عبدالرحمن عالم

عبدالرحمن عالم

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۱ مورد.
۲.

فوکو، اندیشمندی انتقادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فصلنامه سیاست ۱۳۸۸ دوره ۳۹ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: سوژه قدرت اخلاق فوکو تبارشناسی اندیشه ی انتقادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۸۵ تعداد دانلود : ۱۶۳۰
در این نوشتار با بررسی آرای میشل فوکو، توانایی های انتقادی اندیشه او به نمایش گذاشته می شود. چرا که به اعتقاد نویسندگان مقاله تأکید بر روایت‌های ساخت‌گرایانه و نسبی‌گرایانه و نیز تفسیر هاید‌گری آرای فوکو مانع از نمودار شدن جنبه‌های انتقادی اندیشه‌ و به طور کلی درک پروژه‌ی فکری انتقادی او شده است. بر این اساس، استدلال اصلی مقاله این است که فوکو در جایگاهی منحصر به فرد از جریان اندیشه‌ی انتقادی قرار دارد و فارغ از محدودیت های نظریه‌ی انتقادی قبل از خود است، بی آنکه در موضع پسا انتقادی غلطیده باشد. نوآوری های فوکو در بحث های مربوط به نقد و قدرت و پرداختن وی در دوران متاخر، به سوژه و روشنگری، دستاوردهایی قابل توجه برای تفکر انتقادی به همراه داشته است؛ به گونه ای که آرای وی در دوران معاصر مبنای شکل گیری بحث های گوناگون در اندیشه های متفکرانی نظیر ژیل دلوز، جورجو آگامبن
۶.

بررسی اسطوره شناختی جایگاه ایزدبانوان در جهان فکری- معنوی ایرانیان باستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال سیزدهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۴۶

کلیدواژه‌ها: اسطوره معنویت ایران باستان ایزدبانو مادرسالاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۲۳ تعداد دانلود : ۲۲۹۶
ایزدبانوان در زمره ایزدان تأثیرگذار و معنابخش در زندگی مردم روزگار باستان بوده اند. آن ها نه تنها در بیشتر تمدن های باستانی همچون یونان، بین النهرین و... مورد توجه بوده اند، بلکه به طور خاص، با اندیشه ایرانیان باستان ارتباط داشته اند؛ از این رو، درک جهان معنوی باستان بدون توجه به زنانگیِ آشکار این الهگان نارسا و ناقص خواهد بود. نگارندگان این پژوهش کوشیده اند با به کارگیری روش تحلیل محتوا با نظر به منابع تاریخی و اسطوره ای به بررسی دوره مادرسالاری و پرستش ایزدبانوان، جایگاه زن در اسطوره خلقت، و اسطوره های مادینه اهورایی بپردازند. به نظر می رسد که پرستش ایزدبانوان از نظر تاریخی و قوم شناسی همزمان با عصر مادرسالاری و یا مرکزیت گروه بر مدار مادر- زن بوده است. همزمانی این دو در زمانی پیش تر و بسیار جلوتر از عصر پدرسالاری گواهی است بر اینکه ایزدان تأثیرگذار در گذشته مؤنث بوده اند، اما به مرور، در جریان تحولات اجتماعی و تحت تأثیر انتقال قدرت از زنان- مادران به مردان- پدران از نقش آن ها کاسته شده است و با عبور از عصر مادرسالاری، اهمیت معنوی و ایزدگونگی خود را نیز از دست دادند.
۱۱.

بررسی پارادایمی نسبت اخلاق و سیاست در تفکر لاک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد سال بیست و دوم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۶۷

کلیدواژه‌ها: اخلاق سیاست پارادایم لاک قرار اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳۷ تعداد دانلود : ۸۳۷
جان لاک نام آشنا در سیر اندیشه های سیاسی و فلسفی در غرب است؛ چرا که لاک از بانیان لیبرالیسم، از شارحان نظریه قرار اجتماعی، از پیروان مکتب تجربه گرایی، از واضعان نهضت روشنگری و در نهایت از منادیان انقلاب امریکا بود و این همه کافی است که بتوان گفت لاک جایگاه سترگی را در سیر تفکر سیاسی در غرب به خود اختصاص داده است. نظر بر همین مسئله فهم نسبت اخلاق و سیاست در تفکر لاک هم اهمیت خاص خود را دارا می باشد؛ به خصوص اینکه لاک نسبت اخلاق و سیاست خود را به طور همزمان در دل آموزه های الوهی(الهیات مسیحی)، انسان شناختی، روان شناختی و اجتماعی مستور نموده است و از این حیث به گونه ای داهیانه علاوه بر اینکه در سنت اخلاق پیشینی فضیلت همچنان زیست می کند، زمینه های ورود به اخلاق پسینی معرفت را در ساحت سیاست برای متفکران دیگری مانند روسو و حتی کانت فراهم می کند. به هر روی با توجه به این محورها این پژوهش بر آن است که با دقت نظر در دل آموزه های سیاسی لاک، نسبت این آموزه ها را با انگاره های اخلاقی وی به بوته بحث و بررسی بگذارد. بدیهی است با توجه به کاربست چارچوبه نظری پارادایمی شلدون ولین در این جستار، می توان امیدوار بود که نسبت اخلاق و سیاست در تفکر لاک از صورت صرف نظریه معرفت به سمت جامعه شناسی معرفت نیز رهنمون شود.
۱۳.

