اکبر حیدری

در چند دهه اخیر، زیست پذیری شهری به مثابه گفتمانی نوین در حوزه شهرسازی و برنامه ریزی شهری، مورد توجه ویژه برنامه ریزان و سیاستگزاران در سطوح مختلف جهانی، منطقه ای، ملی و محلی، بوده است. این مقوله، ضمن انعکاس وضعیت شاخص های مرتبط با توسعه پایدار و عدالت فضایی و اجتماعی در بستر کالبد شهر، روح شهر را در ارتباط با شاخص های کیفی و ارتقاء تاب آوری پیرامون بحران ها، جذابیت های کالبدی- محتوایی، بسط سرمایه ای- فرهنگی و گرایش به نوآوری و خلاقیت شهری در ابعاد مختلف، منعکس می سازد. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر تبیین و تحلیل ظرفیت ها و چالش های فراروی زیست پذیری شهری در سقز و فضاهای پیرامونی آن و شناسایی وضعیت های مختلف آن (خوشبینانه تا بحران)، می باشد. روش تحقیق بکار گرفته شده توصیفی- تحلیلی، مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای- اسنادی، پیمایش های میدانی، جلسات نخبگانی و نیز تحلیل های مدلی و نرم افزاری در چارچوب تحلیل ضریب همبستگی پیرسون، آنالیزهای ویکور و الگوی سناریو ویزارد، بوده است. در این بین، تعداد 40 نفر از نخبگان علمی و اجرایی با استفاده از الگوی غیر تصادفی هدفمند، به عنوان نمونه آماری انتخاب گردید. یافته های حاصل از تحلیل مدل ویکور نشان داد که به ترتیب نواحی 3 (0.097)، 1 (0.247) و 9 (0.264) دارای مطلوب ترین وضعیت زیست پذیری، و نواحی 16 و 7 با (1.00) و (0.719)، وضعیت نامناسب به لحاظ شاخص های مورد تحقیق داشته اند. همچنین، نتایج تحلیل ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که در سطح اطمینان (0.99) و احتمال خطای کمتر از (0.01)، بین عدالت فضایی، پیوستگی و تعلق مکانی (0.32) و عدالت فضایی، مشارکت و همبستگی اجتماعی (0.22)، ارتباط مثبت بالا در سطح اول و متوسط در سطح دوم برقرار است. در نهایت، با توجه به امتیازهای اکتسابی، احتمال تداوم وضعیت فعلی (320) نسبت به وضعیت های مطلوب (250) و قابل قبول (180)، بیشتر بوده است.

عراق همواره اسیر بی ثباتی سیاسی بوده است. در نوشتار حاضر، برپایه ی روند پژوهی تاریخی، آیند ی فدرالیسم عراق در افق 2030 بررسی شد. گردآوری داده ها به روش دلفی و با بهره گیری از نرم افزار میک مَک صورت گرفت. پیش انگاره ها، در قالب سناریوهای مطلوب(عراق، در حالت فدرالیسم واقعی همراه با عدم تمرکز و تقسیم متوازن ثروت و قدرت)، خوشبینانه(تداعی کننده ی حالت فعلی عراق و تداومِ نظام سیاسیِ بی ثبات و فاقدِ اقتدار) و بروز بحران(فروپاشی عراق و برجسته شدن خواست های استقلال طلبانه و بازگشت نظام سیاسی به شکل اقتدارگرایانه) مطرح گردیدند. دو پرسش پژوهش چنین بود: تاریخ معاصر عراق چه پیش زمینه ها و مقتضیاتی را برای فدرالیسم پدیدار کرده است؟ چه سناریوهایی درباره ی وضعیت آینده ی فدرالیسم در عراق قابل ارائه هستند؟ یافته های نوشتار، نشان دهنده ی احتمالِ بروز دو سناریوی خوشبینانه و بروز بحران، در افق 2030 برای فدرالیسم عراق است.  

اهداف: با توجه به آسیب پذیری های محیط زیست شهری در کلان شهر مشهد و تشدید روند تخریب آن در سال های اخیر، پژوهش حاضر سعی دارد با بهره گیری از رویکرد آینده نگاری گام طبیعی در چارچوب شاخص های محیط زیست شهری به تحلیل میزان پایداری زیست محیطی در شهر مشهد بپردازد. روش: روش تحقیق به کار گرفته شده به لحاظ ماهیت تحلیلی و از نظر نتیجه کاربردی است که در ادامه از مطالعات توصیفی- تحلیلی، اسنادی به همراه پرسش نامه (50 نمونه) در چارچوب مدل دلفی و ماتریس تحلیل اثرات متقاطع در نرم افزار آینده نگار میک مک و سناریو ویزارد استفاده شد. یافته ها/ نتایج: نتایج نشان داد که با 2 بار تکرار چرخش داده ای، شاخص پُرشدگی به دست آمده 95.79% است که این امر مبین ضریب بالای تأثیرگذاری متغیرها بر یکدیگر است. همچنین، بر مبنای 5828 ارزش محاسبه شده، تعداد 2937 مورد با بالاترین حجم دارای بیشترین میزان اثرگذاری مستقیم بر دیگر شاخص های پژوهش بوده است. نتیجه گیری: با توجه به نحوه توزیع متغیرها در صفحة تحلی اثرات و وابستگی های مستقیم و غیرمستقیم و نیز تبیین نیروهای پیشران کلیدی، باید اشاره کردد که سیستم محیط زیست شهری در کلان شهر مشهد دچار ناپایداری بسیار شدید است.

با توجه به حجم بالای مراجعه کنندگان به ویژه زنان به فضاهای شهری و تقاضای زیاد برای استفاده از این مکان ها توسط شهروندان، میزان ایمنی و آسایش این فضاها یکی از دغدغه های اصلی      سیاست گذاران و برنامه ریزان شهری را تشکیل می دهد. لذا هدف تحقیق حاضر، ارزیابی مشارکت زنان در ایمنی فضاهای شهر سقز با مدل مشارکت شهری است. روش تحقیق مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، اسنادی، جلسات PUA با زنان به همراه پرسش نامه و مطالعات میدانی است. جامعه آماری پژوهش زنان ساکن، شاغل و تردد کننده در محدوده فضاهای شهری سقز با تاکید بر فضاهای عمومی خیابان های امام خمینی شمالی و جنوبی، خیابان جمهوری و خیابان قدس می باشد، که به طور خوشه های کاملاً تصادفی 200 نفر از بین آنها به عنوان حجم نمونه (50 نفر 34-17 سال، 50 نفر 51-34 سال، 50 نفر 65-51 سال و 50 نفر 65 سال به بالا) انتخاب گردید. در ادامه مدل مشارکتی PUA طی پنج مرحله، مرحله اول: تهیه مقدمات، مرحله دوم: تشکیل جلسات بحث، مرحله سوم: ارائه راهکارهای اجرایی، مرحله چهارم: مطالعات میدانی و کارشناسی و مرحله پنجم: ارائه راهبردهای لازم با توجه به سه شاخص: کاربری ها، طراحی فضای مطلوب زنان و مبلمان های شهری با استفاده از SWOT ارائه شد. نتایج نشان داد که به لحاظ شاخص کاربری های زن محور، خیابان قدس وضع به مراتب نامناسب تری در تامین آسایش فیزیکی و روانی زنان با 96%  نسبت به خیابان های امام خمینی شمالی 62%، امام خمینی جنوبی 45% و خیابان جمهوری با 42% دارا بوده است. همچنین نتایج نشان داد که شاخص مبلمان شهری در خیابان جمهوری با 41% تأمین رضایت مندی زنان وضع مطلوب تری نسبت به خیابان های قدس با 29%، خیابان امام جنوبی با 18% و خیابان امام شمالی با 12% داشت. شاخص های دیگر نیز وضعی مشابه داشت. در نهایت راهبردهای لازم به منظور سهولت در تردد و جابجایی شهری (نظیر ایستگاه های تاکسی و اتوبوس شهری) ارائه گردید.