سید رضا مؤدب

سید رضا مؤدب

مدرک تحصیلی:  استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۹۶ مورد.
۲۱.

بررسی دیدگاه صبحی منصور به عنوان رهبر قرآنیون معاصر در تفسیر آیه أولی الأمر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۷ 137-154

کلیدواژه‌ها: آیه 59 نساء آیه أولی الأمر قرآنیون أحمد صبحی منصور قرآن بسندگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۶ تعداد دانلود : ۴۱۲
تحقیق حاضر جهت نقد و تحلیل نظر تفسیری احمد صبحی منصور در قرآن شناسی سامان یافته است. بر این اساس تحلیل نادرست تفسیری وی بر مفهوم و مصداق أولی الأمر مورد تأکید است. صبحی منصور در روش برداشت از قرآن دیدگاه نارسایی را در پیش گرفته و بر اساس آن سعی در تحکیم پایه های اندیشه قرآن بسندگی نموده است. فقدان جامع نگری نسبت به قرآن در روش استفاده از آیات و نتایج بی ارتباط از محتوایِ آیات قرآن، از شاخصه های روشی احمد صبحی منصور است. وی منظور از أولی الأمر را کسانی می داند که نسبت به دیگران در اطاعت از خدا أولویت بیشتری دارند و به همین لحاظ تا زمانی که اطاعت از آنان در راستای معصیت خدا نباشد، مُطاع هستند. موضوع یاد شده اگرچه ممکن است در نگاه نخست، چندان ناصحیح به نظر نرسد اما باید گفت دیدگاه او با آیات دیگر قرآن کریم ناسازگار است.
۲۲.

بررسی دیدگاه خوتیر ینبل درباره تاریخ گذاری خاستگاه اسناد حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال شانزدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۴۳) 86 - 100

کلیدواژه‌ها: تاریخ گذاری اسناد ابن سیرین فتنه خوتیر ینبل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۶ تعداد دانلود : ۴۳۱
مسأله خاستگاه اِسناد حدیث و تاریخ گذاری آن در طی یک سده گذشته از مباحث مهم میان دانشمندان مسلمان و حدیث پژوهان غربی بوده است. در این باره، هر دو دسته غالباً با استناد به گفته ای از محمد بن سیرین(110ق) که در آن آغاز اسناد دهی برای حدیث به سبب وقوع یک فتنه دانسته شده است، تاریخ گذاری های متفاوتی را ارائه نموده اند. محدّثان اهل سنت، فتنه مورد نظر را قتل خلیفه سوم در سال 35 ق دانسته و زمان آغاز به کارگیری اسناد را نیز در اوایل سده نخست هجری بر شمرده اند؛ اما برخی محققان غربی، تاریخ خاستگاه اسناد را مرتبط با رویدادهای اوایل سده دوم هجری برشمرده اند. در این میان، حدیث پژوه هلندی خوتیر ینبل، با در نظر گرفتن شورش عبداله بن زبیر در مقابل امویان در طی سال های 63-73 ق به عنوان اولین واقعه موسوم به فتنه، خاستگاه بکارگیری اسناد را دهه هفتاد از سده نخست هجری در نظر می گیرد. در این جستار، با نقد دیدگاه های ینبل به وسیله بررسی اخبار و گزارش های مستند و معتبر در منابع حدیثی و تاریخی کهن، شورش ابن زبیر در مقابل امویان به عنوان اولین فتنه، نادرست دانسته شد. به علاوه، روشن گردید که منظور ابن سیرین از فتنه با دوران قیام مختار ثقفی(66-67 ق) در کوفه انطباق بیشتری دارد؛ بنابراین می توان تاریخ گذاری خاستگاه رسمی و نظام یافته اسناد را مربوط به این دوران قلمداد نمود.
۲۳.