مفهوم دولت در اندیشه سیاسی ایرانِ دوران قدیم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۷ بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ 99 - 118

کلیدواژه‌ها: اندیشه ایرانشهری پادشاهی خلافت دولت سلطنت مطلقه گفتمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۴ تعداد دانلود : ۷۱۸
در حوزه نظری، یکی از مهم ترین مشکلات علم سیاست در جامعه ایران، آشفتگی مفاهیم سیاسی است. به جرأت می توان گفت این آشفتگی حتی در مهم ترین مفهوم علوم سیاسی یعنی«دولت» نیز وجود دارد. در حوزه عملی نیز یکی از مهم ترین موانعرشد و گسترش جامعه مدنی در تاریخ معاصر و ایران امروز، پایداری ساختار «اختلاف» بین «ملت» و «دولت» است؛ زیرا واژه «دولت» چه در متون ادبی کهن و چه در زبان نوشتار و گفتار امروز ما کاربردهای متنوعی داشته است. لذا به سبب ابهاماتی که در زبان حقوقی و سیاسی معاصر در این زمینه وجود دارد، ضروری می نماید برای رفع این نقیصه ها و روشن شدن مفهوم «دولت» تا حد امکان، چاره اندیشی شود. این امور، خود از ضرورت بازشناسی مفهوم «دولت» در اندیشه سیاسی ایرانِ دوران میانه و قدیم حکایت دارد. بر این اساس سعی ما در این نوشته نشان دادن مفهوم «دولت» در اندیشه سیاسی ایرانِ دوران میانه و قدیم خواهد بود. این مقاله، روش گفتمان و از میان همه نظریه پردازان گفتماننیز، نظریه گفتمان لاکلا و موفهرا به کار برده است. پژوهش حاضر می کوشد با استفاده از مؤلفه های نظریه گفتمان لاکلا و موفه، بهبازشناسی مفهوم «دولت» در اندیشه سیاسی ایرانِ دوران میانه و قدیم (پیش از صفویه) بپردازد.
۱۴.

حقوق نهادین شهروندی و مشارکت سیاسی (راهجوی توسعه سیاسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۹ بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ 127 - 145

کلیدواژه‌ها: حقوق شهروندی ساختار سیاسی مشارکت سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۲ تعداد دانلود : ۶۵۷
در این مقاله نسبت بین مشارکت عملی و حقوق نهادین در گذار از بحران مشارکت به توسعه سیاسی بررسی شده است. در این بررسی تحلیلی، نقطه گرهی سامان بخش به بحث این است: نسبت بین دو متغیر مشارکت عملی و حقوق شهروندی چیست؟ مرور پیشینه تحقیق نشان داد که برای پاسخ به این پرسش، سه جواب رقیب وجود دارد. گروهی از  پژوهشگران و اندیشمندان (دو گروه اول) حل بحران را به صورت تک خطیمی بینند؛ البته درباره اینکه کدام عامل نقش متغیر مستقل و کدام عامل نقش متغیر وابسته را دارد اختلاف دارند. گروهی دیگر (گروه سوم) از اندیشمندان، دیدگاه غیرخطی دارند. در نگاه آنان، رابطه مشارکت سیاسی و ساختارها و نهادهای حامی حقوق شهروندی، متقابلاً تأسیسی است. در طی سه گفتار، به تبارشناسی مباحث مذکور می پردازیم.
۱۵.

