علی محمد کاردان

در این مقاله، منظور از منابع ملی علاوه بر منابع طبیعی، رو زمینی و زیر زمینی و یا ساخته دست و مغز آدمی، منابع دیگری نیز هست که می توان آنها را منابع انسانی نامید. منابع اخیر سرمایه هایی مانند وقت و نیروی جسمانی و روانی مردمی را که در سرزمینی زندگانی می کنند شامل می شود. دانشمندانی که درباره منابع ملی و چگونگی پیشگیری از اتلاف آنها را بررسی می کنند عدم توجه به با استعداد و بی استعداد نسبت به تربیت درست آنان یا از دست دادن افراد فرهیخته را نیز نوعی اتلاف منابع ملی می شمارند. در کشورهای پیشرفته جهان برای پیشگیری از اتلاف منابع مذکور علاوه بر متخصصان تولید و توزیع این منابع، از جامعه شناسان و روان شناسان اجتماعی کمک می خواهند. نتایج پژوهشهای این دانشمندان نشان داده است که برای درمان این آسیب اجتماعی، در وهله اول باید به تغییر رفتار مصرف کنندگان یعنی تبدیل رفتار همراه با اسراف و تبذیر کنونی آنان، به رفتاری اندیشیده و توآم با اقتصاد پرداخت. برای متحقق ساختن این تغییر غالبا دو خط مشی در پیش گرفته می شود. خط مشی اول که در ظاهر زود به نتیجه می رسد خط مشی قهری یا اجباری و خط مشی دوم فرهنگ آموزی است هدف خط مشی اخیر ایجاد نگرش مثبت در افراد و جامعه و عادات مطلوب ناشی از آن است. این خط مشی چنانکه پژوهشهای روانی اجتماعی نشان داده است در کوتاه مدت اثر بخش نیست لکن دارای آثار عمیق و پایدار است. در این مقاله نویسنده نخست به بیان عناصر سازنده فرهنگ پیشگیری پرداخته و سپس موانع ایجاد این فرهنگ را بررسی کرده و در پایان مبانی و روش های ایجاد این فرهنگ عمدتاً از طریق نظام آموزش و پرورش به معنی وسیع کلمه میسر است.