مسئولیت بین المللی اسراییل در قبال تجاوز به لبنان
حوزه‌های تخصصی:
حجت رسولی
مطالب
فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۶۳ مورد.
بررسی و نقد کتاب ابو هلال العسکری و مقاییسه البلاغیه و النقدیه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره ششم بهار و تالستان ۱۳۹۵ شماره ۱۲ (پیاپی ۷۰)
109-133 صفحه
حوزه‌های تخصصی:
کتاب ابو هلال العسکری و مقاییسه البلاغیه و النقدیه تألیف بدوی طبانه، از برجسته ترین نویسندگان معاصر زبان عربی است که در آن به معرفی ابوهلال عسکری و معیارهای نقدی و بلاغی وی پرداخته است. بدوی طبانه درباره اهمیت دیدگاه های ابوهلال، سخن علوی در کتاب الطراز را آورده که می گوید:« ابو هلال در علم بلاغت بر هر دانشمند دیگری تقدم دارد و از این علم، بهره فراوانی نصیب او شده است». همچنین طبانه اشاره می کند که عبدالقاهر جرجانی بسیاری از نظرات ابو هلال را در دو کتاب خود اسرار البلاغه و دلایل الاعجاز ذکر کرده است. با توجه به اهمیت موضوع این اثر و این که به عنوان منبع فرعی درس نقد ادبی در مقطع دکتری زبان و ادبیات عربی قابل استفاده است، نقد و بررسی آن ضروری به نظر می رسد. این پژوهش در صدد پاسخ دادن به این سوالات است: نقاط قوت و ضعف این کتاب چیست؟ وآیا این کتاب از نظر شکل و محتوا، مشخصات کتاب درسی را دارد؟ نگارندگان با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی این کتاب پرداخته اند و به این نتیجه رسیده اند که این اثر از نظر شکل و محتوا مشخصات کتاب درسی را ندارد. نقطه قوت کتاب این است که این کتاب نخستین و مهمترین اثری است که به صورت کامل به معرفی ابوهلال عسکری و نقد و بررسی نظرات نقدی و بلاغی او پرداخته است. از جمله نقطه ضعفهای این اثر اشتباهات ویرایشی و چاپی و املایی، رعایت نکردن یک شیوه واحد در ارجاعات و نداشتن ارجاعات دقیق به منابع در نیمه دوم کتاب است که اصلاح آنها ضروری می نماید.
دراسه الخصایص الفنیه فی قصص الاطفال(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
تربیه الأطفال من المواضیع الهامه فی کل مجتمع. وهذا مما یستدعی أن نوظف الأدوات و الأسالیب المناسبه لإرشادهم و حثهم علی القیم الإنسانیه و الأخلاقیه. والقصه کنوع ادبی تعتبر أفضل أداه لغرس البذور المعرفیه و التربویه و الجمالیه فی کیان الطفل. هناک أسس فنیه یعتمد علیها القاص فی کتابه القصه. ولکن تختلف قصص الأطفال فی طریقه و طبیعه التوظیف لهذه الأسس و الخصایص الفنیه. لقد حاولت هذه المقاله عبر المنهج الوصفی- التحلیلی، أن تسلط الضوء علی بعض هذه الخصایص و التی هی: الحدث، البییتان المکانیه و الزمانیه، الشخصیات و اللغه، و من ثم قامت بدراسه تلک الخصایص فی قصه (سفیره القمر) من قصص کامل الکیلانی. وقد الدراسه إلی أن قصه وادی القمر إجتمعت فیها تلک الخصایص. و قد وظف الکاتب هذه الخصایص مراعیا قدرات الطفل فی إستیعابها. فکان الحدث خال من الغموض و التعقید. و خلق الکاتب شخصیات ملموسه یستوعبها الطفل. و لم یقحم الکاتب القصه بأزمنه مختلفه . و قد أحسن الکاتب انتقاء المکان القصصی حیث یستطیع الطفل أن یتجاوب مع المکان. کما کانت لغه القصه سهله و تراکیبها بسیطه، لا تخرج عن نطاق قاموس الطفل اللغوی و مستوی فهمه. و تمکن الکیلانی أن یعرض بعض القیم السامیه و التربویه للأطفال فی هذه القصه.