مسائل و مشکلات روش شناختی برنامه پژوهشی در ارزیابی روش شناسی های تاریخ اندیشه سیاسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۵ بهار ۱۳۹۴ شماره ۱ 63 - 81

کلیدواژه‌ها: اندیشه سیاسی برنامه پژوهشی روش شناسی منطق برساخته و منطق درونی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۱ تعداد دانلود : ۳۲۰
هدف این مقاله نشان دادن مشکلات روش شناختی برنامه پژوهشی است که در ارزیابی روش شناسی های تاریخ اندیشه سیاسی پدیدار می شود. برنامه پژوهشی بر این مدعاست که اصول و قواعد روش شناختی آن، برای ارزیابی نحوه شکل گیری، بسط و تکامل روش شناسی ها در هر حیطه ای از دانش بسنده است. در مقابل، این مقاله بر این استدلال است که برنامه پژوهشی مذکور به دلیل تأکید بر منطق برساخته قادر به ارائه فهم و ارزیابی بسنده از روش شناسی ها نیست. از این رو، آن برنامه در سه حیطه روش، نظریه و تفسیر واجد مسائل و مشکلات عدیده روش شناختی است. مسائل و مشکلات در حیطه روش آن است که این برنامه به مسائل شکل گیری روش شناسی ها و نیز افعال گفتاریکه در هنگام شکل گیری انجام می دهند، وقعی نمی نهد. در حیطه نظریه، آن بعد هنجاری نظریه های سیاسی را نادیده انگاشته، فقط بر بعد تبیینی تمرکز دارد و در حیطه تفسیر، این برنامه قادر نیست ابعاد قدیمی پدیده ها را نوآوری تلقی کند و میان وجود فکت و تفسیرش تمیز قایل شود؛ چون از نظر آن، هر گونه نوآوری مستلزم این است که پدیده مذکور به لحاظ زمانی در گذشته واقع نشده باشد و آزمون پذیر باشد؛ در نتیجه اکتشاف پدیده های گذشته تفسیری بدیع تلقی نمی شود. بنابراین، برنامه پژوهشی به دلیل توجه نداشتن به منطق درونی روش شناسی های اندیشه، متضمن سه مشکل روش شناختی در روش، نظریه و حاصل کاربست روش، یعنی تفسیر، شده است و برای رفع این مسائل، آن برنامه باید دستخوش تغییرات بنیادین و نه جرح و تعدیل های موقت شود.
۱۶.

بازشناسی گذار ساختارگرایی به پساساختارگرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۸ بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ 59 - 76

کلیدواژه‌ها: پساساختارگرایی ذاتزدایی ساختارگرایی شالوده‏شکنی هویت سوژه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۷ تعداد دانلود : ۵۹۵
این مقاله از جریان فکری ساختارگرایی سخن در میان می نهد و پس از آن با تعریف ساختارگرایی و شرح گونه های آن، از جمله زبان شناسانه، انسان شناسانه و مارکسیستی، فهم ساختارگرایان از غیرذاتی بودن، ارتباطی بودن و متمایز بودن ساخت ها را بررسی می کند. ساختارگرایی بینشی خاص نسبت به هویت بود و از این منظر هویت ها برساخته هایی گفتمانی و درون ساخت ها ساکن اند. این بینش ضد ذات گرایانه ساختارگرایان درباره هویت سوژه، نقطه برگشتگاه کار فکری پساساختارگرایان شد و آنها در این راه به فهم جدیدی از هویت سوژه دست یافتند؛ سوژه به مثابه هویتی کدر و آغشته به (دیگری). دیگر خواهی پساساختارگرا، این جریان فکری را به شالوده شکنی روابط فرادستی و فرودستی مسلط بر جریان اصلی سیاست و همچنین واسازی ساخت های اقتدارگرایانه موجود در جوامع انسانی مصمم کرد.
۱۷.

نسبت اسلام و دموکراسی در ایران معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۱ زمستان ۱۳۹۰ شماره ۴ 135 - 154

کلیدواژه‌ها: حق فردی و اسلام دموکراسی ژرف دموکراسی متعهد شریعتی فضیلت اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۳ تعداد دانلود : ۴۱۶
در این مقاله تلاش می شود نسبت اسلام و دموکراسی در قالب دموکراسی ژرف و دموکراسی متعهد (از دیدگاه شریعتی) بررسی شود. بنابراین، این نسبت در هفت مولفه مفهوم دموکراسی، آگاهی از دنیای بیرون، رهیافت چندگانه به دموکراسی، تعامل اجتماع و فرد، ارتباط کلامی، خود موقعیت مند و کثرت گرایی سنجیده شده است مولفه هایی فراتر از لیبرال دموکراسی رایج در غرب و هم در انتقاد به آن هستند. چون دموکراسی متعهد از آراء علی شریعتی برگرفته شده، در دموکراسی متعهد به دیدگاه های وی استناد کرده ایم. در نهایت، نتیجه گرفته می شود که در این قالب، دیدگاه های اسلامی شریعتی عمدتاً دموکرتیک است.
۱۸.