بررسی حجیت روایات با سند ضعیف و متن قوی با تأکید بر روایات «حجه الله»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 105-132

کلیدواژه‌ها: حجه الله بررسی متنی بررسی مضمونی بررسی سندی قوت متن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱۷ تعداد دانلود : ۱۰۴۰
بسیاری از روایات، به ویژه روایات غیرفقهی و از جمله روایاتی که درباره «حجه الله» هستند، دارای سند مقبول نیستند، اما بسیاری از این روایات به دلیل قراین صحت از جمله قراین متنی، قابل قبول هستند. نمی توان روایتی را که دارای متن صحیح هماهنگ با سایر روایات است یا به دلیل علوّ متن قابل جعل نیست، به دلیل ضعف سند کنار گذاشت و خود را از معارف آن بی بهره کرد. از جمله دلایل این نظریه می توان به سیره عقلا در حجیت چنین خبری و نیز روایاتی که دربر دارنده دستور امام معصوم R به بررسی متنی است اشاره کرد. واقعیت های تاریخی تدوین حدیث شیعه و عدم راهیابی جعل های گسترده و سازمان یافته به آن نیز، اهمیت بررسی متنی را نسبت به بررسی سندی افزایش می دهند. در روایات درباره «حجه الله» که منظور تمام روایاتی است که درباره رسول و امام معصوم است، هماهنگی با کلیات و هندسه معارف دینی، روایت مشابه با سند معتبر و نیز سندهای متفاوت در کتب مختلف از جمله قراین پرکاربرد برای اثبات صدور روایت از معصوم R هستند.
۲۴.

«یتیم» و مسائل آن از منظر قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۰ 487 - 510

کلیدواژه‌ها: یتیم جایگاه آل محمد (ص) تکریم مال کفالت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۵ تعداد دانلود : ۱۲۱
یتیم و حقوق آن از جمله مسائل مهم اجتماعی محسوب می شود. با توجه به اهمیت چندجانبه «یتیم» و اولویت داشتن آیات قرآن و روایات معصومین برای کاوش نگاه اسلام، این نوشتار به دنبال آن است که با نگاهی دقیق تر، برخی از مفاهیم و موضوعات پیرامون ایتام را ارائه یا بازنمایی کند. به این منظور، ضمن بررسی معنای یتیم، آیات قرآن و روایات معصومین که حقوق و تکالیفی را در قبال ایتام متذکر شده اند مورد بررسی قرار گرفت. از نگاه اهل لغت، یتیم کسی است که در شرایط تنهایی و نیازمندی به سر می برد و فاقد ناظر اصلی باشد، امّا یتیم در لسان روایات معصومین(ع) علاوه بر یتیم مرسوم، به افراد جدامانده از امام و شریعت هم اطلاق شده و از آن به «یتیم آل محمّد(ص)» تعبیر شده است. شرایط یتیم آل محمّد(ص) به مراتب از یتیم معمول سخت تر بوده و البته سرپرستی آن ها نیز آثار مضاعفی را انتظار می کشد.
۲۵.

اثرپذیری مارتین لوتر از ریکالدو در رویکرد انتقادی به قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 11 - 24

کلیدواژه‌ها: قرآن مارتین لوتر ریکالدو دومنته کروچه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۷ تعداد دانلود : ۳۸۷
هدف این پژوهش بررسی چگونگی تأثیرپذیری مارتین لوتر از ریکالدو دومنته کروچه در رویکرد انتقادی به قرآن کریم است. مارتین لوتر بنیان گذار نهضت پروتستان از معدود کسانی است که زمینه تغییر در تاریخ را فراهم نمود، اما او به همان میزان که تأثیرگذار بوده، تأثیرپذیر نیز بوده است. بسیاری از اندیشه های لوتر متأثر از اندیشمندان قرون وسطی است. او به طور خاص در مواجهه با قرآن، از ریکالدو دومنته کروچه کشیش دومینیکی و مبلغ مسیحی قرن سیزدهم اثر پذیرفته است. لوتر از طریق رساله ریکالدو با اسلام و قرآن آشنا شد و به انتقاد جدی از قرآن پرداخت؛ او که ابتدا مؤثرترین دفاع در برابر جاذبه اسلام را استقامت در باورهای مسیحی می دانست، با تغییر روش، تحت تأثیر ریکالدو بهترین رویکرد را نشان دادن خطاهای دین اسلام معرفی کرد. لوتر ضمن حمله به قرآن، آن را وحیانی و معتبر ندانست. با این همه، تلاش کرد از قرآن به عنوان مبنای اثبات آموزه های اساسی مسیحیت مانند تثلیث و الوهیت مسیح استفاده کند. گرچه لوتر در ادعاها و موضع گیری علیه اسلام و قرآن دنباله رو ریکالدو است، اما رفتاری تهاجمی تر و تندتر از او دارد.
۲۶.

