محمدابراهیم سنجقی

موضوع کارامدی به عنوان شالوده طیف وسیعی از نظریه های مدیریتی همواره مورد توجه مدیران عالی و صاحبنظران عرصه سازمان و مدیریت بوده است. اهمیت آن برای دستگاه قضائی ج.ا.ا. که متولی گسترش عدالت در کل نظام اسلامی است دو چندان می گردد. این مقاله در صدد است با استفاده از روش نظریه پردازی داده بنیاد به تجزیه و تحلیل آرا و اندیشه حضرت امام خمینی (ره) و امام خامنه ای (مدظله العالی) بپردازد و در فرجام آن، الگوی کارامدی را ارائه کند. بر این اساس، تمامی مستندات به صورت تمام خوانی مورد مطالعه قرار گرفت. در ادامه، به منظور دستیابی به اشباع نظری، گزاره های منتخب از طریق شناسه گذاری باز و محوری واکاوی شد و در نتیجه آن 3193 شناسه، 145 مفهوم، 3 زیر مقوله و 20 مقوله در قالب الگوی تحقیق مشخص شد. بر این اساس سازوکارهای اجرایی شدن کارامدی در قوه قضاییه عبارت است از: قاضی، مدیریت، قانونگرایی، عدالت ورزی، مبارزه با فساد، حبس زدایی و رعایت حقوق مجرمان.

هدف اصلی این مطالعه، بررسی زمینه های مشارکتی مؤثر جهت مشارکت بهینه سمن ها در فرایند خط مشی گذاری محیط زیستی در سازمان محیط زیست استان تهران است. در مطالعه حاضر، تعداد 13 سازمان به عنوان جامعه آماری برگزیده شدند. حجم نمونه تحقیق با استفاده از فرمول کوکران 378 نفر تعیین شد. روش نمونه گیری این تحقیق نیز روش نمونه گیری در دسترس است، پس از جمع آوری داده ها با استفاده از پرسشنامه ای ساختارمند، مدل سازی معادلات ساختاری و آزمون فرضیات بر اساس رهیافت حداقل مربعات جزئی، انجام گرفت. یافته ها حاکی از آن بود که به طورکلی سازه های موجود در مدل زمینه های مشارکتی مؤثر بر مشارکت عمومی سازمان های غیردولتی در خط مشی گذاری محیط زیستی حدود 61 درصد از واریانس را تبیین می کنند. همچنین از دیدگاه اعضا، سازمان های غیردولتی محیط زیستی می توانند با مشارکت در ایجاد تصمیمات محیط زیستی و نظارت و ارزیابی تصمیمات محیط زیستی پس از اجرا، نقش مؤثری در فرایند خط مشی گذاری محیط زیستی داشته باشند.

هدف اصلی این مقاله تبیین مبانی و اصول مدیریت دانش از منظر اسلام با بهره گیری از تفسیر تسنیم و کتاب روایی میزان الحکمه است. روش پژوهش در این تحقیق روش تحقیق نظریه مبنایی است. در این پژوهش ابتدا متون تحقیق با هدف کشف مضمون محوری یعنی دانش و موضوع های مرتبط با آن بررسی و کدگذاری اولیه شد. پس از استخراج مفاهیم با بررسی دقیق آن ها، مقوله ها تدوین و ارتباط آن ها با هم بررسی شد. طبقه های مختلف حاصل از مفاهیم و مقوله ها، مضامین کلی را شکل دادند و در مرحله آخر مضامین از حیث ماهیت و نسبتشان با یکدیگر تحلیل شدند. به کمک پرسش های اصلی ارکان نظریه ساز یعنی معرفت شناسی، هستی شناسی، انسان شناسی و روش شناسی دانش و ماهیت آن، ویژگی های دانش، مراتب آن و ارزشمندی آن مشخص شد. در بررسی فرایندهای مرتبط با مدیریت دانش در داده های تحقیق مشخص شد مقدماتِ کسب دانش، کسب دانش، تحلیل و ارزیابی دانش، به کارگیری و ذخیره سازی دانش از مهم ترین ارکان مدیریت دانش به حساب می آیند. مشخص شدن عوامل مؤثر بر اجرای مدیریت دانش، همچون درنظرگرفتن بستر حاکم بر تولید و به کارگیری دانش و نیز هدف از علم آموزی و وظایف فراگیران دانش و دانشوران از دیگر دستاوردهای این تحقیق است. نتایج حاصل از بررسی متون تحقیق بیانگر آن است که هدف اصلی خلقت بشر ارتقای دانش و معرفت اوست. انسان برای دستیابی به هدف خلقت به کسب و به کارگیری دانش نیازمند است و برای تأمین زندگی دنیا و آخرت خود به دانش توصیه اکید شده است. همچنین، دانش در اسلام از سطح پایین آن، که مربوط به عالم دنیاست و نیازمند ابزار مادی است و از آن به دانش تجربی یاد می شود، آغاز و به سطوح بالاتری می رسد که ابزارها و روش های دیگری به جز روش ها و ابزار مادی دارد و ماندگاری و ارزشمندی بیشتری دارد. دانش پایان ناپذیر بوده و برای کسب آن از عوامل معنوی نیز می توان کمک گرفت. در بخش نهایی تحقیق بین اصول و مبانی منتج از این تحقیق با اصول و مبانی مدیریت دانش رایج مقایسه ای صورت گرفت.

