مصطفی بصیری

​امروزه به رغم پیشرفت تکنولوژی و گسترش شتابان شهرنشینی، شهرها به خصوص محلات شهری با مشکلات عدیده ای روبه رو هستند. استفاده از وسایل نقلیه موتوری به جای پیاده روی، در دنیای امروزی تبدیل به یک هنجار شهرنشینی شده است و در پی آن، مسکن های پراکنده با هسته های متعدد در خارج از محور پیاده روی احداث شده که توسعه گسترده و سبک زندگی ناپایدار را به دنبال داشته اند. در این رابطه، محلات، پایداری و جذابیت خود را از نظر زندگی سالم از دست داده اند . به نظر یکی از راه حل ها، استفاده از قابلیت پیاده روی محلات است که می تواند به ارتقای کیفیت محلات از منظر پایداری منجر شود. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل پایداری محلات با تمرکز بر قابلیت پیاده روی با توجه به نیازهای شهروندان از نظر کیفیت زندگی در محله چرنداب شهر تبریز است و به دنبال پاسخِ این سؤال است که آیا برنامه ریزی و طراحی محله با قابلیت پیاده روی به پایداری محله چرنداب منجر شده است؟ روش تحقیق، ترکیبی از کمی و کیفی با استفاده از راهبردهای همبستگی و تحلیل محتوا و ابزارهای پرسش نامه و مصاحبه است. حجم نمونه پرسش نامه از طریق فرمول کوکران به دست آمد و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS و Amos استفاده شد؛ حجم نمونه مصاحبه ، شامل 12 نفر از متخصصین است که برای تحلیل داده ها از نرم افزار Maxqda بهره گرفته شد. یافته ها نشان دادند از نظر ساکنین در پایداری محله چرنداب با قابلیت پیاده روی، عامل حق انتخاب بیشترین و عامل پاسخ گویی مکان کمترین تأثیر را داشته است و نیز بین ادراک منفی و ادراک مثبت متخصصان، تفاوت معناداری وجود دارد. بنابراین، شرایط موجود طراحی محله چرنداب فاقد بستر مناسب و امکان ترغیب زیست مبتنی بر پیاده مداری و زندگی پایدار است. با توجه به نتایج پرسشگری ساکنین و مصاحبه متخصصین، به منظور پایداری محلات، به کار بردن اصل سازگاری در طراحی محله با قابلیت پیاده روی با تأکید بر حق انتخاب کاربران، مؤثر و ضروری است

پایین بودن امنیت یک مساله مهم در شهرهای جدید امروز است. به همین منظور هدف این مقاله راهنمای طراحی شهری با تاکید بر ارتقا امنیت در فضاهای شهری شهر جدید سهند است. روش پژوهش بر مبنای روش شناسی تحقیق پیمایشی انجام می شود که با استفاده از ابزارهای مصاحبه و پرسشنامه برای سنجش امتیاز هر معیار از نقطه نظر ساکنان سوالاتی بر مبنای طیف 5 قسمتی لیکرت صورت گرفته است حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران برابر 383 نفر بدست آمد. برای تجریه و تحلیل اطلاعات از روش تحلیل عاملی تاییدی با استفاده از نرم افزار لیرزل به همراه نرم افزار SPSS انجام می شود. نتایج یافته ها نشان می دهد که ﻣﻘﺪار ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺮاى ﺷﺎﺧﺺ کالبدی برابر 31/7 اﺳﺖ. ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻌﻨﺎدارى امنیت ﺳﺎﻛﻨیﻦ را توجیه ﻣیﻛﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨیﻦ ایﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺮاى ﻣﺘﻐیﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋی ﺑﺮاﺑﺮى ﺑﺎ 67/5 ﺑﻮده و ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه راﺑﻄﻪ ى ﻣﻌﻨﺎدار و ﻣﺴﺘﻘیﻢ ایﻦ ﻣﺘﻐیﺮ ﺑﺎ امنیت در ﻣیﺎن شهروندان شهر سهند اﺳﺖ. ﻣﺘﻐیﺮ عملکردی ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ 41/4 ﺑﻮده اﺳﺖ. همجنین با توجه به نتیجه بدست آمده از ضریب همبستگی پیرسون می توان گفت بین امنیت شهروندان و کیفیت فضاهای شهری سهند رابطه مستقیم معنی داری با سطح اطمینان 99 درصد وجود دارد.