خوانش تطبیقی نگاه شفیعی کدکنی و عزّالدین اسماعیل به کارکرد سنت ادبی در مدرنیسم(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
فنون ادبی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۲۸)
97 - 110
حوزه‌های تخصصی:
سنت و مدرنیسم از مؤلفه های مهم ادبیات و نقد ادبی معاصر به شمار می آید که بسیاری از ناقدان ادبیات عربی و فارسی معاصر ازجمله عزالدین اسماعیل و محمدرضا شفیعی کدکنی بدان پرداخته اند. این دو شخصیت ادبی با تکیه بر ادبیات و نقد ادبی قدیم عربی و فارسی به تأثیر مثبت تعامل سنت و مدرنیسم و ضرورت کارکرد سنت در شعر معاصر عربی و فارسی تأکید دارند؛ بنابراین پژوهش حاضر، با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی کوشیده است دیدگاه های نقدی عزّالدین اسماعیل و شفیعی کدکنی را درباره لزوم استمرار سنت ادبی در شعر معاصر عربی و فارسی بررسی کند و به این سؤال پاسخ دهد که حضور سنت ادبی در شعر معاصر عربی و فارسی از دیدگاه این دو تا چه میزان است و رابطه سنت با مدرنیسم تعاملی است یا تقابلی. علاوه بر این، علت تشابه و اختلاف در اندیشه این دو ناقد چیست. نتیجه این پژوهش نشان داد هردو ناقد سنت و نوگرایی را به خوبی تجربه کرده اند و با اشراف کامل بر ویژگی های این دو حوزه، ضمن پایبندی و تعهد به موازین سنت، نوگرایی را در تعامل با آن دانسته اند. شباهت ها و تفاوت های دیدگاه این دو ناقد هم معلول گرایش ها، نگرش ها، محیط، میدان رشد و فضای حاکم بر اندیشه های دو نویسنده است. از سویی ریشه های فرهنگی مشترک این دو شخصیت ادبی، به خصوص در حوزه نقد ادبی، آنان را دست کم در نگرش به موضوع تعامل سنت و مدرنیسم بسیار به هم نزدیک کرده است.
دور الحبکه السردیّه فی تکوین الوحده العضویه فی الشعر الحرّ؛ بدر شاکر السیّاب ومهدی أخوان ثالث نموذجاً(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
اضاءات نقدیه سال دهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۸
1-40
حوزه‌های تخصصی:
یتمثّل جمال العمل الأدبی وخاصه الشعر الحرّ فی تماسک أجزائه شکلاً ومضموناً لیظهر أمام القارئ کبناء متماسک بوحدات متناسقه من البدایه مروراً بالوسط وحتى النهایه. إنّ الوحده العضویه من أبرز القضایا التی أثیرت بعد ظهور الشعر الحرّ ومن أهمّ مکوّناتها هی الحبکه السردیه. یقوم الباحثون فی هذا المقال بدراسه الوحده العضویه ودور الحبکه السردیه فی إیجاد الترابط والتلاحم العضوی والتماسک بین أجزاء النص الشعری من خلال المقارنه بین رائدَی الشعر الحرّ العربی والفارسی بدر شاکر السیّاب ومهدی أخوَان ثالث، اعتمادا على المنهج المقارن الذی یستمد من المدرسه الأمیرکیه. یرید الباحثون أن یبیّنوا کیف استخدم کلا الشاعرین من هذه العناصر ومن أهمّ نتائج البحث أن الحبکه السردیه فی شعر أخوَان ومن ضمنها العقده والحل تظهر بشکل أکثر نجاحاً فی خدمه الوحده العضویه إذ إن شعره یکون فی مسار خطی واضح معتمداً على العقده والحل ویتبع التسلسل المنتظم للأفکار ویبدو أن غناء تراث الشعر القصصی الفارسی له أثر فی هذا الأمر.
مبانی روان شناختی آفرینش ادبی از نگاه عزالدین اسماعیل(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
عزالدین اسماعیل از جمله ناقدانی است که با رویکرد روان شناختی در نقد ادبی معاصر عرب شناخته می شود و از جایگاه ویژه ای برخوردار است. مهم ترین اثر وی در این زمینه کتاب "التفسیر النفسی للأدب" است. مطالعات او در سه حوزه ی تحلیل اثر ادبی، تحلیل شخصیت هنرمند و بررسی فرآیند ابداع اثر ادبی صورت گرفته است. از آنجا که امروزه مبانی روان شناختی موثر در فرآیند خلاقیت ادبی و همچنین تحلیل روان کاوانه شخصیت ادیب، در مطالعات نقد ادبی اهمیت ویژه ای دارد، بررسی دیدگاه های عزالدین اسماعیل به عنوان ناقد و ادیبی صاحب نظر در این خصوص ضروری می نماید. به این منظور این پژوهش کوشیده است تا با روش توصیفی-تحلیلی، دیدگاه های عزالدین اسماعیل را در این زمینه بررسی کند و به این سوال پاسخ دهد که از نظر عزالدین اسماعیل، محرک های روانی تا چه حد در خلاقیت ادبی تاثیرگذارند؟ و تحلیل روان کاوانه ی شخصیت ادبی از نظر وی چه فوایدی در بر دارد؟ نتیجه این پژوهش نشان داد که وی با استفاده از علم روان شناسی در نقد آثار ادبی به این باور رسیده است که برخی از محرک های روانی همچون: نِوروز، خودشیفتگی، نبوغ، جنون، خیال و ... تا حدی در خلق اثر ادبی مؤثرند و از دیدگاه او، تحلیل شخصیت ادیب، به فهم اثر ادبی کمک می کند، به طوری که مثلا، با تحلیل روان کاوانه ی شخصیت شاعران قدیم عرب، می توان به برخی از عوامل ضعف نوع ادبی نمایشنامه در ادبیات قدیم عربی پی برد.
بررسی رویکردهای بلاغی نوین در تفسیر قرآن (مطالعه موردی: التفسیر البنائی للقرآن الکریم محمود بستانی)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
در دوره معاصر، تفسیر بلاغی قرآن با رویکردها و شیوه های جدید و توسط مفسرانی چون سیدقطب، امین الخولی، عایشه عبدالرحمن بنت الشاطیء، نصر حامد ابوزید و برخی مفسران دیگر صورت گرفته است. یکی دیگر از این رویکردهای جدید و مبتکرانه در این حوزه، روش ساختارگرایانه محمود بستانی در «التفسیر البنائی للقرآن الکریم» است. وی در این اثر با دو رویکرد معنایی و هنری به بررسی و تفسیر سور قرآنی به عنوان ساختار و مجموعه ای واحد پرداخته و در این زمینه از هشت عنصر بلاغی: پیام، موضوع ، معنایی، صوری، لفظی، موسیقایی، ادبی و ساختار در جهت تبیین ارتباط منسجم بین شکل و مضمون آیات و سوره های قرآن کریم یاری جسته است؛ از میان عناصر فوق، کارکرد عنصر ساختار به عنوان یکی از مهمترین عناصر، بررسی ساختار کلی سوره و نیز بررسی جایگاه عناصر هفت گانه در هر سوره قرآن بوده و اینکه مجموعه این عناصر، چگونه ساختار هندسی سوره را تشکیل می دهند. هدف این پژوهش ضمن معرفی روش ساختارگرایانه بستانی در تفسیر قرآن بر مبنای مبانی مطرح شده در کتاب «القواعد البلاغیه فی ضوء المنهج الإسلامی»، بررسی و تحلیل رویکرد تفسیری وی در تفسیر پنج جلدی «التفسیر البنائی للقرآن الکریم» بوده است و این نتایج به دست آمد که دیدگاه های بستانی در بحث ازعنصر پیام، موضوع، بحث تقدیم و تأخیر، ذکر وحذف، عنصر ادبی و عنصر ساختار دیدگاه های جدید در حوزه تفسیر بلاغی قرآن بوده و روش وی به عنوان یکی از شیوه های تفسیر ساختاری با وجود برخی کاستی ها می تواند کارآمد باشد.
حجاجیه السؤال فی السؤال فی المناظره الأدبیه: مناظره رییف الخوری وطه حسین أنموذجا(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
لا شک فی أن للسؤال الحجاجی أهمیه کبیره فی الخطاب بشکل عام وفی المناظره بشکل خاص لکونه أکثر التصاقا مع الجمهور إذ یهدف المناظر من خلال إثارته إلى استماله المتلقی والسعی لإرغامه للتراجع عما یؤمن به ومنعه من الانخراط فی طریق مغایر لما یراه المناظر. ففی حاله طرح السؤال على المتلقی والمناظر غیر عالم به یخلو السؤال من الحجاج, ولکن إذا کان جواب السؤال معلوما عند المناظر فهو الذی یحمل تحت عباءته سیف الحجاج لیوصل إلى تغییر قناعات المتلقی. وهنا تکمن أهمیه السؤال الحجاجی فی المناظره الأدیبه. وقد رکزت هذه الدراسه على بیان أهمیه السؤال الحجاجی فی المناظره الأدبیه وکان اختیار المناظره التی جرت بین رییف الخوری وطه حسین کأنموذج تطبیقی. عملت الدراسه على استقراء الأمثله المنتقاه من نص المناظره التی اتخذت أشکالا مختلفه وعرضها کماهی فی الواقع وتصنیفها وبیان خصایصها ومدى ارتباطها بالحجاج کما توصلت إلى نتایج أهمها ان کل مناظره لا تتشکل إلا من خلال سؤال مرکزی یجهد کل طرف من اطراف المناظره نفسه فی الإجابه علیه وفق ما یذهب الیه کما تتشکل فی مجریات المناظره الکثیر من الأسیله الفرعیه التی تتناسق وتتعاضد لخدمه الإجابه على السؤال المرکزی.