نقد شبهه قرآنی پیمان شکنی پیامبر’ در جنگ با یهود بنی قینقاع (با تأکید بر فرهنگ تقبیح نقض معاهده در قرآن)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۴ 97-116

کلیدواژه‌ها: فرهنگ نقض معاهده نقض پیش دستانه شبهات قرآنی و تاریخی بنی قینقاع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۳ تعداد دانلود : ۳۰۱
آیه 58 سوره مبارکه انفال یکی از مصادیق تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی و بیانگر چگونگی تعامل پیامبر با پیمان شکنان یهود است. برخی با استناد به آیه یاد شده و گزارش های تاریخی به طرح شبهه قرآنی «جواز نقض معاهده در صورت ترس از خیانت کفار» پرداخته اند. در مقاله حاضر تلاش شده با بررسی توصیفی و تحلیلی مستندات شبهه یاد شده، به آن پاسخ داده شود. حاصل پژوهش، نشان می دهد که شبهه یاد شده مخالف متن قرآن، روایات و تاریخ است و آیه 58 سوره انفال دلالتی بر نقض معاهده بر اساس ترس و ظن ندارد و معیار نقض معاهده در آن، «نقض پیش دستانه» بر اساس علم به توطئه کافران یهود بوده است. هدف از نقض پیش دستانه در آیه 58 سوره انفال به قرینه سیاق، جلوگیری از تسلط کفار بر حکومت اسلامی است؛ از این رو، در مواردی که ملاک یاد شده وجود ندارد، معیار نقض معاهده در قرآن، «نقض پیشین» است.
۲۷.

بررسی تطبیقی توحید و خواندن غیر خدا از دیدگاه رشیدرضا و علامه طباطبایی

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 30 - 60

کلیدواژه‌ها: توحید دعا الوهیت عبادت حقیقی رویکرد مقارنه ای علامه طباطبایی رشیدرضا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۵ تعداد دانلود : ۵۲۴
عبودیت خدا فلسفه اصلی زندگی بشر بوده و دعوت به توحید و عبادت خدای یکتا که از نیازهای غریزی و فطری انسان است، همواره سر لوحه رسالت تمام پیامبران و منادیان الهی بوده است و همه مذاهب و فرق اسلامی در این که عبادت مخصوص خداوند است، اتقاق نظر دارند؛ لیکن رفتار توسّل گونه برخی مسلمانان، همانند شیعیان که پیامبراکرمJ و یا اولیای الهی را میخوانند و در برابر قبور آنان اظهار تذلل و خضوع میکنند، مورد نقد جدی محمّد رشیدرضا در تفسیر المنار قرار گرفته است؛ درحالیکه عموم مسلمانان همواره در طول تاریخ، نه تنها در اعتقاد که در سلوک رفتاری خود، بدان عمل کردهاند؛ مسأله اصلی این است که آیا چنانکه رشیدرضا میگوید، دعا و درخواست از غیر خدا و امامان معصومA، با توحید منافات دارد و عملی شرک آمیز است؟ این پژوهش با روش کتابخانهای و رویکردی تحلیلی و تطبیقیِ دیدگاه علامه طباطبایی و رشیدرضا، با هدف دستیابی به دیدگاه صحیح از منظر قرآن و رفع اتهام از شیعیان در عبادت اولیاء و شرک در توحید عبادی، انجام گرفت که با بررسی مفاهیم اساسی به ویژه مفهوم عبادت، دعا در کتب لغت و کاربردهای قرآنی آن معلوم شدکه مصادیقی از دعا و درخواست از غیر خدا، که مورد نقد رشید رضا بودهاست، نه تنها شرک نبوده که در راستای توحید و عبادت خدا میباشد.
۲۸.

نقش حق گرایی در حکیمانه بودن آیات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۳ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۵ 291-318

کلیدواژه‌ها: حکیمانه بودن قرآن حق گرایی تساهل موعظه ذکر حکمت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۲ تعداد دانلود : ۳۲۴
از شاخصه های حکیمانه بودن آیات قرآن، تکیه بر حق گرایی و حق مداری آیات قرآن است، متن حکیمانه مخاطبینش را به حق و حقیقت راهنمایی می کند. قرآن به جهت حکیمانه بودن آیاتش غیر از حق نمی گوید و جز به راه حق دعوت نمی کند؛ اراده الهی در متن قرآن بر تحقق حق است و دین اسلام و قرآن و پیامبر k همه به حق توصیف گشته اند. قرآن به حق گرایی کاربردی در قضاوت ها و شهادت ها، حق طلبی، حق دهی، حق گویی، اظهار حق و دعوت به حق تأکید فراوان نموده است و از اعراض و کتمان و التباس حق به عنوان موانع حق گرایی، بر حذر داشته است. از وجوه حق گرایی قرآن، توجه به واقعیت هایی است که می تواند با نگاه به گذشته و پیگیری وقایع پیشین به خصوص قصص انبیاء و همینطور توجه به واقعیت های موجود در انسان و اغماض و مدارا و آسان گیری برای رساندن افراد به حق ،موثر باشد. از دیگر وجوه حکیمانه بودن قرآن، تکیه بر فطرت حقیقت جوی انسان به عنوان ظرف تحقق حق گرایی در آیات قرآن است که با شیوه های حکیمانه ای همچون پرسش گری و گفت و گو، موعظه حسنه، ذکر (بیداری) زمینه های شکوفایی آن را فراهم می سازد.
۲۹.

اعتبار و رجحان تفسیر انفسی قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۷

کلیدواژه‌ها: تفسیر انفسی روش های تفسیری روایات عرفانی اهل بیت الهام و شهود عرفان اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۲ تعداد دانلود : ۳۱۸
در باور عارفان الهی، تفسیر انفسی قرآن برترین روش تفسیر آیات و فهم مقاصد قرآنی است. اما وجود برخی نمونه های تفسیری نادرست در تفاسیر عرفانی، به همراه برخی نمونه های ساده و بدیهی تطبیق های قرآنی بر نفس انسانی، پندار عدم برخورداری تفسیرهای عارفان از مبانی تفسیری متقن را به همراه داشته است. به نظر می رسد چنین امری، نتیجه عدم شناخت صحیح تفسیر انفسی و فرایند تحقق آن است. بر این اساس، در این جستار تلاش شده تا ضمن بررسی اعتبار تفسیر انفسی، برتری آن بر تفاسیر ظاهری نیز مورد توجه قرار گیرد. یافته های پژوهش بیانگر آن است که مقصود از تفسیر انفسی، دریافت هایی شهودی از حقایق هستی بوده که عارفان به عنوان مراتبی از بطون و معانی آیات قرآن پذیرفته اند. مبانی یادشده عارفان برای تفسیر انفسی، ریشه در روایات اهل بیت دارد. ضمن آنکه نمونه های تفسیری ایشان را می توان بر روایات تطبیق نمود. از دید فرد عارف، اهتمام جدی به طهارت نفس و همچنین قرائت قرآن به شیوه خاص، زمینه را برای نزول معانی قرآن بر قلب فراهم می نماید. کارکردها و امتیازهای تفسیر انفسی نیز مٶید ضرورت توجه بیشتر مفسران به این نوع تفسیر است.
۳۰.

عرضه احادیث بر قرآن در تفاسیر البیان و المیزان با تأکید بر تفسیر 12 جزء نخست(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال پانزدهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۳۹) 193 - 214

کلیدواژه‌ها: احادیث جعلی تفسیرهای المیزان و البیان پالایش حدیث عرضه حدیث بر قرآن علامه طباطبایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۴ تعداد دانلود : ۳۰۴
تخصص و مهارت علامه طباطبایی در تفسیر و حدیث، روش شناسی او را برای یافتن ملاکهای عرضه بر قرآن در ارزیابی احادیث، دارای اهمیت کرده است. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی، به عملکرد علامه در دو تفسیر البیان و المیزان مراجعه و با تأمل در نظریات ارائه شده در آثار دیگر ایشان، معیارهای مورد پذیرش علامه طباطبایی در استفاده از روش عرضه بر قرآن برای ارزیابی احادیث استخراج و روشن شده که مبنای محوری ایشان در پذیرش روایات تفسیری، یقین آور بودن آنهاست و عملکرد ایشان در هر دو تفسیر بر این مبنا تطابق دارد. همچنین روشن شده که بر خلاف آنچه نسبت داده شده، معیار ایشان در ارزیابی، تنها منحصر در عدم مخالفت احادیث با قرآن نیست، بلکه احادیث را بر اساس موافقت، مخالفت و عدم مخالفت آنها با قرآن ارزیابی کرده و موافق با قرآن را از آنجا که یقین به صدور آن از معصوم(ع) پدید می آید، پذیرفته و مخالف به نحو تباین کلی را چون یقین به عدم صدور آنها از معصوم(ع) پدید می آید، رد کرده و درباره احادیثی که عدم مخالفت آنها با قرآن ثابت شده، چون یقین به مضمون آنها وجود ندارد، وظیفه مفسر را توقف دانسته است، مگر اینکه در ارزیابی با ملاک های دیگر قرینه یقین آوری برای رد یا پذیرش آنها پیدا شود. همچنین روشن شده که مراد از موافقت و مخالفت از نظر علامه طباطبایی، گسترده تر از موافقت و مخالفت مضمونی است و مراد از قرآن، مفاهیم یقینی، همچون نص، ضرورت ثابت قرآنی، سیاق و ظهور هستند.
۳۱.

