محمد گاپله

تنظیم گری به عنوان یک عنصر کلیدی در حکمرانی شناخته می شود. نهادهای تنظیم گر با استفاده از مکانیسم های اصلاح رفتار، به اجرای سیاست گذاری، توسعه صنعت، افزایش رقابت و تأمین منفعت عمومی در بازارها و جامعه می پردازند. به همین منظور هدف پژوهش حاضر به عنوان یک ضرورت، ارائه نظام تنظیم گری در حکمرانی رسانه های صوت تصویر در ایران است. این پژوهش با استفاده از روش تحقیق گراندد تئوری و با مشارکت هدفمند 22 نفر از سه گروه شامل مدیران صنعت (بازار) رسانه، خبرگان و متخصصان رسانه و مدیران تنظیم گری رسانه به صورت مصاحبه نیمه ساختاریافته و با روش تحلیل داده های کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد و به الگوی پارادایمی نظام تنظیم گری رسانه دست یافت. یافته های پژوهش نشان می دهد که شرایط علّی شامل اهداف (مانند تأمین منافع ذی نفعان اجتماعی، حاکمیتی و صنعت رسانه) و عوامل نیاز به تنظیم گری (مانند تغییر سپهر رسانه، تغییر نقش حاکمیت، ...) است. شرایط زمینه ای شامل ارزش های اساسی، هنجارهای حاکم و مدل های تنظیم گری (مانند تنظیم گری حاکمیتی، مشارکتی، خود تنظیم گری و تنظیم گری چندوجهی) است. شرایط مداخله گر شامل انواع نهاد تنظیم گر، محدوده تنظیم گری، موانع و چالش های تنظیم گری تعریف می شود و پدیده مرکزی این پژوهش طراحی نظام تنظیم گری رسانه شامل مکانیسم های اصلاح رفتار، فرم سازمانی (مانند: گونه های استقلال، ...) و شاخص های اصلی تنظیم گری رسانه (مانند استقلال، پاسخگویی، شفافیت،...) است. شرایط کنش ها و واکنش ها شامل کارکردها و شئون اصلی تنظیم گری و استقرار نظام تنظیم گری می شود. نتایج نشان می دهد که کاربست نظام تنظیم گری (مانند اعمال تنظیم گری، ارزیابی و سنجش عملکرد نهاد تنظیم گر، ...) به تحقق منفعت عمومی و خصوصی منجر خواهد شد.

در اهمیت نگاشت نهادی-کارکردی حوزه رسانه ای کشور ایران می توان گفت ازجمله مقدمات سیاست گذاری آن است که تمامی بازیگران و ارکان تشکیل دهنده ی این نظام بر اساس کارکردهای حکمرانی، شناسایی شده و روابط، جایابی و تعاملات میان آن ها موردبررسی و تحلیل قرار گیرد. لذا هدف اصلی این پژوهش نگاشت نهادهای فعال در کارکردهای حکمرانی رسانه های صوت و تصویر در ایران است. حکمرانی نوین خود شامل انواع کارکردهای سیاست گذاری، تسهیلگری، تنظیم گری، ارائه خدمات و بازتوزیع منابع است. این تحقیق با روش نگاشتِ نهادهای موجود در حکمرانی رسانه های صوت و تصویر در ایران را طبق کارکردهای حکمرانی موردبررسی قرارداده و بر اساس مدل تحلیل ذی نفعان بازیگران را تجزیه وتحلیل کرده است. نگاشت نهادهای فعال رسانه ای بر اساس اهداف کارکردهای حکمرانی از طریق مصاحبه با 14نفر خبره و متخصص رسانه از طریق نمونه گیری هدفمند تا اشباع نظری با پرسشنامه در سطوح نهادهای حاکمیتی(فراقوه ای)، سه قوه مجریه، مقننه و قضائیه و بخش های عمومی غیردولتی و بخش خصوصی، ترسیم گردید. در نتیجه بازیگران اصلی بر اساس مدل تحلیلی نگاشت ذی نفعان تجزیه وتحلیل افقی، عمودی و کل نگر شد و درنهایت توصیه های سیاستی برای عزیمت به سمت مسیر توسعه سیاست گذاری و مدیریت راهبردی عرصه رسانه ای کشور و به طور خاص حوزه رسانه های صوت و تصویر برخط براساس کارکردهای حکمرانی و بخش نهادها ارائه شد.

تولید مستند های تبلیغاتی از سوی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در طول برگزاری انتخابات و پخش آن از صداوسیما، به منزله تأثیرگذارترین رسانه تبلیغی در برانگیختن حس مشارکت هرچه بیشتر مردم و شناخت اولویت های اصلی هر یک از نامزدها، در طول ایام تبلیغات نامزدها بسیار مهم و اساسی است. این پژوهش باهدف شناخت تصویری که هریک از نامزدهای اصلی دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری (سال 1396) در مستندهای تبلیغاتی شان از خود ارائه داده اند، انجام شده است. به همین منظور از نظریه هایی همچون نشانه شناسی و بازنمایی رسانه ای استفاده شده است. روش بکاررفته در این مقاله، روش نشانه شناسی تصویر مدل سلبی و کاودری و مستندهای موردمطالعه، مستندهای پخش شده آقایان سیدابراهیم رئیسی و مصطفی میرسلیم و تک مستند آقایان حسن روحانی و سیدمصطفی هاشمی طبا در رسانه ملی است که یافته های پژوهش پس از بررسی هریک از مستندها بر اساس برآیند جدول های توصیف نشانه شناسیِ دسته بندی شده بر اساس محورهای موضوعی فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و رمزگان میزانسن و فنی، جمع بندی و تحلیل شده است. درنتیجه، در قسمت برآیند جدول توصیف نشانه شناسی مشخص شد، اولویت اول هر نامزد انتخابات ریاست جمهوری در مستند تبلیغاتی خود اغلب، پرداختن به موضوعات اجتماعی در کشور بوده است و در قسمت برآیند جدول های رمزگان میزانسن و فنی شاهد نتایج متفاوت مربوط به هر نامزد بوده است.