ماکس وبر و احیای حاکمیت سیاسی در عصر سلطه عقلانیت ابزاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۵۰ بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ 191 - 210

کلیدواژه‌ها: پارلمان دموکراسی مبتنی بر رهبری دولت مدرن دیوان سالاری سیاستمدار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۱ تعداد دانلود : ۵۵۹
  در دوره مدرن، دولت همچون سایر شئون زندگی تحت سلطه روزافزون عقلانیت ابزاری قرار گرفته است که بازتاب آن را در نفوذ دیوان سالاری به حوزه اهداف سیاسی می توان مشاهده کرد.. ماکس وبر از طریق پژوهش در بنیادهای تاریخی و فلسفی دولت مدرن و ارائه فرم سیاسی دولت دموکراتیک، در پی اصلاح محدودیت های به وجودآمده برای اعمال حاکمیت سیاسی ملت آلمان بود. به باور او، سلطه دیوان سالاران بر حوزه اهداف سیاسی را می توان از طریق اتخاذ مدل دموکراسی مبتنی بر رهبری یک سیاستمدار حرفه ای و دارای اخلاق مسئولیت اصلاح کرد و بدین ترتیب راه را برای عینیت یابی حاکمیت سیاسی ملت گشود. هدف این مقاله، ترسیم رابطه ایجابی میان فرم سیاسی و محتوای تاریخی برای اصلاح محدودیت های ناشی از ایده دولت مدرن است. براساس شیوه استدلال این پژوهش، مفسر در اندیشه وبر می تواند به برداشتی منسجم از مدل دولتِ دموکراتیکِ مبتنی بر شرایط تاریخی دست یابد.
۱۹.

دموکراسی گفتگویی هابرماس: رابطه یا نسبت عامل ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۱ بهار ۱۳۹۰ شماره ۱ 153 - 170

کلیدواژه‌ها: حوزه عمومی دموکراسی گفتگویی زیست جهان کنش ارتباطی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۷ تعداد دانلود : ۴۱۷
دموکراسی گفتگویی، برخلاف دموکراسی های رایج، بر سه پایه ی اساسی متکی است: الف. حوزه ی زیست- جهان بازسازی شده؛ ب. زبان یا نیروی زبانی که دارای بنیانی عقلانی است و به عنوان تنها وسیله ی رسیدن به اجماع عقلانی تعریف می شود؛ و ج) مشارکت کنندگانی که همه در یک سطح مشابه «زبان» را به کار می گیرند که بطرف «اجماع» جهت گیری شده است. در حقیقت هابرماس چارچوب اثبات عقلانیت ارتباطی و امکان دستیابی به اصول عام دعوای اعتبار را که مبتنی بر استدلال برتر و بحث عقلانی و اجماع، با ویژگی شرکت آزاد از فشار و اضطرار مشارکت کنندگان و عام بودن دعاوی اعتبار می باشد، در دموکراسی گفتگویی می بیند. نهایتاً اینکه دموکراسی گفتگویی به لحاظ زمانی و مکانی در نظر هابرماس در «حوزه ی عمومی» یافت می شود.
۲۰.

پیدایش مبانی سوسیالیسم و اندیشه مارکسیستی در ایران: تحلیل اسناد تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۵۲ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 921 - 897
تعداد بازدید : ۳۲۶ تعداد دانلود : ۱۸۹
در منابع گوناگون همواره خوانده ایم که سوسیالیسم و مارکسیسم در صدر مشروطه و با پیدایش سازمان ها و گروه های سوسیال دموکرات نفوذ خود را به ایران آغاز کرد. دو پرسش مهم در این زمینه مطرح می شود: 1. مردم مسلمان ایران چگونه و در چه شرایطی متأثر از این اندیشه های غربی شدند؟ 2. در این مقطع زمانی که نفوذ مارکسیسم به ایران آغاز شده است، این اندیشه در چه سطحی و از چه راهی گسترش پیدا می کند؟ در این پژوهش، تلاش خواهیم کرد با گردآوری داده های موجود در اسناد تاریخی و بهره برداری از روش تحلیل کیفی اسنادی، به این پرسش ها پاسخ دهیم. استدلال ما این است که در گام نخست ایرانی ها بیش از آنکه به مبانی نظری مارکسیسم توجه کنند، اثرگرفته از شعارهای ایدئولوژیک این اندیشه شدند و نخستین بار پیش از پرداختن به نظریه، به برخی مبانی سوسیالیستی آن هم در قالب اهداف سازمانی توجه کردند. البته در این مقطع تلاش هایی هم در جهت ترویج نظری سوسیالیسم و مارکسیسم انجام گرفت، ولی سطح معرفی این اندیشه از مبانی آغازین و معرفی کلیات فرا نمی رفت. با همه اینها، این خود پایه های نخستین طرح یک اندیشه و به وجود آمدن جریانی نو پیرامون آن در ایران بود و در این فرایند پیش زمینه های آغازین گسترش سوسیالیسم و مارکسیسم در ایران فراهم شد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان