبیین ماهیت این عشقِ متأخر، عرفی و یا عرفانی بودن آن توضیح داده می شود.
۳۰.

مقوله «تمدن» در طبقه بندی علوم اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال نوزدهم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۳ (پیاپی ۷۵) 19 - 39

کلیدواژه‌ها: تمدن طبقه بندی علوم نظر و عمل نظام نیازها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۷ تعداد دانلود : ۴۶۲
طبقه بندی هایی که تاکنون در مورد علوم انجام گرفته یا برپایه سلسله نظام آفرینش بوده است یا بر اساس طبقات ادراکات انسانی (قوای حافظه، متخیله و عاقله) عنوان شده و یا برمبنای مراحل کمالات سلوک آدمی شکل یافته است، ولی همه طبقه بندی های ممکن در علوم، در این سه رویکرد منحصر نیست، بلکه دانش ها از جمله دانش های اسلامی را می توان بر اساس نیازهای انسانی (اعم از نیازهای مادی و نیازهای معنوی) و نظام خلأها و خواسته های بشرِ امروز نیز طبقه بندی کرد. در این مقاله، پس از تبیین جایگاه مقوله «تمدن» به مثابه کلان ترین واحد انسانی اجتماعی در طبقه بندی های موجود علوم، ضرورت طرح ملاک های تمدنی و منطق نظام نیازهای اجتماعی را در طراحی طبقه بندی علوم اسلامی مطرح کرده و بر لزوم ارتباط های دوسویه میان حوزه عمل و نظر و حتی تقدم عمل بر نظر در سطوح تمدنی اصرار می کنیم.
۳۱.

تفکر اجتماعی خوارج(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال هجدهم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲ (پیاپی ۷۰) 122 - 143

کلیدواژه‌ها: اخلاق دینداری تبعیض ایمان دین و دنیا خود و دیگری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۲ تعداد دانلود : ۴۴۸
خوارج اندیشه ای خودخواسته و منسجم درباره جامعه نداشته اند، ولی برخی از باورهای دینی و اخلاقی آنها آثار عمیقی بر صورت بندی رفتار ایشان در عرصه های اجتماعی داشته است. رویکرد اجتماعی خوارج را می توان هم در خاستگاه فرهنگی و شخصیتی و پیوندشان با طبقه قاریان، و زمینه های بدوی و عربیِ آنها جست وجو کرد، و هم می توان آن را در اصول عقیدتی و قواعد رفتاری و اخلاقی خوارج مانند اصل «خودبینیِ دینی وگسست میان "من" و "دیگری" در جامعه مسلمین»، اصل «عدم تبعیض ایمان (کلی و نه کل بودن ایمان)»، اصل «سادگی و صراحت»، اصل «گریز از دنیا»، و اصل «تعمیم گناه از فردی به فرد دیگر» پی گرفت.
۳۲.

اخوّت انسانى و پیامدهاى اخلاقى آن در عرصه جهانى (برپایه اندیشه آیت الله جوادى آملى)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حکمت اسراء پاییز ۱۳۹۱ شماره ۱۳

کلیدواژه‌ها: اخوت ایمانى اخلاق ایمانى اخوت انسانى اخلاق انسانى ازخودگذشتگى اخلاق جهانى

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی کلیات فلسفه‌ اخلاق
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی کلیات شخصیت ها[زندگینامه ها؛ اندیشه ها و..]
تعداد بازدید : ۱۱۳۴ تعداد دانلود : ۶۵۹
اخوت انسانی بر اساس مؤلفه های مشترک و فراگیرِ فطری میان آدمیان شکل می گیرد؛ بنابراین می تواند نوعی اخلاق حداقلی به وجود آورد که در عین حال، در عرصهٴ عام جهانی مؤثر باشد. برادری میان انسان ها، نوعی ازخودگذشتگی (self-sacrifice) در روابط انسانی را در پی دارد و همزیستی جهانی را تسهیل می کند. علاوه بر این، برادری، روابط انسانی میان ابنای بشر را قوام می بخشد و با تمهید مؤلفه های انسانی، زمینه را برای صورت بندی «اخوت دینی» و «اخلاق ایمانی» در جوامع دینی (یک دینی، یا چنددینی) فراهم می سازد. در حقیقت، اخوت ایمانی و دینی صورتِ کمال یافته ای از اخوت انسانی است؛ نه تنها زمینهٴ ستیز میان آدمیان را از بین می برد (کارکرد سلبی)، بلکه به دلیل کمالی که در آن نهفته، انسجام و پیوستگی میان انسان های غیردیندار را نیز امکان پذیر می سازد (کارکرد ایجابی).
۳۳.

عزّت نفس و کرامتِ غیر در ازخودگذشتگی در اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال دوم بهار ۱۳۹۱ شماره ۳ (پیاپی ۷)
حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی کلیات فلسفه‌ اخلاق
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی اخلاق کاربردی اخلاق دینی
تعداد بازدید : ۸۷۶ تعداد دانلود : ۴۵۱
۳۵.

رؤیای تمدنی یهود؛ گزارشی از رویکرد تمدنی به یهودیت در کتاب «یهودیت به مثابه یک تمدن»

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۳ آذر - اسفند ۱۳۹۱ شماره ۵ و ۶ (پیاپی ۱۳۷ و ۱۳۸) 73 - 94

کلیدواژه‌ها: کتاب یهودیت به مثابه یک تمدن مرادخای کاپلان رویکرد تمدنی به یهودیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۹ تعداد دانلود : ۳۵۱
مرادخای کاپلان در کتاب "یهودیت به مثابه یک تمدن" درصدد شناخت نگرانی های هویتی و زیستی در آینده یهودیت است تا راهی برای نجات جهانی یهودیان فراهم آورد. بدین منظور، باید تمدن یهودی از نو کشف، تفسیر و برساخته شود. وی در این کتاب می کوشد دین یهودیت را نه به عنوان یک دین بلکه به عنوان یک تمدن تعریف نماید. نویسنده در نوشتار حاضر سعی در ارائه گزارشی از چارچوب و محتوای اصلی کتاب "یهودیت به مثابه یک تمدن" دارد تا از این طریق مفاد آن را برای محققان مسلمان که دغدغه تمدنی دارند و با رویکرد تمدنی درصدد حفظ هویت اسلامی در وضعیت سکولار امروز هستند، معلوم سازد. از این رو نویسنده اینگونه بیان می دارد که کاپلان در کتاب خود ابتدا، چالش هایی که فراروی یهودیت و یهودیان درساحات مختلف زندگی از جمله سیاست و اقتصاد وجود دارد را برشمرده و سپس، قابلیت های یهودیت و منابع کارکردی آن را رصد می نماید تا از بحران های موجود بکاهد. نویسنده اظهار می دارد که کاپلان در بخش اول کتاب، علل بحران را در دو مقوله عوامل فروپاشی شامل نظم سیاسی مدرن، نظم اقتصادی مدرن و ایدئولوژی مدرن و نیز مؤلفه های حفاظت از زندگی یهودی شامل عوامل درونی و محیطی، بررسی می نماید. وی در بررسی بخش دوم و سوم کتاب کاپلان بیان می دارد که کاپلان در این بخش، باارائه و توضیح مدل اصلاحی، مدل نئوارتدوکسی و مدل محافظه کار، نقدها و آسیب های هر یک را نشان داده و زمینه را برای ارائه مدل پیشنهادی خود که "یهودیت به مثابه یک تمدن" است را هموار می سازد. از این رو، نویسنده بر این مدل و ابعاد مختلف آن از نظر کاپلان اشاره می نماید. در ادامه وی اظهار می دارد که بخش چهارم کتاب کاپلان به سازمان جامعه یهودیان در ارتباط با بقیه دنیا در مقابله با چالش ها اشاره دارد و رشد دین یهودی در بخش پنجم بررسی می شود. در نهایت در بخش ششم کتاب، تورات و یهودیت به مثابه روش زندگی یهودیان آمریکا مطرح شده است.
۳۶.

