عبدالعلی علی عسکری

هدف این مقاله، طراحی مدل سازمان کاریزماتیک برای سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، با توجه به شرایط علّی، عوامل زمینه ای و مداخله گرهای موجود است. این تحقیق با تمرکز بر مبانی نظری مدیریت کاریزماتیک سازمانی، درصدد است به این پرسش پاسخ دهد که چگونه یک سازمان رسانه ای می تواند چهره ای کاریزماتیک را از خود ارائه دهد که باعث تمایز سازمان شود؟ به این منظور، با استفاده از روش تحقیق کیفی و تکنیک داده کاوی سیستمی، با خبرگان، اساتید و مدیران ارشد سازمان صدا و سیما مصاحبه شد و با رویکرد نمونه گیری نظری، یعنی دستیابی به مفاهیم در مقوله های کلیدی، تأثیرات آنها و ایجاد تکرار داده ها ادامه یافت. در مجموع، 74 مفهوم در ارتباط با مقوله های داده کاوی سیستمی استخراج شد. براساس نتایج به دست آمده، اعتماد، شفافیت، نوآوری و سرمایه اجتماعی، نقشی محوری را در ارتباط با سایر مقولات و زیرمقولات بر عهده دارند. در این میان، سرمایه اجتماعی، دارای زیرمجموعه هایی مانند: فرهنگ سازمانی، احساس مسئولیت، تناسب شغلی، اعتمادسازی و تشکیل تیم های خودگردان است. عوامل و شرایط علّی مانند: ساختار سازمانی، ماهیت و مأموریت های سازمانی، اصلاح مفاهیم، طراحی اتاق فکر، تعهد مدیران، همگرایی و... از جمله عناصر کلیدی احصاشده بودند. رویکرد نظارتی قانون اساسی، نوع مداخله نهادهای دولتی، سلیقه گرایی، میزان محبوبیت در رده های داخلی و میان مخاطبان و ماهیت عمودی مدیریت، موانع تحقق مدل کاریزماتیک برای این سازمان رسانه ای هستند.

رسانه به مثابه یک نهاد فرهنگی اجتماعی هوشمند است که می توان براساس ارتباطات فعال و هدفمند با پیرامون و خودنظارتی بر فرآیندهایش آن را نوعی ارگانیزم زنده دانست که وجهه ای انسان واره دارد می بخشد. ازاین رو با شناخت ویژگی های اخلاقی یک انسان ارتباط گر و تطبیق آن با نهاد رسانه می توان ابعاد بروز مسئولیت های اخلاقی رسانه را واکاوی کرد و ارتباط میان اخلاق و رسانه را از منظر انسان شناسی مورد کنکاش قرار داد. براساس مبانی انسان شناسی اسلامی مسئولیت اخلاقی «رسانه انسان واره» نسبت به خداوند، خود، سایر انسان ها و موجودات تعریف می شود. رسانه می بایست با ادای مسئولیت های خود زمینه های لازم برای تحقق حیات طیبه را فراهم کند. در این تحقیق با استفاده از منابع کتابخانه ای ابعاد مسئولیت های اخلاقی انسان در اسلام بررسی و با تکیه بر انسان وارگی رسانه این مسئولیت ها در چارچوب فعالیت های رسانه ای توصیف و تبیین شده است.

هدف از پژوهش حاضر، شناسایی ویژگی های نظام پیشنهادهای مطلوب برای استقرار در سازمان صداوسیما بوده است، برای این منظور از داده های کیفی استفاده شد. این داده ها به کمک تکنیک مصاحبه عمیق جمع آوری شده اند. جامعه مورد بررسی را مدیران سازمان صداوسیما، استادان دانشگاه و متصدیان نظام سابق پیشنهادها در سازمان صداوسیما تشکیل می دهند که با روش هدفمند از میان آنان 20 نفر انتخاب شده اند. ابتدا دلایل ناموفق بودن نظام پیشنهادهای سابق سازمان صداوسیما شناسایی و در 8 مقوله و 29 زیر مقوله طبقه بندی شده است. مقولات عبارت بودند از: «بی توجهی مدیران»، «ارجاع نظام پیشنهادها به روابط عمومی سازمان»، «تعمیم نادرست نظام پیشنهادها»، «تبلیغات و فرهنگ سازی نامناسب»، «نبود برنامه ریزی و مطالعات پایه ای برای واکاوی ابعاد نظام پیشنهادها» «توسعه نامناسب به سایر ذی نفعان»، «توجه نکردن به تفاوت های سازمان رسانه ای با سازمان صنعتی» و «تخصیص نیافتن بودجه مناسب». پس از آن ویژگی های نظام پیشنهادهای مطلوب برای این سازمان در 2 مقوله محوری، 8 مقوله و 75 زیر مقوله احصا شده است. این شاخص ها عبارت بودند از: «راهبری و مدیریت»، «آموزش و توانمندسازی»، «تبلیغات، فرهنگ سازی و اطلاع رسانی»، «سازماندهی»، «سیستم اطلاعاتی و مدیریت دانش»، «فرایندها»، «نظام انگیزش» و «نتایج کلیدی عملکرد» بوده است.

با تعدد روز افزون رسانه های مختلف، مخاطبان سعی می کنند رسانه ای را انتخاب کنند که با معیارها و علاقه مندی های آنها متناسب و دارای تنوع و جاذبه بیشتر باشد. تلویزیون تعاملی یک فناوری در حال ظهور با تأثیر بالا در جامعه ماست، بنابراین رسانه ملی برای حضور فعال در این عرصه، نیاز به شناخت محیط دارد تا خود را به سرعت با تغییرات رسانه ای سازگار کند. پژوهش حاضر، با هدف ارائه راهبردهایی برای تأسیس تلویزیون تعاملی، با استفاده از روش دلفی و از طریق مصاحبه، به بررسی دیدگاه های 16 کارشناس و سیاستگذار پرداخته است که به صورت هدفمند انتخاب شده اند. با تعیین امتیازها، موقعیت صداوسیما در حوزه تلویزیون تعاملی در ماتریس تعیین موقعیت راهبردی در ناحیه تهاجمی قرار گرفت. در نهایت، سیزده راهبرد تعیین شدند که مهم ترین آنها را می توان ایجاد یک سیستم متنوع و جذاب با محتوای پاک، ساماندهی قیمت گذاری برای قشرها با درآمدهای مختلف و بهینه سازی مشارکت کاربران، حداکثرسازی جذب مخاطبان از طریق معرفی یا تبلیغات تلویزیون تعاملی و خدمات مختلف آن و همچنین بسترسازی ورود محتوای تولیدی نهادهای فرهنگی و بخش خصوصی دانست.

هدف پژوهش حاضر، یافتن شیوه های نوین تأمین مالی صداوسیما، به منظور کمک در مرتفع ساختن تنگناهای مالی این سازمان بوده است. برای استفاده از نظر خبرگان، از روش مصاحبه عمیق با 55 نفر از متخصصان و مدیران رسانه ای به روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی استفاده شد. نتیجه، شناسایی63 شیوه تأمین مالی سازمان صداوسیما بود که در 13 دسته «فروش محصولات و خدمات سازمان»، «تأمین مشارکتی هزینه تولید برنامه ها»، «فعالیت های غیر رسانه ای»، «اینترنت و رسانه های نوین»، «پخش تبلیغات بازرگانی»، «آموزش و انتقال تجربیات»، «اخذ هزینه دریافت از مخاطبان»، «تأسیس شبکه»، «شرکت های تابعه سازمان»، «مالکیت معنوی»، «کمک های مردمی»، «بودجه دریافتی از جانب دولت» و «سایر» طبقه بندی شدند. پس از آن نیز، 13 دسته یاد شده، در 4 گونه «شیوه های بودجه ای»، «شیوه های درآمدزایی»، «شیوه های همگون» و «شیوه های ناهمگون» نوع شناسی و تقسیم بندی شدند.اقتصاد رسانه، درآمدزایی، رسانه های عمومی، سازمان صداوسیما

جایگاه تلویزیون که تا پیش از این بیشترین سهم را در سبد مصرف رسانه ای مخاطبان داشت، حالا با تحولات سریع حوزه رسانه های نوین به جد در معرض تهدید است. هدف اصلی مقاله حاضر شناسایی راهکارهایی برای استفاده از ظرفیت های پهن باند در ارتقای جایگاه تلویزیون در سبد مصرف رسانه ای مخاطبان است. برای شناسایی این راهکارها با استفاده از روش دلفی کلاسیک به خبرگان حوزه علوم ارتباطات و متخصصانی که در زمینه رسانه های بر بستر پهن باند خبرگی نظری و یا تجربی داشتند، رجوع شد. 21 نفر از ایشان با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. در این پژوهش دلفی در سه دور اجرا شد که در مرحله اول از طریق روش مصاحبه عمیق و در مراحل بعدی به کمک پرسشنامه محقق ساخته اطلاعات مورد نیاز گردآوری شد. نهایتاً اعضای پنل دلفی درباره 21 راهکار که در 5 بخش «محتوایی»، «مدیریتی»، «تکنیکی»، «خط مشی گذاری» و «تجاری- اقتصادی» طبقه بندی شده بودند، به اجماع نظر رسیدند. از مهم ترین راهکارهای محتوایی شناسایی شده می توان به «تولید محتوای مختص فضای مجازی» و «تغییر در مدل خبررسانی»؛ از مهم ترین راهکارهای مدیریتی به «مخاطب شناسی بستر پهن باند» و «ارتقای سطح سواد رسانه ای کاربران»؛ از مهم ترین راهکارهای تکنیکی به «تحول در حوزه آرشیو» و «استفاده از ظرفیت بازخوردگیری برای واکاوی ویژگی های کاربران»؛ از مهم ترین راهکارهای خط مشی گذاری به «تنظیم مقررات روشن» و «تعامل بازیگران حوزه پخش فراگیر صوت و تصویر در فضای مجازی» و از مهم ترین راهکارهای تجاری- اقتصادی به «خلق ارزش افزوده برای فروش محصولات بیشتر» و «ایجاد بستر مناسب برای فروش محصولات» اشاره کرد.

با توجه به حضور صداوسیما در عرصه داخلی و بین المللی لازم است که این سازمان در آینده نیز برای رقابت با سایر رسانه ها و دستیابی به اهداف و تعالی خود در محیط رقابتی، به شناخت مسیر حرکت براساس تغییر و تحولات رسانه ای جهان بپردازد. بنابراین، در پژوهش حاضر، با استفاده از روش دلفی و با بررسی دیدگاه های 20 صاحبنظر آینده های محتمل رسانه ملی در فضای اینترنت با توجه به روندهای محیطی و محاطی اثرگذار بر این رسانه، به ترتیب ، حضور موازی در فضای اینترنت با 35 /86 درصد امتیاز در رده اول، حضور مکمل در فضای اینترنت با 59/64 درصد امتیاز در رده دوم، حضور مطلق در فضای اینترنت با 31/60 درصد امتیاز در رده سوم و حضور سایه ای در فضای اینترنت با 23/37 درصد در رده چهارم اولویت بندی شده اند. در بحث «آینده مطلوب» از نظر خبرگان پژوهش نیز، در میان آینده های محتمل در ده سال آینده، حضور موازی در فضای اینترنت برای رسانه ملی با امتیاز 44/94 انتخاب شده است. با توجه به این آینده نگری، لازم است رسانه ملی طی ده سال آینده در کنار رسانه های سنتی به بهره مندی مستقل و یکسان از اینترنت برای جذب مخاطب مبادرت بورزد.