منصور میراحمدی

دو مقوله سنت و تجدد از جمله مسائلی هستند که در نظام فکری اندیشمندان برای طراحی قالب حکومتی در دوران معاصر چالش اساسی ایجاد کرده است. امام خمینی (ره) به عنوان تولیدگر نظامی جدید و همچنین روشنفکرانی از جمله مهندس بازرگان داعیه دار تحلیل و تفسیر این دو مفهوم بوده اند . این پژوهش با روش مقایسه ای بین اندیشه دو جریان مذکور به این سوال پاسخ می دهد که سنت و تجدد در اندیشه امام خمینی و روشنفکران ملی مذهبی از چه نوع ترابطی برخوردار بوده است ؟ یافته های به دست آمده براساس داده ها؛ حاکی از آن است که نسبت سنت و مدرنیته در اندیشه سیاسی امام خمینی ره بهره برداری از دومفهوم با نگرشی انتقادی به مدرنیته و در مقابل گروه دیگر چون مهدی بازرگان سعی در بهره گیری از اسلام در اثبات ماهیت مدرنیته, با اصالت دادن به مبانی و مفاهیم تجددخواهی بوده است.

مبسوطمقدمه و اهداف: هویت چیست؟ به اختصار می توان گفت: هویت می گوید ما که هستیم و ربط و پیوندی بین گذشته، حال و آینده به وجود می آورد و خصلتی معنادهنده دارد. هویت، یکی از مفاهیم محوری و در عین حال مناقشه برانگیز است که افکارِ بسیاری از متفکران و اندیشمندانِ سیاسی و اجتماعی را به خود مشغول کرده است. هدف این مقاله برقراریِ نوعی مناظره و گفت وگو بین شایگان و تیلور درباره مساله هویت و خودفهمی است. شایگان چه نکاتی به تیلور می گوید و تیلور چه بینشی به شایگان عرضه می کند. بر این اساس، در این مقاله در پیِ پاسخگویی به این سوالاتِ بنیادین خواهیم بود که شایگان و تیلور چه درک و دریافتی از هویت ارائه کرده اند؟ و در پیِ این سوال، این دو متفکر چه آموزه ها و انگاره هایی برای فهم هویت ارائه می دهند؟روش ها: از آن جا که این مقاله رسیدن به درکی درست از هویت را پیگیری می کند، تلاش کردیم تا با ارائه چارچوبی مفهومی به ایضاح دو مفهوم هویت و هویت چهل تکه یا مرقع گونه در اندیشه شایگان و تیلور بپردازیم. فهم عمیق این کلان واژه ها، زمینه و بسترِ درک و دریافتی درست از ایده ها و اندیشه هایِ مطرح شده این دو متفکر را فراهم می کند.یافته ها: شایگان و تیلور تلاشی سترگ در آثارشان برای پاسخگویی به سوالِ هویت چیست، داشته اند. یکی مساله هویت در جهانِ سنتی و شرقی و دیگری جهانِ مدرن و تکوینِ هویتِ مدرن را به بحث گذاشته است. این دو متفکر، اگر چه به دو متنِ فرهنگیِ متفاوت تعلق دارند، اما انگاره ها و آموزه هایی هم سو و مشترک درباره هویت در آثارشان ارائه داده ند. این آموزه ها را در قالب پنج مولفه می توان صورت بندی کرد؛ اولین مولفه درک کردن هویت در قالب یک داستان و روایت است. هر دو متفکر سعی بر آن دارند تا در قالب یک برداشت، روایت یا داستانی از «خود» (فردی یا جمعی)، گذشته، حال و آینده را به هم مرتبط کنند. دومین مولفه، فهم هویت در وضعیتِ بینابینی است. این موقعیت فرد را در شرایطی نشان می دهد که در میانه دو الگویِ درکِ جهان یا دو شیوه زیست، گرفتار و در رفت وآمد است. سومین مولفه، درک هویت در ارتباط و دیالوگ با دیگران و در پیِ آن، تحول پذیریِ هویت است. چهارمین مولفه، مطرح کردن انگاره هویت مرکب یا هویت ترکیبی است. پنجمین مولفه، تاکید آن ها، بر نقش و اهمیتِ مبانی اخلاقی، ارزش هایِ بزرگ و آموزه هایِ اساسیِ سنت ها و ادیان در شکل دهی و برساختِ هویت و فهم ما از خود است.نتیجه گیری: چرایی اهمیت و در کانونِ توجه بودنِ مقوله هویت را باید در این واقعیت جست که برای درک بسیاری از رخدادها و دگرگونی هایِ اجتماعی و سیاسیِ جوامع کنونی نیازمند آن هستیم که از منظرِ هویتی به این تحولات بنگریم. اگرچه تاکنون آثار و مقالات بسیاری درباره هویت و خودفهمی نوشته شده و به وجوه و جنبه های گوناگون آن پرداخته شده، اما از آنجا که هویت خصلتی سیال و در حالِ تحول دارد، نیازمندِ درنگ و تأمل مداوم است. شایگان و تیلور، به عنوانِ دو هویت پژوه برجسته معاصر دانشی عمیق و شیوه فهمی همه جانبه از هویت و خودفهمی در آثارشان ارائه کرده اند، که حاملِ سرنخ ها و آموزه هایِ مهمی برایِ درکِ مساله و مشکله هویت است. 