فرایند ورود اسلام به قم در قرن نخست هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال چهل و پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۱ 9 - 27

کلیدواژه‌ها: اسلام پذیری اشعریان زردشتیان ساسانیان عرب ها قم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۵ تعداد دانلود : ۴۰۰
این مقاله به فرایند ورود اجباری یا اختیاری اسلام به شهر قم می پردازد و در صدد است از یک سو نظریه پذیرش اجباری اسلام توسط اهالی قم را رد نماید و از سوی دیگر ایده پذیرش آسان و از سرآگاهی اسلام از سوی قمی ها را نقد کند. در این نوشته نکته های زیر بررسی شده است: الف) قمی ها مقاومت های سختی در برابر عرب ها از خود نشان دادند، لیکن این بدان معنا نیست که اسلام نیز به زور و اکراه وارد فرهنگ مردم قم شد. ب) اسلام پذیریِ قمی ها در همه جا از سر منطق و تأمل و تفکر نبوده است بلکه عوامل دیگر روانی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نیز در اسلام پذیری آنها موثر بوده است. ج) پذیرش اسلام ضرورتاً به معنای پذیرش فرهنگ عربی نبوده است، بلکه هسته اسلام به صورت متن (قرآن) در میان قمی ها، رسوخ کرد و آنها توانستند این متن وحیانی را بخوانند، فهم کنند، تفسیر کنند، و سرانجام آن را متناسب با داشته های انسانی خود درآمیخته و به حقیقت آسمانی اسلام، عینیت فرهنگی ببخشند.
۳۷.

نظریات فرهنگ، دستور کار جدید برای الهیات

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۲ بهمن و اسفند ۱۳۹۰ شماره ۶ (پیاپی ۱۳۲) 107 - 115

کلیدواژه‌ها: فرهنگ الهیات هویت مسیحی فرهنگ مسیحی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۹ تعداد دانلود : ۳۲۸
فرهنگ در معنای مدرن آن، عنصری پایه در مطالعات مختل ف تاریخی، ادبی، سیاسی، اجتماعی، انتقادی و فلسفی به شمار می رود. نویسنده در مقاله حاضر تلاش می کند ظرفیت ها، پرسش ها، و ابعاد نویی که مردم شناسی فرهنگی در الهیات بوجود می آورد، معلوم نماید. البته مطالعات فرهنگی در الهیات بازتاب هایی داشته است، لیکن پرس ش اساسی در این مورد آن اس ت که الهیات چگونه موضوعات فرهنگی را با هوی ت مسیحی تطبیق می دهد و نسبت میان عقاید یا نمادهای دینی را با رفتارهای اجتماعی به چه صورت تنظیم می نماید؟ در این خصوص، نویسنده مقاله خوی ش را در 2 بخ ش ارائه داده اس ت. در بخ ش اول نگاهی به فرهن گ داشته و مباحثی از جمله تاریخ فرهن گ، معنای مدرن فرهن گ )عناصر موجود در فرهن گ، روش های مطالعه فرهنگ، اهداف تحلیل های فرهنگ(، و نقد و بازسازی فرهنگ در اصطلاح پست مدرن را مطرح ساخته است. نقدهای مطرح به ایده مدرن درباره فرهنگ و وضعیت جدید فرهنگ در دنیای مدرن، از جمله مباح ث دیگری هستند که نویسنده در بخ ش اول مقاله خویش به آن ها پرداخته است. در ادامه، نویسنده بخش دوم مقاله را با ذ کر نسبت میان فرهنگ و الهیات آغاز می نماید. در این خصوص، نخست ماهیت و وظیفه الهیات را در قالب سه مبح ث شامل: الهیات مسیحی به مثابه بخشی از فرهنگ، الهیات در زندگی روزمره و به مثابه فعالیت تخصصی، و الهیات آ کادمی ک در ارتباط با زندگی روزمره، مطرح می سازد. در نهایت، با بیان ارتباط میان فرهنگ مسیحی و جامعه، اشترا کات در رفتار مسیحی و تنوع و خلاقیت در احکام الهیاتی، مقاله خویش را به پایان می رساند.
۳۸.

جامعه، فرهنگ و تمدّن در تفکّر و تجربه صوفیان مسلمان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال شانزدهم زمستان ۱۳۹۰ شماره ۴ (پیاپی ۶۴) 75 - 99

کلیدواژه‌ها: تصوف تمدن فرهنگ دنیا زهد ولایت جهاد اجتماع سیاست و هنر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۱ تعداد دانلود : ۳۰۱
این نوشته بر ربط میان تصوف و تمدن در تفکر و تجربه عرفانی معطوف خواهد بود، تا نخست در نگاه نظری کارکردهای تمدنیِ آموزه های عرفانی و امکان نگرش تمدنی بهایده های صوفیانه روشن شود و آن گاه نسبت میان تصوف و تمدن به لحاظ عینی و تاریخی نیز روشن گردد که چنین آموزه های عرفانی  تمدنی نه تنها در کتاب ها و نوشته های اهل معرفت، بلکه در عرصه عینیت تاریخی نیز تحقق یافته و در صورت بندی جامعه، فرهنگ و تمدن اسلامی نقش داشته است. از این منظر بدون توجه عمیق و عقلانی به میراث عرفانی، نه فهم تمدن اسلامی درگذشته میسور خواهد بود و نه تأسیس و یا احیای این تمدن در آینده.
۳۹.

الهیات تاریخ

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۲ مرداد و شهریور ۱۳۹۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۲۹) 79 - 82

کلیدواژه‌ها: الهیات مسیحی الهیات امید الهیات تاریخ مولتمان معرفی کتاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۹ تعداد دانلود : ۵۱۳
الهیات امید مهم ترین اثر مولتمان در موضوع الهیات است که در سال 1946 م به زبان آلمانی انتشار یافت. نویسنده در مقاله حاضر به مطرح کردن گزیده هایی از کتاب مذکور پرداخته و با بیان برخی از آرای مولتمان، سعی در فراهم آوردن نمایی کلی از پرسش ها و گمانه هایی در مورد تاریخ و پایان آن دارد. در نهایت نقدی که به این کتاب وارد شده و پاسخ به آن را بیان می کند.
۴۰.

الاهیاتِ تمدّنی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال شانزدهم پاییز ۱۳۹۰ شماره ۳ (پیاپی ۶۳) 94 - 120

کلیدواژه‌ها: الهیاتبالمعنی الاعم الهیاتبالمعنی الاخص الهیاتاجتماعی کلام اجتماعی الهیاتعملی الهیاتتمدنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۴ تعداد دانلود : ۴۰۶
الاهیات تمدنی را می توان به دو مفهوم به کار برد: نگرش الاهیاتی به مقولات تمدنی، و نگاه تمدنی به موضوعات الاهیاتی. این مقاله، بسط این دو معنا از الاهیات تمدنی است تا در نخستین گام، مفهوم نگرش الاهیاتی به مقولات تمدنی را بررسی کرده و معنای این تعبیر (الاهیات تمدنی) را بنابر اصطلاح قدیم و جدید از الاهیات روشن نماید. آنگاه در گام دیگر امکان نگرش تمدنی به امور الاهیاتی و نمونه های ممکن آن (همچون غیب، امید، قربانی و غیره) را در الاهیات اسلامی مورد تأمل قرار دهد تا از این رهگذر راهی متفاوت برای اندیشه درباره بنیادها و ظرفیت های دین اسلام در صورت بندی تمدن اسلامی ارائه نماید.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان