پژوهش های روانشناسی اسلامی

این پژوهش اثربخشی معنوی درمانی چند بعدی و درمان شناختی رفتاری را در اصلاح طرح واره های طرد وکاهش علائم بالینی مرتبط در دختران نوجوان ارزیابی می کند.یک جستجوی جامع در پایگاه های اطلاعاتی الکترونیکی از جمله PubMed و PsycINFO انجام شد که مطالعات تجربی منتشر شده در 20 سال گذشته را هدف قرار می دهد. مطالعاتی که معیارهای ورود به مطالعه را داشتند، تأثیر معنوی درمانی چند بعدی و درمان شناختی رفتاری را بر طرحواره های طرد و پیامدهای بالینی مانند اضطراب،افسردگی و او.سی.دی در نوجوانان بررسی کردند. نتایج حاصل از بررسی سیستماتیک نشان میدهد که هر دو معنوی درمانی چند بعدی ودرمان شناختی رفتاری درکاهش طرحواره های رد و علائم بالینی موثر هستند.درمان شناختی رفتاری به ویژه درپرداختن به فرآیندهای شناختی ناسازگار وکاهش علائم در اختلالات مختلف سلامت روان مؤثر بود، درحالیکه معنوی درمانی چند بعدی مزایای بیشتری درارتقای ثبات عاطفی و معنای وجودی ارائه می کرد.مقایسه مستقیم محدود بین معنوی درمانی چند بعدی ودرمان شناختی رفتاری پتانسیل ادغام هر دو روش درمانی را برای ارائه یک رویکرد درمانی جامع که بازسازی شناختی درمان شناختی رفتاری را با غنی سازی معنوی درمانی چند بعدی ترکیب می کند، نشان می دهد. این بررسی نشان می دهد که نیاز به تحقیقات بیشتر برای بهینه سازی استراتژی های درمانی یکپارچه برای دختران نوجوان نیاز است

پژوهش حاضر با هدف استخراج و تبیین مؤلفه های موفقیت در نقش مادری براساس منابع اسلامی سامان گرفت. برای دستیابی به هدف پژوهش، آیات و روایات مرتبط با موضوع تحقیق استخراج و بررسی شد و مؤلفه ها و زیرمؤلفه های موفقیت در نقش مادری استخراج و به روش استنباط دینی روان شناختی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد: الف) مادر برای موفقیت در نقش خود باید در چهار بُعد زیستی روانی، شناختی، عاطفی و رفتاری ویژگی هایی داشته باشد که از آنها به مؤلفه های شایستگی در نقش مادری تعبیر می شود؛ ب) هر کدام از این مؤلفه ها دارای زیرمجموعه هایی هستند که از آنها به زیرمؤلفه های شایستگی یاد می شود. زیرمؤلفه های زیستی روانی شامل سلامت جسمی و سلامت روانی است؛ زیرمؤلفه های شناختی، آمادگی شناختی برای مادر شدن و پذیرش نقش مادری را دربرمی گیرد؛ زیرمؤلفه های عاطفی مشتمل بر پذیرش قلبی فرزند، دلسوزی نسبت به فرزند می باشد و زیرمؤلفه های رفتاری عبارت اند از: محبت کردن به فرزند، صبر و بردباری، حضور فعّال در کنار فرزند، مدارا کردن با فرزند، پاسخگو بودن، پاکدامنی، اعتدال رفتاری، راستگویی و عمل به وعده، هماهنگی با همسر در تربیت فرزند و عدالت در نقش مادری.

دوران نوجوانی از دوره های حساس رشد به شمار می رود و نوجوانان گاهی در معرض برخی آسیب ها از جمله اختلال افسردگی و اضطراب می باشند. هدف از این پژوهش مقایسه اثربخشی درمان شناختی رفتاری و روان درمانگری اسلامی مبتنی بر کیفیت زندگی و افسردگی در نوجوانان بود. پژوهش حاضر کاربردی و از نظر روش آزمایشی بود که در قالب یک طرح پیش آزمون، پس آزمون با دوگروه آزمایش و یک گروه کنترل و اجرا شد. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه افسردگی بک (BDI-II - 1996)  بود؛ بدین منظور 30 نفر از دانش آموزانی که در آزمون افسردگی بک نمره بالای20 را گرفته بودند، به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای به صورت تصادفی انتخاب شدند. سپس گروه های آزمایش شناختی رفتاری در هشت جلسه و گروه روان درمانگری اسلامی مبتنی بر کیفیت زندگی در هشت جلسه به صورت گروهی، مداخله های درمانی را دریافت کردند. داده ها  با روش آماری تحلیل کواریانس بررسی شدند. یافته ها نشان داد که افسردگی در هر دو گروه آزمایش کاهش معناداری یافته است، اما از نظر ارجحیت، برتری درمان خاصی نسبت به یکی دیگر در این مطالعه دیده نشد، یعنی نمی توان گفت کدام یک بیشتر مؤثرتر است. پس بنابر نتایج پژوهش می توان از درمان شناختی رفتاری و روان درمانگری اسلامی مبتنی بر کیفیت زندگی به عنوان روش های مداخله ای مؤثر در کاهش افسردگی و افزایش کیفیت زندگی به عنوان یک روش مؤثرتر سود جست.