بیان مسئله: محله تنها یک مکان و محیط برای فعالیت های انسانی و سرپناه نیست بلکه پدیده ای است که انسان در تعامل خود با آن، بدان معنا بخشیده و به آن دلبسته می شود. اما امروزه حس تعلق به مکان در محلات قدیمی و تاریخی به دلیل بی توجهی مدیران شهری در سطح پایینی قرار دارد. هدف: این پژوهش به تحلیل عوامل و مؤلفه های حس تعلق به مکان در محله اهراب شهر تبریز می پردازد. روش: تحقیق حاضر به لحاظ ماهیت و محتوای کاری، توصیفی- تحلیلی و از نوع پیمایشی است. به منظور گرداوری داده ها از مصاحبه عمیق و پرسشنامه استفاده شد. جامعه آماری،جمعیت محله اهراب تبریز که برابر 17952 نفر است. حجم نمونه هم ازآن نبا استفادهبببببب فرمول کوکران، برابر 376 نفر به دست آمد. روش نمونه گیری به صورت تصادفی ساده است. جهت بررسی پایایی پرسشنامه،از آلفای کرونباخ استفاده شد. برای آزمون سؤالات تحقیق، ابتدا نرمال بودن داده ها با استفاده از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف موردبررسی قرار گرفت و پس از تأیید نرمال بودن داده ها، از همبستگی پیرسون و تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم استفاده شد. محاسبات در نرم افزار SPSS و Amos انجام گرفت. یافته ها: شاخص نیکویی برازش (GFI) 915/0 است که نشان دهنده قابل قبول بودن این میزان برای برازش مطلوب مدل است. مقدار ریشه میانگین مربعات خطای برآورد (RMSEA) نیز 065/0 است که با توجه به کوچک تر بودن از 08/0، قابل قبول بوده و نشان دهنده تأیید مدل پژوهش است. همچنین شاخص توکر- لویس (TLI) 906/0؛ شاخص برازش تطبیقی (CFI) 903/0 و شاخص برازش مقتصد هنجار شده (PNFI) 71/0 است که همگی نشان دهنده برازش مطلوب و تأیید مدل پژوهش است. نتیجه گیری: گذر زمان با بار عاملی 96/0 بیشترین تأثیر را در حس تعلق به مکان دارد. پس ازآن به ترتیب خوانایی و دسترسی، غنای بصری، مبلمان و تجهیزات، مولفه های احساسی، کیفیت فضایی، تعاملات اجتماعی، زیبایی و نمادها و هویت قرار دارند.

زندگی انسان ها در شهرها وابسته به عوامل مختلفی است. یکی از نیازهای زندگی انسان ها در سطح شهر، تعاملات اجتماعی است که رفع آن نیازمند فضاهایی در سطح شهر است که مکان های سوم شهری بهترین فضا برای تعاملات اجتماعی از طریق دلبستگی مکانی است. از این رو مقاله حاضر به بررسی رابطه بین دلبستگی به مکان و مکان های سوم شهری می پردازد. روش تحقیق به صورت توصیفی-تحلیلی و از نوع پیمایشی است. حجم نمونه 305 نفر از بازدیدکنندگان ائل گلی تبریز است. برای مدل ساختاری از تحلیل عاملی مرتبه دوم ( SEM ) و نرم افزارهای آماری استفاده شد. مطابق نتایج پژوهش، در مدل ساختاری نهایی رابطه بین دلبستگی مکانی و مکان سوم شهری ائل گلی، دو بعد مشارکت (جذابیت و خودبیانگری) 6/81 درصد وابستگی مکانی و هویت مکانی 2/79 درصد پیوند اجتماعی را تشکیل می دهند. در کل، جذابیت و پیوند اجتماعی 1/80 درصد وفاداری بازدیدکننده را به خود اختصاص می دهد. درنتیجه مکان های سوم شهری (ائل گلی) در شکل گیری دلبستگی به مکان تأثیر داشته اند و دلبستگی مکانی هم در مشارکت، وفاداری، هویت بخشی مکان، پیوند اجتماعی و جذابیت در مکان سوم شهری (ائل گلی) بسیار مؤثر بوده است.

الگوی مناسب برای مدیریت منظر شهری شبانه را باید الگویی دانست که هم تجلیات و زیبایی های کالبدی و عملکردی شهر را باز می نمایاند و هم بر مولفه های ادراکی و روان شناختی شهروندان از شب مورد نظر می باشد. دست یابی به چنین خصیصه هایی مستلزم ارتقای کیفی و کمی فضا است که در سایه مولفه های عینی و ذهنی چون روشنایی- نورپردازی، تنوع فعالیت ها و رسیدن به یک اقتصاد پایدار شبانه، میسر می گردد. در این تحقیق برای رسیدن به حدی از کیفیت در سیمای شبانه شهر که از طریق افزایش مطلوب سرزندگی و پویایی و حضورپذیری افراد در فضاهای شهری و افزایش خوانایی و هویت این فضاها در هنگام شب با استفاده از نورپردازی، امکان پذیر می شود، بررسی خواهد شد. هدف این پژوهش، ارزیابی رابطه نحوه نورپردازی با یکی از عوامل کلیدی سنجش کیفیت مکان، یعنی مفهوم حس تعلق است و نقش فناوری های جدید نورپردازی در ارتقای مفهوم کالبدی- اجتماعی حس تعلق و تأثیر آن در تبدیل محیط به شهری انسانی تر می باشد. پژوهش از نوع پیمایشی است که در آن، برای رسیدن به داده ها از طریق پرسشنامه همراه با تصاویر مختلف از محدوده مورد مطالعه در میان جامعه آماری منتخب می باشد. یافته ها نشانگر این می باشد که سرزندگی و تصویر ذهنی شهروندان رابطه مستقیمی دارند و میزان نورپردازی و رنگ و نحوه نورپردازی تاثیر مثبتی در ایجاد سرزندگی شبانه شهری دارد.

سرعت و ماهیت سریع شهرنشینی در سراسر جهان چالش های جدیدی را برای دولت ها و همچنین دانشمندان و فعالان اجتماعی ایجاد کرده است. فضاهای عمومی شهری یک فضای اجتماعی است،که به طور کلی برای همه افراد قابل دسترس است. اما اکنون برای بسیاری از زنان و کودکان همراه آنها، استفاده از فضاهای عمومی، بخصوص پارک های شهری، در سراسر جهان باعث نگرانی زیادی شده است. این فضاها باید پاسخگوی نیازها، ایمنی و حس تعلق زنان، برای استفاده از آنها باشد. روش تحقیق حاضر بصورت توصیفی و تحلیلی و پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق شامل زنان محله قطران تبریز می باشد. حجم نمونه شمال 380 نفر می باشد که از طریق فرمول کوکران بدست آمد، برای پایایی سوالات از آلفای کرونباخ استفاده شد. تحلیل داده ها هم از طریق تکنیک تحلیل عاملی و نرم افزار SPSS انجام شده است. هدف از این پژوهش طراحی فضاهای شهری ایمن برای زنان براساس تعاملات اجتماعی مادر و کودک در پارک بانوان می باشد. نتایج تحقیق نشان میدهد که، در پارک بانوان آنا در تبریز  می توان با تغییراتی در طراحی از نظر ایمنی و نیازهای زنان امکان فعالیت همزمان مادر و کودک را فراهم کرد. همچنین محدودیت ها و فرصت هایی برای  طراحی فضاهای پارک های بانوان به همین منظور وجود دارد.

مراکز شهری نماد فرهنگی شهرها به شمار می آیند. بی توجهی به این مراکز در جریان رشد شتابان شهرنشینی، آن ها را با مشکلات کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی روبه رو کرده و علاوه بر مختل کردن حضور انسان، بافت های این مراکز را دچار فرسودگی نموده است. در سال های اخیر در بافت مرکزی شهر تبریز مداخلاتی توسط نهادهای مسئول قرارگرفته است. این مداخلات پیامدهای اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی مثبت و منفی در زندگی ساکنان این منطقه به دنبال داشته است که از جمله ی این مداخلات می توان به بازسازی و احیاء بافت فرسوده بلوک گلستان، توسعه و تعریض بازار مشروطه و توسعه و تعریض خیابان رضا نژاد اشاره کرد. تحقیق حاضر به لحاظ هدف در زمره پژوهش های کاربردی و به لحاظ روش تحقیق پیمایشی است که جامعه آماری آن، افراد بالای 18 سال و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 378 نفر از شهروندان بافت مرکزی به عنوان نمونه ی آماری برآورد گردید. شیوه نمونه گیری، نمونه گیری ترکیبی هدفمند است و 378 پرسشنامه در بین سرپرستان خانوار منطقه 8 شهرداری تبریز توزیع گردید. چهار معیار کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی به عنوان معیارهایی برای ارزیابی طرح های موردنظر انتخاب شد و به منظور تحلیل داده ها، از آزمون T و فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) استفاده شده است. نتایج حاصل از آزمون T گویای این است که مداخلات صورت گرفته تأثیر مثبتی را بر محدوده مذکور دارد. بر اساس فرایند تحلیل شبکه ای، بعد کالبدی با وزن 451/0 بیشترین تأثیر و بعد اجتماعی با وزن 119/0 کمترین تأثیر را بر روی سطح کیفیت محیط حاصل از مداخلات صورت گرفته، داشته است.