تأکید بر نظریه پردازی، دست یابی به الگوی ایرانی و اسلامی پیشرفت و پاسخ به چالش های پیشرو انقلاب اسلامی موردتوجه آیت الله خامنه ای بوده است، جمهوری اسلامی باید در دهه چهارم عمر خود به نظریه پردازی روشمند بپردازد و با شناسایی ضعف ها و عقب ماندگی در حوزه ی نظریه پردازی گام های جدی بردارد. یکی از مسائل مهم و ضروری که سبب ایستایی و پویایی انقلاب اسلامی می شود ضرورت نظریه پردازی در مسائل مبتلابه اجتماعی و سیاسی است، آیت الله خامنه ای با توجه به مبانی فکری و اهداف انقلاب اسلامی به تبیین پیشرفت سیاسی در ایران پرداخته است. نظریه پیشرفت سیاسی مبتنی بر مبانی فلسفی انقلاب اسلامی است که در شرایط سیاسی و اجتماعی قوام می یابد و شامل مؤلفه هایی نظیر پاسخگویی و نظارت، عدالت محوری، شایسته سالاری، آزادی های سیاسی و اجتماعی و اعتقادی، معنویت و اخلاق محوری، جامعه تحول خواه وجود احزاب و سازمان غیردولتی و نظام سیاسی کارآمد باهدف دست یابی به حیات طیبه است. این پژوهش سعی دارد به وسیله روش گرند تئوری به این سؤال پاسخ دهد که موانع تحقق پیشرفت سیاسی بر اساس دیدگاه آیت الله خامنه ای چگونه قابل تبیین است؟ یافته تحقق نشان می دهد: موانع تحقق پیشرفت سیاسی شامل موانع درونی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و بین المللی است

مقاله حاضر با تکیه بر آموزه های مکنون در آثار رهبران فکری انقلاب اسلامی، به بررسی مناسبات آزادی و امنیت در مکتب امنیتی جمهوری اسلامی ایران م یپردازد . از نظر نگارنده، در مکتب امنیتی جمهوری اسلامی ایران، از آنجا که عدالت زمینه ساز امنیت و امنیت نیز زمینه ساز آزادی است، عدالت زمینه ساز آزادی دانسته شده و در نتیجه به تقدم عدالت بر آزادی در این مکتب امنیتی حکم داده میشود . البته تقدم عدالت بر آزادی نه به مفهوم تک عاملی بودن تحقق آزادی، بلکه به مفهوم تقدم عدالت در زمینه سازی تحقق آزادی است. این تقدم همچنین به مفهوم ک ماهمیت بودن ارزش آزادی در مکتب امنیتی مذکور نبوده، در برابر بر اهمیت آزادی به مثابه ثمره عدالت و امنیت دلالت دارد .

فهم معنا و جایگاه عدالت در حکمرانی قرآنی مستلزم توجه به ساخت معنایی قرآن کریم است. مقاله حاضر با رویکردی معناشناختی و با بهره گیری ازروش تفسیری تلاش می کند نسبت عدالت و امر حکمرانی را از نظر قرآن کریم تبیین نماید. از دیدگاه نگارنده، عدالت به عنوان یک الزام شرعی در درون ساخت شرعی حکمرانی قرآنی به عنوان یکی از زیربخش های ساخت معنایی حکمرانی قرآنی قابل تبیین است. مطالعه آیات ناظر به عدالت اجتماعی نشان می دهد از نظر قرآن کریم عدالت اجتماعی در امر حکمرانی، الزامی شرعی هم برای حکمرانان و هم مردم است. قرآن کریم به طور خاص تحقق عدالت اجتماعی را به عنوان یک الزامی شرعی در عرصه عدالت قضایی به عنوان یکی از زیربخش های عدالت اجتماعی نیز مورد توجه قرار داده و درنهایت از طریق وجوب مبارزه با ظلم بر الزامی بودن تحقق عدالت اجتماعی تأکید نموده است.