خودارزشمندی یکی از نتایج ناشی از بررسی و تحلیل تعامل بین ذهن و شخصیت می باشد، آن را به مثابه شاخص سازگاری روان شناختی و کارکرد مناسب اجتماعی می شناسند و ارتقای آن در شکل دهی سلامت روان مؤثر است. در این پژوهش به منظور بررسی تطبیقی خودارزشمندی از دیدگاه اسلام و روان شناسی از جملات توصیفی تبیینی متون اسلامی (قرآن و حدیث) و از روش های تحلیل محتوا استفاده شد و به سبب گستره معنایی به وسیله واژگان و مفاهیم جمع آوری شده در حوزه خودارزشمندی، جملات توصیفی تبیینی مرتبط با موضوع در متون اسلامی جستجو و انتخاب شد. این پژوهش می کوشد مفهوم خودارزشمندی را از شش محور همچون ماهیت، واژگان متناظر، زمینه و علت، عناصر درونی، پیامدها و ویژگی های خودارزشمندی از دو دیدگاه روان شناسی و اسلام با رویکرد مقایسه ای انتقادی تبیین کند. نتیجه اینکه نگرش متون دینی از مفهوم خودارزشمندی از جهات معیار، خاستگاه و نوع عمل، متفاوت از دیدگاه روان شناسی است. به ترتیب این جهات، خودارزشمندی در جهان بینی اسلام براساس انسان محوری در طول خدامحوری، رضایت الهی و اطاعت از او و نوع عمل بستگی به ایمان، تقوا و عمل صالح دارد، اما روان شناسی در مقابل دیدگاه اسلامی قرار دارد؛ زیرا از جهت معیار به صورت انسان محوری محض و خاستگاه آن خودتأییدی و خودمحوری و در نوع عمل ارزشمندی با هدف استقلال و توجه نداشتن به رفتار تبیین می شود. از این رو نارسایی اندیشه روان شناسان در مفهوم درست خودارزشمندی روشن خواهد شد.

این پژوهش با هدف تدوین الگوى زندگی زناشویی براساس رویکرد مثبت نگر و روان شناسى اسلامى و بررسی اثربخشى الگوی تدوین شده بر صبرطلبی زوجین متعارض با روش آمیخته انجام شد. بخش کیفی روش پدیدارشناسی و جامعه هدف زوج درمانگران و نمونه گیری هدفمند و روش جمع آوری داده ها مصاحبه نیمه ساختاریافته بود. روش تحقیق بخش کمّی نیمه آزمایشی بود. جامعه آماری تمامی زوج های متعارض تهران در سال 1401 بود که 30 نفر برای نمونه به صورت تصادفی انتخاب و در گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. ابزار در بخش کمّی شامل پرسشنامه تعارض زناشویی ثنایی و پرسشنامه صبرطلبی بود. داده های بخش کمّی با استفاده از تحلیل کوواریانس تحلیل شدند. در نتایج بخش کیفی تحلیل تجارب مشارکت کنندگان به شناسایی مضمون اصلی شامل «روان شناسی و مثبت نگری» مضمون فرعی شامل «تقوا و اعتقادات مذهبی، اخلاق اسلامی، شکرگذاری، مقابله مثبت، تقویت هیجانات مثبت، مهارت های ارتباطی مثبت، ارتقای توانمندی های مثبت، باورهای مثبت و منفی» از دیدگاه مشارکت کنندگان شد. یافته های بخش کمّی نشان داد که الگوی مداخله ای تدوین شده بر صبرطلبی زوجین متعارض تاثیر معنا داری دارد. پیشنهاد می شود زوج درمانگران و مشاوران خانواده این الگو را به کار برند.

این پژوهش با هدف بررسی رابطه مرزهای بیرونی خانواده و مسئولیت پذیری همسران با نقش میانجی خودمهارگری اسلامی انجام شده است. روش پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی است که از میان جامعه آماری همسران متأهل استان اصفهان به صورت نمونه گیری تصادفی 156 نفر انتخاب شدند و به خرده مقیاس مرزهای بیرونی خانواده از پرسشنامه مرزهای خانواده H.FBQ، خرده مقیاس مسئولیت پذیری پرسشنامه کالیفرنیا CPI-Re و پرسشنامه خودمهارگری براساس منابع اسلامی SCS-BIS پاسخ دادند. رابطه بین متغیرها با استفاده از ضریب همبستگی و رگرسیون خطی بررسی و تحلیل داده های پژوهش با روش چهارمرحله ای باورن و کنی انجام شد. یافته های پژوهش نشان داد بین متغیر پیش بین (مرزهای بیرونی خانواده) و متغیر ملاک (مسئولیت پذیری) رابطه مثبت معنا داری وجود دارد؛ همچنین براساس یافته ها بین متغیر میانجی (خودمهارگری) و متغیر پیش بین (مرزهای بیرونی خانواده) رابطه مثبت و معنا داری وجود دارد و نیز نتایج نشان داد که بین متغیر ملاک (مسئولیت پذیری) و متغیر میانجی (خودمهارگری) رابطه مثبت معنا داری وجود دارد؛ درنتیجه می توان گفت خودمهارگری در رابطه با مرزهای بیرونی خانواده و مسئولیت پذیری نقش میانجی ایفا می کند.