بافت های فرسوده بخش قابل توجهی از پهنه بسیاری از شهرهای کشورمان را تشکیل می دهند که به دلیل معضلات خاص خود از گستره حیات شهری خارج شده و به بخش های مسئله دار شهرها تبدیل شده اند. این بافت ها علاوه بر مسائل و مشکلات کالبدی، ابعاد و کیفیات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و فضاهای شهری را نیز دچار تنزل کرده، حضور انسان در فضاهای شهری را با معضل روبرو و یا مختل می سازند. شناسایی این مناطق شهری و اولویت بندی پهنه های مداخله به منظور اعمال راهکارهای منطقی و متناسب که به ارتقای کیفیت فضاهای شهری در این بافت ها می پردازد ضروری می باشد. مقاله حاضر با هدف ارزیابی و اولویتبندی پهنه مداخله در بافت مرکزی شهر تبریز (منطقه 8) با روش توصیفی – تحلیلی و پیمایشی صورت گرفته است که بدین منظور به تعداد 378 پرسشنامه در بین سرپرستان خانوار سطح محلات منطقه 8 توزیع گردید و با بهره گیری از تحلیل واریانس یک راهه و تفاوت میانگین وضعیت محلات مذکور به لحاظ شاخص اقتصادی، اجتماعی و کالبدی ارزیابی گردیده است و از تکنیک کپ لند جهت اولویت بندی نهایی محلات بافت مرکزی به لحاظ سه شاخص مورد بررسی بهره گرفته شده است. نتایج تحقیق حاضر گویای این است که بافت مرکزی شهر تبریز در ابعاد مختلف کالبدی، اجتماعی و اقتصادی متفاوت می باشد. و بر اساس تکنیک کپ لند گویای محله مقصودیه در مرتبه اول جهت مداخله در بافت فرسوده به لحاظ معیارهای اقتصادی، اجتماعی و کالبدی می باشد. و محله تبلی باغ در مرتبه دوم و محله قره باغ در مرتبه سوم قرار دارند.

پژوهش حاضر در مورد تاثیر مبلمان شهری برکیفیت محیط زیست شهری در محدوده خیابان امام تبریز از میدان ساعت تا آبرسان می باشد.. سوال اصلی تحقیق این است که آیا مبلمان شهری در ارتقا کیفیت محیط زیست شهری تاثیر دارد؟ روش تحقیق حاضر توصیفی و کاربردی می باشد. جامعه ی آماری پژوهش شامل تعدادی از عابران و ساکنان منطقه مورد نظر(100 نفر) می باشد. که از طریق جدول مورگان بدست آمده، که در گردآوری داده ها از تکنیک طیف لیکرت استفاده شده است. این تحقیق در نظر دارد با تهیه زیرساخت های نظری، فکری و شفاف سازی ارتباط بین مبلمان شهری و کیفیت محیط زیست شهری و تاثیر آنها بریکدیگر را، در جهان رو به توسعه پایدار مورد بررسی قرار دهد. با توجه به مطالعات میدانی در محدوده خیابان امام تبریز استفاده نادرست و جانمایی نامناسب مبلمان ها تا حدودی باعث بی نظمی و اغتشاش در محدوده ی مورد نظر شده و بجای ارتقای کیفیت فضاهای شهری باعث ضعف کیفیت محیط زیست شهری محدوده (میدان ساعت تا آبرسان) مورد بررسی شده، در حالی که می توانیم با راهبردهای اصولی باعث سرزندگی و ارتقای کیفیت فضاهای محیط زیست شهری بشویم.