مردم سالاری، موجب شخصیت بخشی به مردم می شود. در مواجهه با دیدگاه جدایی دین از سیاست در غرب، مقام معظم رهبری، مفهوم مردم سالاری دینی را از سال ۱۳۷۷ مطرح کردند. در این راستا، این مقاله قصد دارد تا مقومات و منهیات مدل مردم سالاری دینی را از اندیشه سیاسی معظم له و بر اساس نظریه داده بنیاد استخراج کند. بدین سان، بیانات رهبر انقلاب(مدظله العالی) به روش تحلیل داده بررسی گردید و کدهایی برای مقومات و منهیات استخراج و دسته بندی شد. بر اساس آموزه های مقام معظم رهبری، برای حفظ حکومت مردم سالاری دینی باید بصیرت و امکان نقد و اعتراض وجود داشته باشد. هم چنین باید از جنگ و اختلافات داخلی، تکیه بر ثروت و سرمایه داری و سوء استفاده از قدرت؛ چه در راستای سوء استفاده از امکانات و چه به صورت ظلم و آزار و اذیت پرهیز شود؛ زیرا هردو، ناامیدی مردم را سبب شده و اعتماد آن ها به حکومت را از بین می برد. مسؤولان جامعه نیز باید علاوه بر متعهدبودن به آرمان انقلاب، به مردم تکیه داشته باشند.

یکی از ویژگی های برجسته نهادهای انقلاب اسلامی برخورداری از فرهنگ انسان محور است. فرهنگ انسان محور مجموعه ای از سرمایه فکری و ارزشی است که در رفتار اجتماعی اثر می گذارد. هدف اصلی پژوهش حاضر طراحی الگوی فرهنگ انسان محور یکی از نهادهای انقلاب اسلامی است. روش تحقیق توصیفی از نوع کیفی و کمی است. جامعه آماری این تحقیق، شامل خبرگان دانشگاهی و مدیران عالی سازمان در حوزه فرهنگ سازمانی است و نمونه به تعداد 14 نفر به روش هدفمند انتخاب شده اند. ابزار تحقیق پرسش نامه (محقق ساخته) طی چهار مرحله به روش فازی دلفی با استفاده از آزمون های آماری شاخص یابی و سپس اعتباریابی شد. سپس اعتبار الگو با استفاده از نظر خبرگان بررسی و تایید شد و پایایی آن با استفاده از انحراف معیار0.392 به دست آمد. الگوی فرهنگ انسان محور متناظر با بعد رفتاری در چهار مولفه: الف- شاکله وجودی(4.50)، ب- آموزش و توانمندسازی(4.58)، ج- روابط انسانی (4.64) د- رهبری و هدایت گری (4.49)، مورد شناسایی قرار گرفت. یافته ها ی فرهنگ انسان محور با میانگین ضریب 53/4 از 5 بدست آمده است و روابط انسانی با ضریب اهمیت 64/4 از میان مولفه ها فرهنگ انسان محور، رتبه اول دارد. رفتار سازمانی به موضوع چگونگی عمل افراد در هنگام کار می پردازد. این یافته بر این نکته تأکید دارد که انسان محور بودن فرهنگ یکی از نقاط قوت نهاد است. این ویژگی معلول حاکمیت روابط صمیمی است.

امروزه نقش بی بدیل نوآوری در ایجاد مزیت های راهبردی موجب شده است تا رهبران سازمانی از بهترین ساز و کارهای ممکن برای توسعه ظرفیت های نوآورانه خود سود جویند. از این رو تحقیق حاضر در تلاش است تا با توجه به ظهور و درخشش دو عامل "رهبری راهبردی" و "ارتباطات شبکه ای" در عرصه ادبیات معاصر، موضوع تأثیر متغیر مستقل "رهبری راهبردی" بر متغیر وابسته "نوآوری" با تأکید بر نقش میانجی متغیر "ارتباطات شبکه ای" در عرصه یک سازمان صنعتی دفاعی را مورد بررسی قرار دهد. جامعه تحقیق مشتمل بر 120 نفر از مدیران و کارشناسان برجسته سازمان می باشند. روش تحقیق از نوع توصیفی پیمایشی بوده و داده های آن از طریق پرسشنامه گردآوری شده است. آزمون فرضیه های تحقیق بر اساس روش مدل یابی معادلات ساختاری صورت پذیرفت. نتایج تحقیق بیانگر آنست که عامل رهبری راهبردی هم به صورت مستقیم و هم به صورت غیر مستقیم از طریق ارتباطات شبکه ای بر عامل نوآوری در جامعه هدف تأثیرگذار بوده، و مهمتر آنکه، تأثیرات غیر مستقیم به مراتب فراتر از تأثیرات مستقیم می باشد.

در دنیای امروز با وجود مطالعات فراوان و صرف بودجه های کلان برای کنترل استرس شغلی نیازجدی به تولید الگویی کارآمد برای مدیریت آن احساس می شود. آمار روزافزون معضلات اجتماعی و فردی برخاسته از استرس شغلی از نشانه های عدم کارایی لازم مدل های پیشین با وجود تلاشهای فراوان بوده است . دراین مقاله، محقق به دنبال کشف عوامل اصلی استرس شغلی و ارائه مدل مدیریت آن، بوده است؛ بر این مبنا، در ابتدا با مرور ادبیات نظام اسلامی و دانش مدیریت رایج، عوامل دخیل در ایجاد استرس شغلی سازمانی استخراج ، سپس با انجام مصاحبه های تخصصی با بیش از بیست نفر از صاحبنظران و دانشمندان برتر کشور در رشته های مدیریت، روانشناسی و علوم قرآنی، سنخ های آرمانی مدیریت اسلامی و دانش رفتار سازمانی رایج، با تکنیکهایی چون کدگذاری آزاد، تجزیه وتحلیل شدند . مفاهیم اصلی تحقیق پس از شناسایی ، کدگذاری باز"شاخص ها" سپس با کدگذاری محوری"مولفه ها" وبا کدگذاری انتخابی "ابعاد" مدل پدیدار شد و برای یکپارچگی وانسجام ابعاد، مولفه ها وشاخص های به دست آمده ، پرسشنامه اکتشافی تهیه ، وبا توزیع آن، دربین نخبگان فوق، تمامی ابعاد مدل(عوامل مدیریتی، عوامل سرمایه ای، رفتار سیاسی، عوامل اخلاقی، نهادهای حاکمیتی)، تایید و به فرایند استقرائی خبرگی ارتقا یافت و نهایتا بر اساس پیشنهادات کلیدی راهبردی آنها، مدل مدیریت استرس شغلی کارکنان، منتج ازادبیات نظری ودیدگاه خبرگان، نمایان شد.

هدف اصلی مقاله، ارزیابی سیاست حمایت از محققین زن در بخش پژوهش و فناوری است. ارزیابی این سیاست با استفاده از مدل های موجود در ادبیات و طراحی مدل محقق ساخته انجام گرفته است. تحقیق ماهیت توصیفی- کاربردی دارد و با تکنیک پیمایشی انجام گرفته است. نخست خبرگان سیاستگذاری، به عنوان خبره پرسشنامه را بررسی کردند و با حصول اطمینان مقدار 0.7 برای آلفای کرونباخ، پایایی پرسشنامه مشخص شد. جامعه آماری را خبرگان سیاستگذاری و محققین زن تشکیل داده اند که 79 نفر از آنها(36 خبره و 43 نفر محقق زن)، به عنوان نمونه به سوالات پاسخ دادند. از آمار توصیفی و استنباطی برای توصیف داده ها، از آزمون های ناپارامتری دوجمله ای و رتبه بندی فریدمن برای بررسی سؤالات و از نرم افزار تحلیل آماری SPSS در سطح معناداری 0.05 برای تحلیل استفاده گردید. همچنین جهت پیمایش ارزیابی سیاست، از آزمون t یک نمونه ای استفاده شد. یافته های حاصل از نتایج تجزیه و تحلیل های آماری و پیمایش ارزیابی سیاست نشان داد که سیاست مورد ارزیابی از منظر هر دو جامعه آماری، نیاز به اصلاح و بازنگری کلی دارد. همچنین یافته های حاصل از نتایج آزمون تی مستقل بیانگر آن است که سیاست مورد نظر بدون مشارکت ذینفعان و نیز بدون در نظر گرفتن شرایط زمینه ای و پیش بینی سازوکارهای لازم، طراحی شده است. مهم ترین پیشنهاد مقاله آن است که حمایت های هدفمند مادی و معنوی از زنان محقق در عرصه تولید علم و فناوری انجام گیرد. همچنین بین سیاستگذاران و مجریان سیاست ها، انسجام و یکپارچگی لازم ایجاد گردد.

امروزه صاحب نظران مدیریت و مدیران ارشد سازمان های دولتی در ایران، بر اهمیت و نقش به سزای توانمندسازی کارکنان در راستای اقتصاد مقاومتی واقف اند؛ بر همین اساس، درصدد شناسایی و نیز چگونگی به کارگیری روش هایی مفید برای تقویت جنبه های مثبت آن هستند. به طورکلی می توان گفت، یکی از مشکلات موجود بر سر راه مدیران، در برخی سازمان های دولتی ایران، نبود الگوی مفهومی، درست و عمیق از توانمندسازی کارکنان است. به این منظور، در پژوهش حاضر، که مستخرج از رساله دکتری است، نخست با انجام مصاحبه و روش تحلیل داده بنیاد، ابعاد و مؤلفه های توانمندسازی کارکنان، استخراج شده است. گام بعدی استفاده از نظر اساتید و صاحب نظران، به منظور تعیین روایی این ابعاد و مؤلفه ها، در قالب پنل خبرگی، بود است. در نهایت، هم با بهره گیری از مصاحبه و استخراج مؤلفه ها و ابعاد و همچنین نظرسنجی از خبرگان در قالب پنل خبرگی، الگوی راهبردی توانمندسازی کارکنان، ارائیه شده است. در این پژوهش، سعی شده است که با کمک گرفتن از مفروض های تحلیل سه لایه ای در تحلیل سیستمی سازمان، به مسائل حوزه انسانی پرداخته شود. امید است با به کارگیری مناسب این الگو، بستری مناسب برای پاسخ گویی به نیازهای جدید منابع انسانی فراهم شده و گامی مؤثر در جهت تحقق اقتصاد مقاومتی برداشته شود.

پژوهش حاضر با هدف ارائه ی طرح راهبردی مدیریت سرمایه ی انسانی در مراکز طراحی صنعت دفاعی انجام شده است. تحقیق از نظر هدف اکتشافی و از نوع تحقیقات آمیخته می باشد. مدل اولیه ی پژوهش شامل ابعاد، مؤلفه ها و شاخص ها پس از مرور جامع ادبیات نظری مرتبط با موضوع پژوهش، به دست آمد و درمرحله ی بعدی با انجام مصاحبه های اکتشافی نیمه ساختاریافته با خبرگان، مدل اصلاح و تغییراتی درآن ایجاد گردید، سپس با تشکیل پانل خبرگی به تعداد 32 نفر که با روش قضاوتی و هدفمند انتخاب گردیده اند، اعتبار مدل اولیه از طریق پرسش نامه ی خبرگی موردارزیابی قرار گرفت. اعضای پانل شامل خبرگان دانشگاهی آشنا به موضوع تحقیق و صاحب نظران صنعت دفاعی که دارای تجربه ی کاری و مسئولیت در این زمینه می باشند. پس از دریافت نظرهای اصلاحی خبرگان، با استفاده از ضریب همبستگی کندال، پرسش نامه ی خبرگی مورد تحلیل قرارگرفت و در نهایت مدل شامل فرآیندها، ابعاد، مؤلفه ها و شاخص ها به اجماع خبرگان رسید. بنابراین، و در فرجام طرح راهبردی مدیریت سرمایه ی انسانی در مراکز طراحی صنعت دفاعی ارائه شد.  

مقاله حاضر تلاشی است بر ارائه مدل ارزیابی سیاست های علم و فناوری زنان با تأکید بر حمایت از محققان زن در بخش پژوهش و فناوری. ابتدا با مرور ادبیات موضوع و انجام دادن مصاحبه های خبرگی، ابعاد و مؤلفه های ارزیابی سیاست به دست آمد و مدل اولیه ای پیشنهاد شد. این مدل از طریق پرسش نامه خبرگی و با استفاده از آرای 43 نفر از محققان زن و 36 نفر از خبرگان سیاست گذاری مورد آزمون قرار گرفت. بر این اساس، مدل نهایی از هفت بعد (اهداف سیاست، پیش فرض های سیاست، تطابق نهادی، طراحی سیاست، اجرای سیاست، کفایت منابع و نتایج و پیامدها) و درمجموع از 15 مؤلفه و 41 شاخص تشکیل شده است. روش تحقیق کاربردی، مقطعی، توصیفی، پیمایشی و آمیخته است که با تشکیل جدول های توزیع فراوانی و با استفاده از نرم افزار SPSS جهت تحلیل پرسش نامه و تعیین روابط بین متغیرها و پدیده ها صورت گرفته است. نتایج آزمون های میانگین نشان داد که مدل از نظر هر دو جامعه مورد تأیید است. در نهایت و براساس نتایج به دست آمده، توصیه های سیاستی اراﺋﻪ شد.

پژوهش های زیادی در دهه اخیر، تأثیر هوش هیجانی بر متغیرهای مختلف را بررسی کرده اند. در این میان تنها پژوهش های معدودی به بررسی تأثیر هوش هیجانی بر یادگیری سازمانی (به عنوان عامل مهم ایجاد تحول و سازگاری با محیط) پرداخته اند و همچنین ارتباط هر سه متغیر هوش هیجانی، یادگیری سازمانی و فرهنگ سازمانی مورد بررسی قرار نگرفته است. پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط سه متغیر یاد شده در یک سازمان انفورماتیک دولتی  انجام شد. به این منظور مدل مفهومی و فرضیه های پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه ای طراحی گردید. برای جمع آوری داده ها از ابزار پرسش نامه استفاده شد. نمونه آماری مورد بررسی، 120 نفر از کارکنان سازمان مورد بررسی بودند که به صورت تصادفی انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از مدل معادلات ساختاری و نرم افزار لیزرل 8.8، انجام شد. یافته های پژوهش نشان دادند که هوش هیجانی بر یادگیری سازمانی تأثیر مستقیم ندارد، اما به طور غیرمستقیم از طریق فرهنگ سازمانی تاثیر مثبت و معناداری دارد. همچنین پژوهش حاضر، یک مدل مفهومی جدید برای تبیین ارتباط هوش هیجانی و یادگیری سازمانی از طریق فرهنگ مشارکتی ارائه داده است.