مطالعه تطبیقی مدل های آغاز آفرینش از منظر قرآن و کیهان شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت هایی در علوم قرآن و حدیث سال پنجاهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۰۰
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰۶ تعداد دانلود : ۶۰۴
فرایند آفرینش جهان مادی، ماده نخستین و نقطه آغازین آن از جمله موضوعات کیهان شناسی است که در قرآن مورد توجه ویژه قرار گرفته است. کیهان شناسان نیز فرضیه ها و مدل هایی را در این زمینه ها ارائه داده اند که برخی با شواهد بیشتری همراه شده است. نظریه مهبانگ که از آن با عنوان مدل استاندارد یاد می شود ادعا می کند که جهان مادی از باز شدن انفجار گونه ماده - فضا - زمان از یک نقطه اولیه بوجود آمده است. ذرّه بسیار چگالی، که به صورت آتشگویی وسیع از گازهای بی نهایت چگال و سوزان بود و حدود 7/13 میلیارد سال پیش منفجر شد و انبساط آن به شهادت تغییر مکان سرخ، هنوز ادامه دارد. قرآن کریم با کاربرد، دو واژه رتق و فتق، به مرحله ای از آفرینش اشاره می کند که آسمان ها و زمین بسته بودند و خداوند آن را باز کرده است. هماهنگی بین یافته های دانش نجوم و آیات قرآن در این موضوع می تواند تفسیری بر این موضوع قرآنی باشد و گروهی نیز بر اعجاز نجومی بودن این آیات تاکید دارند.
۳۲.

مفهوم شناسی تأویل و کاربرد آن در تفسیر المیزان

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره اول پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ 32 - 54

کلیدواژه‌ها: قرآن تأویل علامه طباطبایی تفسیر المیزان معناشناسی کاربرد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۴ تعداد دانلود : ۴۳۷
واژه تأویل بارها در قرآن به کار رفته و قرآن برای خودش ، قائل به تأویل شده که تلاش های بسیاری را برای یافتن مفهوم صحیح آن به خود معطوف ساخته است؛ علامه طباطبایی نظری جدید برای تعریف تأویل ارائه داده که شناخت آن، در کشف مراد قرآن از تأویل اهمیت ویژه ای دارد. در مقاله حاضر تلاش شده با استفاده از روش کتابخانه ای، تعریف علامه طباطبایی از تأویل در عرف قرآن، تبیین و عملکرد ایشان در کاربرد این واژه در المیزان،گردآوری گردد تا با تعریف ایشان، برداشتی صحیح از معنای تأویل در کاربرد این واژه در قرآن و تفسیر آن بدست آید و مشخص گردد که هیچ یک از تعریف های دیگر تأویل، به جز تعریف علامه طباطبایی، با مراد قرآن مطابقت ندارند و تأویل در تعریف علامه، از سنخ مفاهیم نیست، بلکه حقیقت واقعی و عینی یک واژه یا عبارت قرآنی است که در تمام تفسیر المیزان رعایت شده و تأویل، بر اساس تعریف رایج(بازگرداندن معنای ظاهری)، با هر انگیزه ای باشد، نادرست ارزیابی شده است.
۳۳.

نقد دیدگاه صالحی نجف آبادی در مورد روایات امام باقر (ع) در مجمع البیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۹ 25-44

کلیدواژه‌ها: مجمع البیان طبرسی ابوجعفر صالحی نجف آبادی حدیث های خیالی روایات امام باقر (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۰ تعداد دانلود : ۳۷۳
نعمت الله صالحی نجف آبادی در مقاله ای با عنوان «نقدی سندشناسانه بر احادیث مجمع البیان» که بعدها در قالب کتابی با نام حدیث های خیالی در مجمع البیان منتشر شد، ادعا کرده است که در تفسیر مجمع البیان ، مواردی از گزارش های تفسیری وجود دارد که ابوجعفر طبری با ابوجعفر امام باقر R اشتباه شده و رأی ابوجعفر طبری به عنوان حدیث امام باقر R معرفی شده است. وی منشأ اشتباه را آنجا می داند که کاتبان تفسیر تبیان شیخ طوسی، که از منابع مهم مرحوم طبرسی بوده، در مواردی تصور کرده اند که مقصود شیخ طوسی از ابوجعفر، امام باقر R است؛ لذا بعد از آن عبارت «علیه السلام» را اضافه کرده اند و طبرسی نیز با دیدن این عبارت تصور کرده که مقصود شیخ طوسی از ابوجعفر، امام باقر R است. این ادعا از سوی برخی محققان، تأیید و از سوی برخی دیگر نقد شده است. در این مقاله کوشش شده اصل رأی فوق دوباره واکاوی شود و سه مورد از موارد بیست گانه ادعاشده توسط آقای صالحی، که دیگر ناقدان بدان نپرداخته اند، نقد و تحلیل شود.
۳۴.

واکاوی تفسیری آیات سوره إسراء درباره فساد بنی إسرائیل با تکیه بر عدم ترادف در ترکیب وصفی «عباداً لنا»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال نهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۴ 79-96

کلیدواژه‌ها: آیات سوره إسراء فساد بنی إسرائیل عبادا لنا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸۶ تعداد دانلود : ۶۵۱
از جمله آیاتی که آراء و نظرهای گوناگونی نزد مفسران درباره آن ارائه شده است، آیات ابتدایی سوره إسراء پیرامون دو فساد بنی إسرائیل در زمین است. درباره اینکه دو فساد بنی إسرائیل چه بوده یا چه خواهد بود و اینکه چه کسانی مصادیق این دو وعده الهی هستند و چه کسانی نابودکننده این فساد در هر مرتبه می باشند، دیدگاه های متفاوت و فراوانی مشاهده می گردد. این مقاله در ابتدا تفاسیر و مصادیق مختلف در ذیل این آیات را بیان کرده و پس از بررسی مصادیق یادشده، در پایان با بیان شروط تحقق این دو وعده الهی و با استفاده از نظریه عدم ترادف در ترکیب وصفی «عباداً لنا» و ذکر أحادیثی از ائمه أطهار ^ و تطبیق این روایات با حوادث و وقایع روز، بیان شده است که هم اکنون در زمان تحقق وعده نخست قرار داشته و وعده دوم هم زمان با ظهور امام عصر # محقق خواهد گشت.
۳۵.

بررسی انتقادی مبنای علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی درباره استقلال قرآن و تأثیر آن در کاربرد روایات تفسیری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۲ پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۳ 75-96

کلیدواژه‌ها: استقلال قرآن تفسیر قرآن به قرآن روایات تفسیری علامه طباطبایی آیت الله جوادی آملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۴ تعداد دانلود : ۵۷۸
از مهمترین مبانی علامه طباطبایی در تفسیر المیزان و آیت الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم باور به استقلال قرآن در حجیت، دلالت و تفسیر است. آنها معتقدند قرآن کریم که خود را روشنگر همه چیز معرفی می نماید، هم در حجیت و هم در بیان مدلول و مقصود آیات، مستقل است و به غیر خود وابسته نیست. البته هر دو مفسر از دیگر منابع تفسیری مانند روایات و شواهد تاریخی در تفسیر استفاده نموده اند که به نظر می رسد با مبنای استقلال قرآن، تعارض دارد. اما تعارض یاد شده با تبیین آیت الله جوادی آملی مبنی بر عدم انحصار قرآن در حجیت و دلالت، در روش تفسیری خود و استادش علامه طباطبایی، رفع می گردد. از جمله موارد موید این تبیین، کاربرد و تأثیر روایات اسباب نزول و روایات تطبیقی در فهم و تفسیر این دو مفسر است. در مقاله سعی شده، ضمن تبیین نوع و کارکرد روایات در فرایند تفسیری دو مفسر، به بررسی انتقادی مبنای « استقلال قرآن » و تأثیر روایات در فهم تفسیری علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی پرداخته شود.
۳۶.

بررسی چیستی و جایگاه مبانی زبانی ادبی در اختیار قرآیات در تفسیر مجمع البیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال ششم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 163-189

کلیدواژه‌ها: قرآن قرآیات ترجیح مبانی زبانی مجمع البیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۶ تعداد دانلود : ۵۲۳
امین الإسلام طبرسی در کتاب «مجمع البیان فی تفسیر القرآن»، نزول و ابلاغ قرآن را مطابق یک قرآیت می داند و حتی یک حرف از قرآن را مشمول ضیاع تلقی نمی کند. او اختلاف در قرآیت را متعلق به دوره بعد از ابلاغ قرآن می شمرد و نیز در مواضع اختلاف قرآیات، قرآن و قرآیات را دو حقیقت متمایز نمی داند، بلکه معتقد به وجود علم اجمالی به قرآیت وحیانی می شود و لذا تلاش می کند تا با اتخاذ برخی مبانی، از جمله برخی مبانی زبانی ادبی، قرایت وحیانی را در این مواضع به صورتی قطعی تعیین و یا به صورت ظنی ترجیح بدهد. این مقاله با در پیش گرفتن روشی توصیفی تحلیلی، به استقرای خصوص مبانی زبانی ادبی یاد شده می پردازد و علاوه بر توضیح عناصر مفهومی آنها، جایگاه استفاده از آنها را نیز از نظر علامه طبرسی بیان می کند و در نهایت به نقد و بررسی مبانی یاد شده می پردازد.
۳۷.

«نظام سازی» در نگاه تفسیری آیت الله خامنه ای (مدظلّه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۲۱)

کلیدواژه‌ها: نظام سازی هدف دین روش انبیاء آیت الله خامنه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷۰ تعداد دانلود : ۱۰۸۸
این نوشتار، جستاری است درباره «نظام سازی» در اندیشه تفسیری رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله خامنه ای ، که یکی از ارکان و مبانی عملی «دکترین انتظار» در دیدگاه ایشان است. در نگاه تفسیری آیت الله خامنه ای، روش انبیا در تحقق هدف دین، موعظه و منبر یا ارائه مکتب فکری و فلسفی نیست، چراکه آنها روش تربیت فردی است و نمی تواند با هدف انبیا که تربیت همه بشریت است، تناسب داشته باشد. رهبرمعظم انقلاب، با استفاده از نگاه کلان نگر به تفسیر که حاصل نگرش اجتماعی و تمدنی به قرآن کریم است، روش انبیا را، ایجاد محیط مناسب پرورش انسان ها می دانند که می تواند به صورت کلان، بشریت را تربیت و هدف دین را محقق سازد. این محیط با ایجاد بسترها، نظام ها، نهادها، سازوکارها و قوانین و مقررات لازم در عرصه های کلان جامعه فراهم می شود. فرایندی که این محیط را در این عرصه ها ایجاد می کند، «نظام سازی» است. آیه 25 سوره حدید  و آیه 157 سوره اعراف  در تفسیر رهبر معظم انقلاب شاهدی بر نظریه است. و نیز آیاتی از سوره حج که اقامه نماز، پرداخت زکات، امربه معروف و نهی از منکر را از امور نظام ساز معرفی می کنند.
۳۸.

تحلیل روایت تفسیری منتقله ابن فحام درخصوص کاستی از آیه 33 آل عمران در امالی شیخ طوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۷

کلیدواژه‌ها: آل محمد روایات منتقله ابن فحام تحریف به کاستی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳۱ تعداد دانلود : ۷۴۶
شیخ طوسی در کتاب امالی، روایتی را از ابن فحام (شیخ عامی خود) نقل می کند مبنی بر اینکه امام صادقt آیه 33 سوره آل عمران را با عبارت «وآل محمد» قرائت می فرمود و تصریح می کرد که این عبارت در متن آیه نازل شده است. روایت یادشده گویای نوعی تحریف به کاستی در آیه شریفه است؛ درحالی که اعتقاد مشهور و اجماع علمای شیعه، عدم تحریف قرآن کریم است، چه به زیاده چه به کاستی. ابن فحام از اساتید و مشایخ شیخ طوسی است که برخی از علمای رجال شیعی و سنی او را عامی شمرده اند. در سند روایت نیز افرادی عامی، ضعیف و مجهول وجود دارند. روایت ابن فحام در هیچ یک از منابع شیعی پیش از شیخ طوسی نیامده است. علاوه بر اینها در روایت یادشده، شواهدی وجود دارد که دالّ بر منتقله بودن آن است. در این مقاله، هم شواهد درون متنی وهم شواهد برون متنی آن بررسی شده که همگی بیانگر انتقال روایت ابن فحام از مدرسه خلفا به مدرسه اهل بیتk است.
۳۹.

بررسی قرآنی فقهی حکم مجازات سبّ النبی صلی الله علیه و آله وسلم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۹)

کلیدواژه‌ها: سب دشنام سب ّالنبی مجازات سبّ النبی حرمت سبّ النبی آزادی بیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۲۰ تعداد دانلود : ۶۸۳
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم در دین اسلام از جایگاهی والا برخوردار است و حفظ حرمت آن حضرت بر همگان لازم و ضروری است. اسلام برای تأمین مصالح متعددی همچون جلوگیری از هر گونه هرج و مرج در جامعه اسلامی، معرفی مقام و منزلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و حفظ و صیانت جایگاه حقیقی و حقوقی آن حضرت، مجازات و عواقبی را برای حرمت شکنان و سبّ کنندگان به آن حضرت در نظر گرفته است. هدف از این نوشتار، آن است که با استفاده از منابع مکتوب و شیوه کتاب خانه ای، به بیان مجازات سبّ النبی از نگاه فریقین و مسئله آزادی بیان در این راستا بپردازد. مجازات سبّ کننده پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم از منظر قرآن کریم و فقه اسلامی مواردی مانند حبط عمل بی ادبان محضر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم، ورود سبّ کننده به ورطه کفر و ارتداد، ورود سبّ کننده به ورطه محاربه با خداوند و رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و فساد در زمین و ابتلای سبّ کننده به لعنت و عذاب الهی می باشند. همچنین از جمله مباحث مطروحه در فقه اسلامی در راستای مجازات سبّ النبی مواردی مانند اجماع فقهای فریقین بر قتل سابّ النبی، بررسی نقش مؤلفه هایی همچون احکام ثانوی و حکومتی و عقیده و اکراه و اجبار و عدم قصد است که تمامی اینها، بیانگر حرمت سبّ النبی و تمهیدات اسلام در جلوگیری از این امر است.
۴۰.

کارکردهای «پیوستگی سوره» در تفسیر با تطبیق بر تفاسیر المیزان علامه طباطبایی و فی ظلال القرآن سیّدقطب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۱ پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۱ 7-30

کلیدواژه‌ها: کارکرد پیوستگی سوره تفسیر علامه طباطبایی سیدقطب المیزان ظلال القرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۸ تعداد دانلود : ۳۳۶
«پیوستگی سوره» شاخه ای پُراهمیّت از دانش مناسبت در قرآن است که به لحاظ نقش منحصربه فرد آن در تفسیر، بسیار مورد توجّه مفسّران و قرآن پژوهان -به ویژه در نیم قرن اخیر- قرار گرفته است. بر اساس این نظریه، هر سوره بر یک غرض یا محور اصلی استوار است، به گونه ای که تمامی موضوعات سوره حول آن غرض، وحدت فراگیر سوره را رقم می زنند. پژوهش حاضر قصد دارد نقش و تأثیر این نظریه را در تفسیر، با مطالعه تطبیقی میان دو تفسیر المیزان علامه طباطبایی و فی ظلال القرآن سیّدقطب مورد واکاوی قرار دهد و به معرّفی و دسته بندی کارکردهای آن در تفسیر بپردازد. این کارکردها را می توان به انواع ساختاری، زمینه ای، شناختی، اثباتی، تبیینی و سنجشی تقسیم نمود. بر اساس نتایج به دست آمده، علامه طباطبایی با رویکرد ویژه تبیینی-انتقادی در تفسیر المیزان، از کارکردهای تبیینی و سنجشی اعتقاد به پیوستگی سوره، به شایستگی بهره برده است. سیّدقطب نیز با نگرش غالب اثباتی در تفسیر خود، اهتمام شایانی در راستای اثبات وحدت موضوعی سوره ها و به تصویر کشیدن ارتباط و پیوستگی میان آیات سوره مبذول داشته است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان