حسن تقییان

مرزهای درونی خانواده از موضوعات مهم روان شناسی است که ناظر به تعاملات اعضای خانواده با یکدیگر است و برای نخستین بار در رویکرد ساخت نگر ارائه شد. پژوهش حاضر، با هدف تبیین مرزهای درونی خانواده بر اساس قرآن کریم انجام شد. برای دست یابی به این  هدف  83 آیه و 70 روایت تفسیری درباره مرزهای درونی خانواده به روش اجتهاد دینی تجزیه و تحلیل شد که نشان دهنده پنج یافته مهم در این موضوع است: نخست اینکه مرزهای درونی خانواده در آیات قرآن کریم به روشنی تبیین شده است و این الگو، قالب پیشنهادی رویکرد ساخت نگر را پوشش می دهد و از نظر کیفیت و کمیت، زیرمنظومه ها و مرزهای آن جامعیت بیشتری دارد؛ دوم اینکه تمام قوانین اخلاق بین فردی و حدود شرعی (واجب، حرام، مستحب و مکروه) ناظر به تعاملات درونی اعضا و زیرمنظومه های سه گانه خانواده ، مرزهای انعطاف ناپذیر و انعطاف پذیر درونی خانواده نامیده می شوند؛ سوم اینکه، تعهد خاص زناشویی، حدود تعاملات جنسی زوجین، حدود انتظارات دوسویه زوجینی، فضای روانی- فیزیکی اختصاصی، رازداری زناشویی و انعطاف در برابر یکدیگر، عمده ترین مرزهای زیرمنظومه زوجینی است؛ چهارم اینکه، ممنوعیت ورود فرزندان به فضای روانی- فیزیکی والدین، مجزا بودن بستر والدین و فرزندان، پرهیز والدین و فرزندان از نگاه به اندام های خصوصی یکدیگر، ممنوعیت سلب مسئولیت نسبت به فرزندان، ممنوعیت ایذاء فرزندان و والدین نسبت به یکدیگر از مرزهای زیرمنظومه والدینی است؛ پنجم اینکه، علاوه بر مرزهای اخلاقی و جنسیتی مردان و زنان، پایبندی به حدود فیزیکی مانند مجزا بودن بستر فرزندان و استیذان برای ورود به حریم دیگری، حفظ حریم روانی و ممنوعیت تجسس در کار یکدیگر، مهم ترین مرزهای زیرمنظومه برادران و خواهران است.

با توجه به اهمیت شناخت متغیرهای تعیین کننده و تأثیرگذار بر کارآمدی خانواده، این پژوهش با هدف تعیین نقش تعدیل کننده هوش هیجانی، در رابطه هوش معنوی و کارآمدی خانواده و به روش توصیفی از نوع همبستگی سامان گرفت. جامعه آماری، تمام دانش پژوهان دختر و پسر جامعه المصطفی العالمیه بوده است که 120 نفر از آنان، به صورت تصادفی انتخاب شدند و به سه پرسش نامه هوش معنوی (SISRI)، هوش هیجانی (CSE) و کارآمدی خانواده (S.FEQI) پاسخ دادند. داده ها با استفاده از ضرایب همبستگی پیرسون و تفکیکی تجزیه و تحلیل شد. یافته ها نشان داد که بین هوش هیجانی و کارآمدی خانواده، رابطه مثبت، و بین هوش معنوی و کارآمدی خانواده تنها در زیرمؤلفه تولید معنای شخصی، رابطه مثبت وجود دارد. ضریب همبستگی تفکیکی نشان داد که هوش هیجانی رابطه بین زیرمؤلفه تولید معنای شخصی، از هوش معنوی و کارآمدی خانواده را تعدیل می کند. براساس یافته های این پژوهش می توان گفت که رابطه بین هوش معنوی و کارآمدی خانواده، یک رابطه خطی ساده نیست و هوش هیجانی، به عنوان یک متغیر تعدیل کننده، این رابطه را تحت تأثیر قرار می دهد.

در بین مهارت های چهارگانه زبانی، نوشتن یکی از مهم ترین مهارت های برقراری ارتباط است که برای آموزش آن در همه نظام های آموزشی از مقطع ابتدایی برنامه ریزی می شود. پیشرفت های روزافزون در حوزه سنجش آموزش زمینه را برای کسب اطلاعات تشخیصی مورد نیاز برای تعیین نقاط ضعف و قوت دانش آموزان فراهم کرده است. این تحقیق قصد دارد امکان استفاده از سنجش شناختی تشخیصی برای سنجش خصیصه های نوشتن دانش آموزان پایه ششم ابتدایی مورد بررسی قرار دهد. به این منظور سیاهه وارسی که توسط کیم (2015) برای سنجش نوشتن علمی در زبان انگلیسی پیشنهاد شده است و ماتریس کیو اولیه مورد بازبینی قرار گرفت. 816 نفر از دانش آموزان پایه ششم ابتدایی، به سه تکلیف های نوشتن پاسخ دادند. براورد پارامترهای مدل با استفاده از مدل بازپارامتری شده یک شکل محدودشده انجام شد. شاخص های نسبی و مطلق برازش مدل نشان داد مدل به صورت مناسبی برازش دارد. نتیجه تحقیق نشان داد در تکالیفی که دانش آموزان را ملزم می کند یک متن طولانی بنویسند، 17 نشان گر می تواند خصیصه های نوشتن را با دقت مناسبی مورد سنجش قرار دهد؛ اما در مورد تکالیفی که مستلزم نوشتن یک متن کوتاه است، نه نشان گر برای سنجش خصیصه های مذکور دارای برازش مناسبی است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش میانجی مرزهای زوجینی خانواده در رابطه بین تعهد زناشویی و تمایزیافتگی زوجین انجام شد. روش پژوهش این تحقیق، توصیفی از نوع همبستگی بود و جامعه آماری شامل همه زنان و مردان متأهل شهر قم است. از جامعه آماری مذکور تعداد 210 نمونه به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شد. برای گردآوری داده های پژوهش از پرسشنامه های تعهد زناشویی آدامز و جونز (1997)، مرزهای زوجینی خانواده هوشیاری (1399) و پرسشنامه تمایزیافتگی خود اسکورن و فریدلندر (2003) استفاده شد و نتایج با به کار گیری روش های آماری ضریب همبستگی و روش بارون و کنی با استفاده از رگرسیون خطی تحلیل شد. یافته های پژوهش نشان داد: الف) بین تعهد زناشویی با مرزهای بیرونی خانواده رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد؛ ب) بین تعهد زناشویی با تمایزیافتگی زوجین رابطه مثبت معنادار وجود دارد؛ ج) مرزهای زوجینی خانواده به صورت کامل در رابطه بین تمایزیافتگی خود و تعهد زناشویی، نقش میانجی دارد. بر اساس یافته های پژوهش، برای ارتقای سطح تعهدزناشویی، لازم است اصلاح و بهبود مرزهای زوجینی و تقویت تمایزیافتگی آنان مورد توجه قرار گیرد.

این پژوهش با هدف بررسی نقش تعدیل گر خردورزی در رابطه بین مرزهای بیرونی خانواده و کیفیت استفاده از فضای مجازی انجام شد. روش تحقیق این پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی و جامعه ی آماری شامل طلاب متأهل حوزه علمیه قم بوده است. از جامعه ی مذکور 128 نفر به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شد. برای گردآوری داده های پژوهش، از پرسشنامه مرزهای بیرونی خانواده هوشیاری، مقیاس خردمندی ۲۱ سؤالی اشمیت، مالدون و پاندرز و پرسشنامه فضای مجازی تقییان و صفورایی استفاده شد. نتایج با استفاده از روشهای آماری ضریب همبستگی و رگرسیون سلسله مراتبی تحلیل شد. یافته های پژوهش نشان داد که: الف) بین متغیر مرزهای بیرونی خانواده و کیفیت استفاده از فضای مجازی رابطه منفی معنی دار وجود دارد. ب) بین متغیر استفاده نامناسب از فضای مجازی و خردورزی خانواده رابطه منفی معنی دار وجود دارد. ج) خردورزی در رابطه بین دو متغیر استفاده نامناسب از فضای مجازی و مرزهای بیرونی خانواده نقش تعدیل کننده دارد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین خودکارآمدی تحصیلی دانش آموزان با ویژگی های شخصیتی مادر و خودمهارگری دانش آموز انجام شد. جامعه آماری این پژوهش را دانش آموزان دختر و پسر دبیرستانی استان قم تشکیل دادند. تعداد 156 نفر از جامعه یادشده به صورت نمونه گیری خوشه ای از دبیرستان های دخترانه و پسرانه ناحیه دو استان قم برای انجام این پژوهش انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات از سه پرسشنامه خودکارآمدی دانش آموز جینک، خودمهارگری رفیعی هنر و فرم کوتاه پرسشنامه پنج عاملی نئو استفاده شد. داده ها با ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد: الف) بین خودکارآمدی تحصیلی با خودمهارگری دانش آموز و ویژگی های شخصیتی مادر همبستگی مثبت معنادار وجود دارد؛ ب) پیش بینی خودکارآمدی تحصیلی براساس ویژگی های شخصیتی و خودمهارگری معنادار است و ج) خودمهارگری و چهار عامل شخصیت (به جز عامل با وجدان بودن) جمعاً 53 درصد از خودکارآمدی تحصیلی پاسخگویان را پیش بینی می کنند. بنابر یافته های این پژوهش می توان نتیجه گرفت که برای افزایش خودکارآمدی تحصیلی در نوجوانان، بیش از هر چیز باید به تقویت خودمهارگری آنان توجه کرد و در مرتبه بعد توجه به ویژگی های شخصیتی مادران از اهمیت زیادی برخوردار است.

پژوهش حاضر با هدف ساخت و اعتباریابی پرسشنامه انگیزش خودمهاگری اسلامی بر مبنای مدل خودمهارگری اسلامی انجام شد. روش تحقیق این پژوهش « زمینه یابی»، (پیمایشی) و جامعه آماری شامل افراد بالای 18 سال، زنان و مردان، متأهل و مجرد شهر قم بود. تعداد 420 نمونه به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شد. برای گردآوری داده های پژوهش از مقیاس خودمهاگری تانجنی، خردمندی اشمیت، مالدون و پاندرز و پرسشنامه انگیزش خودمهاگری اسلامی، استفاده شد، و نتایج با به کارگیری روش های آماری تحلیل عاملی تأییدی جهت بررسی روایی سازه، و شاخص cvi برای بررسی روائی محتوایی پرسشنامه، ضریب آلفای کرونباخ به منظور بررسی همسانی درونی پرسشنامه و همبستگی بین پرسشنامه ها به منظور بررسی روائی همگرا، تحلیل شد. بر اساس یافته های پژوهش (1) شاخص های مناسبت مدل اندازه گیری کل سازه انگیزش خودمهارگری نشان داد که تحلیل عاملی تأییدی مرتبه اول و دوم از برازش خوبی برخوردار است. (2) پرسشنامه از اعتبار مناسبی برخوردار است. (3) همبستگی متغیر انگیزش خودمهارگری اسلامی با متغیرهای خودمهارگری و خردمندی، همچنین همبستگی بین همه مولفه های متغیرها مثبت و معنی دار است که نشان دهنده روائی هم گرای پرسشنامه انگیزش خودمهارگری است. در نتیجه می توان از این پرسشنامه با اعتبار و روائی مناسب جهت سنجش انگیزش خودمهارگری با نگرش اسلامی استفاده کرد.

پژوهش حاضر با هدف استخراج و تبیین مؤلفه های موفقیت در نقش مادری براساس منابع اسلامی سامان گرفت. برای دستیابی به هدف پژوهش، آیات و روایات مرتبط با موضوع تحقیق استخراج و بررسی شد و مؤلفه ها و زیرمؤلفه های موفقیت در نقش مادری استخراج و به روش استنباط دینی روان شناختی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد: الف) مادر برای موفقیت در نقش خود باید در چهار بُعد زیستی روانی، شناختی، عاطفی و رفتاری ویژگی هایی داشته باشد که از آنها به مؤلفه های شایستگی در نقش مادری تعبیر می شود؛ ب) هر کدام از این مؤلفه ها دارای زیرمجموعه هایی هستند که از آنها به زیرمؤلفه های شایستگی یاد می شود. زیرمؤلفه های زیستی روانی شامل سلامت جسمی و سلامت روانی است؛ زیرمؤلفه های شناختی، آمادگی شناختی برای مادر شدن و پذیرش نقش مادری را دربرمی گیرد؛ زیرمؤلفه های عاطفی مشتمل بر پذیرش قلبی فرزند، دلسوزی نسبت به فرزند می باشد و زیرمؤلفه های رفتاری عبارت اند از: محبت کردن به فرزند، صبر و بردباری، حضور فعّال در کنار فرزند، مدارا کردن با فرزند، پاسخگو بودن، پاکدامنی، اعتدال رفتاری، راستگویی و عمل به وعده، هماهنگی با همسر در تربیت فرزند و عدالت در نقش مادری.