بررسی نشانه شناختی قصیده مازال یکبر أوراس بذاکرتی سروده عبدالله حمادی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره پنجم بهار و تالستان ۱۳۹۴ شماره ۱۰ (پیاپی ۶۸)
77-107 صفحه
حوزه‌های تخصصی:
بر اساس اصول نشانه شناسی می توان خوانش ها و تأویل های متعددی را برای فهم و درک بهتر یک اثر ادبی ارایه داد. بسیاری از شاعران الجزایری در قصاید خویش از واژه «أوراس» به عنوان نمادی از هویت وطن استفاده می کنند. عبدالله حمادی (1947)، شاعر بزرگ معاصر الجزایر در قصیده خویش، مازال یکبر أوراس بذاکرتی از رمز بهره برده است. دلالت های أوراس در این قصیده و جایگاه و اهمیت آن و رمزگان و نشانه ها و ارتباط آنها با أوراس موضوعی است که نیاز به بررسی دارد و جستار حاضر با استفاده از مبانی نشانه شناسی به کشف رمزگان موجود در این قصیده پرداخته و کوشیده است با مراجعه به ابیات قصیده با روش توصیفی- تحلیلی رمزگان مربوط به عنوان، خالق اثر، زیبایی های کلام، زمان و مکان، فرم و موسیقی و هنجارگریزی نحوی آن را تحقیق و بررسی کند. بررسی نشان داد که این قصیده نشان دهنده فضایی انقلابی، خشن و همچنین بازتاب حزن و اندوه شاعر است و آهنگ متعادل آن بر گیرایی متن افزوده است، همان طورکه حروف، صامت ها، مصوت ها و تکرار آنها بر فضای متلاطم انقلابی و خشم شاعر از وضع موجود دلالت می کند و هنجارگریزی نحوی نیز با محتوا و مضمون قصیده همخوانی دارد.
تطبیق و بررسی ویژگی های اقلیمی و روستایی در رمان های «زائری زیر باران» اثر احمد محمود و «الربیع العاصف» اثر نجیب الکیلانی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
منبع:
جستارنامه ادبیات تطبیقی سال ششم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱۹
180 - 201
حوزه‌های تخصصی:
ادبیّات اقلیمی به عنوان یکی از زیرشاخه های مهم ادبیّات داستانی در تحولات اجتماعی و سیاسی اکثر جوامع تأثیر داشته است. احمد محمود و نجیب کیلانی، دو نویسنده بزرگ معاصر فارسی و عربی، از جمله نویسندگان متعهد با اتکا به فرهنگ بومی، مشکلات جامعه را مطرح و اذهان را برای چاره جویی و درک آن ها در قالب داستان های خود فرا می خواندند. داستان «الربیع العاصف» از آثار نجیب کیلانی در مورد روستایی با امید و رنج در امتداد تحولات تاریخی معاصر مصر در اواخر قرن بیستم است. داستان «زائری زیر باران» اثر احمد محمود نیز انعکاس اوضاع اقلیم جنوب و مصائب مردم را با چیره دستی در صحنه های نمایش داستان با نگاه نویسنده نقاد به تصویر کشیده است. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی از محدوده مورد مطالعه به بررسی و ارزیابی عناصر اقلیمی با روش کیفی- تطبیقی پرداخته است. ابتدا منابع اولیه در حیطه های جغرافیایی و محلی استخراج شده از آثار احمد محمود و نجیب کیلانی در ارتباط با پیامدهای اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. اهمیت بررسی این موضوع زمانی آشکار می شود که در صورت شناخت تأثیر هویت بومی و محلی بسیاری از مشکلات اجتماعی و فرهنگی در جوامع اسلامی نیز حل می شد. نتایج حاصل از این پژوهش برای دست یابی به عناصر اقلیمی و بومی تأثیرگذار بمنظور اهداف توسعه پایدار لازم و ضروری است.
علاقه الشخصیه بالمکان المغلق والمفتوح وتشکیل الفضاء الروائی؛ حامل الورده الأرجوانیه نموذجا(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
اضاءات نقدیه سال هشتم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۱
34 - 9
حوزه‌های تخصصی:
الروایه کبناء تتشکّل من عناصر سردیه تدعمها ومن هذه العناصر عنصر المکان. هناک من اعتبره من الأعمده الأساسیه فی الروایه ومنهم من اتخذه عنصراً فرعیاً یخدم باقی العناصر ویقوم بقیامها کالزمن والشخصیات وغیرها من العناصر. تناول هذا البحث المکان وتأثیره على الشخصیه فی روایه "حامل الورده الأرجوانیه"للکاتب اللبنانی أنطوان الدویهی. ومن أهداف هذا المقال تبیین کیفیه تشکیل الفضاء الروائی عبر حرکه الشخصیات فی المکان وصراع التقاطبات الضدیه. وتمّ اختیار هذه الروایه کنموذج تحلیلیّ لکونها حامله للدلالات المکانیه المکثّفه مثل السجن، وحاول هذا البحث أن یزیح الستار عن غموض مفهوم الفضاء الروائی وکیفیه تشکیله. والمنهج المتّبع فی هذا البحث، هو البنیویه التکوینیه ومن أهم ما وصل إلیه البحث هو أن هذه الروایه أظهرت التقاطبات الضدیه المکانیه وتسرب هذا التقابل إلى الشخصیه کذلک فکان هناک علاقه متبادله بینهما فی التأثیر والتأثر، وأدى إلى تشکیل فضاءین مختلفین (القمع/ الحریه) فی هذه الروایه.
سیر تحول ادبیات تطبیقی در دانشگاه های جهان عرب(مقاله علمی وزارت علوم)
در جریان نهضت ادبی عربی و آغاز تعاملات جهان عرب با اروپا در اوایل قرن نوزدهم میلادی به مرور ادبیات تطبیقی به کشورهای عربی راه یافت. از آن زمان تاکنون، ادبیات تطبیقی در جهان عرب با فراز و نشیب هایی مواجه بوده و مراحل مختلفی را طی کرده و تلاش های زیادی به ویژه در دانشگاه های کشورهای عربی، به عنوان بستر تحول ادبیات تطبیقی، صورت گرفته است. اینکه از ابتدا ادبیات تطبیقی در جهان عرب و از جمله در دانشگاه ها چه مراحلی را پشت سر نهاده و چه تحولاتی را به خود دیده، موضوعی است که نیازمند مطالعه و بررسی است و این نوشتار عهده دار آن است. به این منظور سیر تحول و مراحل شکل گیری و تطور ادبیات تطبیقی در جهان عرب با تمرکز بر دانشگاه ها و تألیفات شخصیت های دانشگاهی تا پایان قرن بیستم با روش تحلیلی و تاریخی و با مراجعه به منابع و مستندات موجود در این زمینه بررسی شده است. نتیجهٔ این بررسی آن که ادبیات تطبیقی در جهان عرب با وجود اینکه تا پایان قرن بیستم مرحلهٔ تأسیس و ترویج و رشد را طی کرده و شاهد تغییرات چشمگیری بوده، ولی در قیاس با دنیای غرب مرحلهٔ جنینی را طی کرده و تحقیقات محققان جهان عرب با مشکلات و آسیب های زیادی رو به رو ست. در نتیجه، به طور کلی و حتی در مقایسه با سایر علوم ادبی نیز از جایگاهی که باید بر خوردار نیست.
صوره الفرس وثقافتهم من منظار الجاحظ البصری فی کتاب البیان والتبیین
حوزه‌های تخصصی:
الجاحظ البصری (متوفی255ﻫ.ق) من کبار أئمه الأدب رسم صوره الآخر (الفرس) فی کتابه البیان والتبیین واشتغل بتعریف الأنا (العرب) واتضح بأن الذات وهویته القومیه وثقافته تقف أمام الآخر. المسأله التی تحتاج إلى البحث والدراسه هی نظره الجاحظ إلى الآخر (الفرس) التی قد تکون مناقضهً للأنا أو مکملهً لذاته. فحاولت هذه المقاله دراسه صوره الفرس وثقافتهم ومکانتهم فی رؤیه الجاحظ خلال کتابه البیان والتبیین على ضوء علم الصوره الأدبیه المقارنه (الصورولوجیا Imagology) التی تبحث عن صوره الأنا والآخر وصوره ثقافات الآخر الأجنبیه وعناصرها فی الأدب، واستفادت من المنهج الوصفی- التحلیلی والمقارن فی تحلیل الشواهد للوصول إلی خصائص الصوره المرسومه للآخر الفارسی وثقافتهم وحضارتهم، فتدلّ النتائج علی أن الجاحظ قدّم للقارئین صوره الفرس من قبل الإسلام صوره واسعه من علمهم وأدبهم وحضارتهم العریقه وثقافتهم الأصیله کالآخر الذی هو مسهم مع العرب فی إغناء الحضاره الإسلامیه ورسم من الفرس صوره متوازنه التی یرسم الجاحظ عن الآخر تنبع من أوضاع الثقافیه والاجتماعیه والعلاقه التمازجیه بین الأمم فی ذلک العصر، فنستنتج بأن الجاحظ یری الآخر الفارسی مکملاً للأنا العربی والحضاره الإسلامیه.
جمالیّه توظیف عناصر الطبیعه و دلالاتها الرمزیّه فی أشعار محمد مهدی الجواهری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
تعَدّ الرموز ظاهره فنّیّه فی القصیده الحدیثه .فهی إحدى السمات البارزه عند الشعراء المعاصرین. من بینهم محمد مهدی الجواهری، الشاعر العراقیّ المعاصر الذی وظف العدید من العناصر الطبیعیّه بالوعی والاستهداف. فصوّر أفکاره الوطنیه باستخدام الرموز للکشف عن أفکاره الداخلیه ذات المعانی الدلالیه الإیجابیه والسلبیه. بذل قصارى جهده لتصویر اضطرابات المجتمع لاستیقاظ الوعی عند الناس . السؤال هنا ما هی أسباب توظیف هذه العناصر عند الشاعر؟ وما هی دلالاتها؟ تستهدف هذه الدراسه الحالیه تحلیل عناصر الطبیعه مع دلالاتها الحقیقیّه و الرمزیّه فی أشعار الجواهری فی ضوء المنهج التحلیلیّ الوصفیّ. دلّت النتائج الحاصله علی أن صوره الطبیعه فی أشعار الجواهری تاره تکون حقیقه وتاره رموز للأفکار وخلجات نفسه. إذ نراه یشیر إلی العناصر الرمزیّه یستلهم من عناصر الطبیعه کاللیل، البدر، السماء، الشمس، البوم، الغراب، النسر و... . لقد استخدم ااجواهری الرموز بشکل مباشر وغیر مباشر للاحتجاج على الوضع الحالی لمجتمعه والتعبیر عن أفکاره وأن تکون غطاء للتعبیر عن الاحتجاج على الوضع الراهن. فمن أهم العوامل التی دفعته إلى استخدام الرموز هی ثقافه محمد مهدی الجواهری الغنیه، قراءاته فی القدیم ونظره المستدیم فی الموروث،معرفته بالأدب والمفردات الواسعه، إلمامه وإتقانه للشعر العربی القدیم واهتمامه بأسلوب العصر العباسی.
بررسی نقش حازم قرطاجنی در انتقال بوطیقای یونانی به حوزه بلاغت اسلامی (با تکیه بر کتاب منهاج البلغاء و سراج الأدباء)
منبع:
پژوهش در آموزش زبان و ادبیات عرب سال سوم زمستان ۱۴۰۰شماره ۴
93 - 110
حوزه‌های تخصصی:
در میان آثار متقدمان، آخرین نشان از پیوند میان فن شعر ارسطو و نقد عربی در کتاب منهاج البلغاء و سراج الأدباء از حازم قرطاجنی به چشم می خورد. وی بی آنکه مفتون عظمت ارسطو شود یا عظمت کار و خلاقیت او را نادیده بگیرد، طرحی را تدوین کرد که الهام گرفته از نظرات یونانیان و معطوف به سروده های عربی و در یک جمله، نشان از تلفیق بوطیقای یونانی با بلاغت اسلامی دارد. حازم متوجه این نکته شد که ضمن توجه به نظرات شعری یونانیان، باید عصاره نظریه شعر عربی را در مدرسه بلاغیون مسلمان جستجو کند و در این مسیر از نقش و نظرات مهم بلاغیون و فلاسفه اسلامی از جمله ابن سینا و فارابی غافل نشود. بااین وجود اختلاف نظرهایی بین حازم قرطاجنی با فلاسفه اسلامی در قضیه شعر وجود دارد که این پژوهش در پی آن است که با روش توصیفی- تحلیلی، ضمن بررسی و مقایسه عناصر سازنده شعر از نگاه یونانیان و فلاسفه اسلامی و هم چنین نقش واسطه ای و تعدیل کننده ی حازم قرطاجنی در این موضوع، به سؤالاتی از این قبیل پاسخ دهد که اصلی ترین شاخصه کار حازم در انتقال قواعد شعر یونانی به حوزه اسلامی چه بوده است؟ همچنین مهم ترین اختلاف حازم با فلاسفه اسلامی در موضوع عناصر تشکیل دهنده ی شعر کدم اند؟ نتیجه این پژوهش نشان گر این حقیقت است که حازم در عمل موفق شد ساختار منسجم و نظام مندی را طراحی کند که نمونه آن را نه می توان در مکتب شارحان آثار یونانی سراغ گرفت و نه در مدرسه بلاغیون مسلمان. این ها، بعلاوه اشراف کامل او بر دو نظریه «یونانی-فلسفی» و «عربی-بلاغی» منجر به تألیف کتابی شد که در موضوع خود تا قرن ها بی بدیل ماند. روش وی در این کتاب بر پایه به گزینی، نظم و قیاس استوار است.
قراءه في قضیّه الطّبع والتکلّف في النّقد العربي القدیم «آراء الجاحظ وابن قتیبه وابن رشیق نموذجاً»(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
قضیّه المطبوع والمتکلّف من أشهر القضایا النّقدیّه الثنائیه التی احتلّت مکاناً واسعاً فی النّقد العربی القدیم. تعرّضت مفاهیم المطبوع والمتکلّف لتعاریف کثیره من قبل النّقّاد وظهرت تلواً لذلک دراسات من قبل الباحثین فی العصر الحدیث حاولت أن تبیّن وتحلّل موقف کلّ من النّقاد القدامی حول المطبوع والمتکلّف وهذا الأمر نفسه یدلّ علی أهمیّه هذه القضیّه. علاقه الغرض والمضمون الشّعری وتأثیر السّیروره التاریخیّه علی تطوّر مفاهیم المطبوع والمتکلّف وحتّی المصنوع من الموضوعات التی لم تنل حظها من الدراسات الشامله والوافیه من قبل النقّاد ولذلک سعی هذا المقال أن یسلّط الضّوء علی دور الفتره التاریخیّه والأفکار السّائده فی المجتمع وتطوّره فی رؤیه النقّاد بالنسبه إلی مفهومی المطبوع والمتکلّف. بحثت هذه الدّراسه عن التأثّرٌ بالآراء المنطقیّه التی جلبتها السیروره التاریخیه فی الإقرار بوجود الشّعر المصنوع وجودته وکذلک العلاقه بین قضیّه المضمون الشّعری أو الغرض الشّعری والطّبع والتکلّف. حاولت هذه الدّراسه أن تستعید القراءه فی آراء کلّ من النّقّاد، الجاحظ وابن قتیبه وابن رشیق فی قضیّه الطّبع والتکلّف وفقاً للمنهج الوصفی- التحلیلی وارتکازاً علی الطّابع النّقدی. من النّتائج الهامّه التی توصّل إلیها هذا المقال یمکن الإشاره إلی أنّ لدور الفتره التاریخیّه والأفکار السّائده فی المجتمع وکذلک تطوّر مجتمع النّاقد أثراً هامّاً لا یمکن تجاهله فی تحدید مفهومی المطبوع والمتکلّف بحیث یُشاهد تأثّرٌ بالآراء المنطقیّه التی جلبتها ثقافه النقّاد الواسعه والذی أدّی إلی الإقرار بوجود الشّعر المصنوع وجودته وأنّ قضیّه المضمون الشّعری أو الغرض الشّعری من القضایا الهامّه التی أصبحت فی علاقه مباشره مع ثنائیّه الطّبع والتکلّف.
دراسه میزات روایات المراهقین للدّفاع المقدّس (داوود غفارزادگان، محمدرضا بایرامی)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
دراسات الادب المعاصر سال ۱۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۷
139 - 157
حوزه‌های تخصصی:
الأدب الإقلیمی والریفی کفرع من الأدب الذی یتعامل مع خصائص الجغرافیا الطبیعیه والبشریه والتطورات الاجتماعیه فی منطقه معینه، له مکانه خاصه فی أدب معظم البلدان. لعب أحمد محمود باعتباره أحد الکتّاب الواقعیین للمناخ، دوراً مهمّاً فی روایه القصص فی الأدب الإیرانی المعاصر حتى أنه اعتُبر أحد الکتّاب النشطین فی المدرسه الجنوبیه. "الأرض المحروقه" هی الروایه الأولى بعد حرب العراق و ایران. تعکس هذه الروایه وهی تطرح المعاناه والتضحیات، وصمود الشعب فی الحرب التی شهدتها إیران فی أواخر القرن العشرین. کما تتضح أهمیه هذا العمل عندما یصوّر أحمد محمود ببراعه مشاهد سرد القصه بأسلوب واقعی تبدو فی نظر الناقد کوثیقه اجتماعیه تاریخیه لأحداث الحرب وانعکاس الوضع فی المنطقه الجنوبیه. اعتمد البحث فی دراسه هذه الروایه على المنهج الوصفی التحلیلی، تمّت دراسه الخصائص الجغرافیه والمحلیه فی روایه "الأرض المحروقه"فیما یتعلق بالعواقب الاجتماعیه. تُعتبر نتائج هذه الدراسه فی روایه الأرض المحروقه تأثیر الهویه الأصلیه للمؤلف على حدث تاریخی مهم للدفاع المقدس. بالإضافه إلى التحدیات البیئیه بعد الحرب المفروضه بسبب الظروف المعیشیه والاقتصادیه، ضروریه لتجنب التحدیات العرقیه والاجتماعیه وأغراض التنمیه المستدامه.
جستارهای زبانی در قصیده" أطبق دُجی" سروده محمد مهدی جواهری با رویکرد آشنایی زدایی آوایی، واژگانی و نحوی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
زبان و ادبیات عربی پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳۰
1 - 25
محمد مهدی جواهری شاعر معاصر عراق، از پیشگامان شعر ملی و از احیاگران شعر قدیم به شمار می آید. محتوای اشعار جواهری، درآمیخته با انواع شگردهای زبانی است. او با اعتقاد به اینکه زبان یک شاعر، مؤثرترین سلاح برای بیان اندیشه های اوست؛ از شگردهای زبانی متنوعی بهره گرفت. قدرت تاثیرگذاری اشعار جواهری و پیامدهایی که به همراه داشته است؛ از مسأله مهم در ارزیابی آثار اوست. اما باید دید جواهری از چه شیوه هایی جهت ارائه مقصود خود بهره گرفته و به چه خلاقیت ها و نوآوری هایی دست یافته است؟ پژوهش حاضر کوشیده است به روش توصیفی تحلیلی و بر مبنای نظریه آشنایی زدایی، شواهدی از انواع آشنایی زدایی را در قصیده «أطبق دجی» ارائه دهد. هدف این پژوهش، شناساندن شگردهای آشنایی زدایی در اشعار جواهری و دست یابی به نوآوری های شاعر از منظر زیباشناختی به عنوان نمونه ای از ادبیات معاصر عراق است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که انواع آشنایی زدایی اعم از آوایی، واژگانی و نحوی در این قصیده به کار گرفته شده است. جواهری با تنوع در کاربست هنرسازه ها اعم از تکرار، حذف، فاصله، تقدیم و تاخیر و نمادها؛ فضای مناسبی را برای تأمل و برانگیختن احساس و عاطفه مخاطب گشود. در بین انواع آشنایی زدایی، اسلوب«تکرار» با شیوه های متنوعی مانند تکرار مصوت، صامت، واژه، ترکیب ها، اشتقاق و عبارات و با هدف افزایش موسیقی شعر و توازن آوایی و تاکید بر اندیشه؛ بیشترین بسامد را دارد. میل ذاتی جواهری به اسلوب زیباشناسی و دقت شاعر در گزینش واژگان مناسب، عامل مهمی در سبک شعری اوست. تناسب اجزای عبارات و واژگان در هم نشینی با یکدیگر و در آمیختن چندین اسلوب و فن از بارزترین شگرد جواهری در این قصیده است.
الأنساق الثقافيّه المضمره للعربيّ من منظور الآخر الغربي في خماسيّه مدن الملح لعبد الرحمن منيف «مقاربه في النقد الثقافيّ»(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
خماسیّه مدن الملح لعبد الرحمن منیف التی تدور رحاها حول اللقاء بین العربیّ والغربی والصراع بینهما حول اکتشاف النفط من السردیّات العربیّه التی تناولت الأنساق الثقافیّه لکلّ من العربیّ والآخر الغربی من رؤیه معاکسه. وبسبب دور الأنساق الثقافیّه البارز فی توجیه العلاقات بین الشّعوب وضروره فهمها لإنجاز تبادلات اجتماعیّه وإنسانیّه واعیه وکذلک دور الأدب الخطیر فی التعبیر عن الأنساق الثقافیّه، حاول هذا المقال أن یبحث عن قضیّتین هامّتین وفقاً لمنهج النّقد الثقافیّ وهما موقف الغربی من الأنساق الثقافیّه المضمره للعربیّ والخلفیّات التی أدّت إلی قبول أو رفض تلک الأنساق. یحکی قسم من نتائج البحث أنّ الشخصیّات الغربیّه حاولت تفسیر الأنساق الثقافیّه المضمره للعربیّ لکنّها وقعت فی فخّ عدم إدراک خلفیّات هذه الأنساق وأهمیّه مفهومها عند العرب، فاقتصر الغربی علی فهم وتفسیر الأنساق الثقافیّه للعربیّ حسب ثقافته التی تضع معظم المتغیّرات علی محک العلم التجریبی وأنّ الغربی حاول أن یتطبّع بالأنساق الثقافیّه المضمره للعربیّ لنیل قبول المجتمع والحصول علی نوایاه ومصالحه السیاسیّه.
بررسی تطبیقی بازتاب ویژگی های اقلیمی و روستایی در رمان های: «زمین سوخته» اثراحمد محمود و«ملکة العنب» اثر نجیب الکیلانی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات ادبیات تطبیقی دوره ۱۷ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۶۷
380 - 402
حوزه‌های تخصصی:
ادبیّات اقلیمی و روستایی به عنوان شاخه ای از ادبیّات به بیان ویژگیهای جغرافیای طبیعی و انسانی و تحولات اجتماعی منطقه خاصی می پردازد و در ادبیات اکثر کشورها از جایگاه ویژه ای برخوردار است. دو نویسنده بزرگ معاصر فارسی و عربی، از جمله نویسندگان متعهد با اتکا به فرهنگ بومی، مشکلات جامعه را مطرح نموده و اذهان را برای چاره جویی و درک آن ها در قالب داستان های خود فرا می خوانند. داستان ملکه العنب از آثار نجیب کیلانی در مورد روستایی با امید و رنج در امتداد تحولات تاریخی معاصر مصر در اواخر قرن بیستم است. اهمیت این رمان زمانی آشکار می شود که به شاخصه های روایت واقع گرا نزدیک و برگرفته از سلسله حوادثی است که در بطن جامعه رخ داده است. زمین سوخته اثر احمد محمود نیز به عنوان یک سند اجتماعی-تاریخی از وقایع جنگ و انعکاس اوضاع اقلیم جنوب و مصائب مردم با چیره دستی در صحنه های نمایش داستان با سبک واقع گرا در نگاه نویسنده نقاد به تصویر کشیده است. ضرورت و بررسی این موضوع زمانی آشکار می شود که در صورت توسعه و پیشرفت جوامع اسلامی بسیاری از مشکلات فرهنگی و اجتماعی نیز در این جوامع حل می شد. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی از محدوده مورد مطالعه به بررسی و ارزیابی عناصر اقلیمی با روش کیفی پرداخته است. ابتدا منابع اولیه در حیطه های جغرافیایی و محلی استخراج شده و در ارتباط با پیامدهای اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش جهت دستیابی به عناصر اقلیمی و بومی تأثیرگذار بمنظور اهداف توسعه پایدار لازم و ضروری است.