ابوالفضل کربلایی حسینی غیاثوند

پژوهش در حوزه شهرهای دوستدار کودک به طورخاص در اروپا از سال 1980 موردتوجه قرار گرفته است که با هدف ایجاد فرصتی برای کودکان در راستای شکلدادن و یا تغییر محیط پیرامون آنها می باشد. مکان علاوهبر بعد مادی از بعد غیرمادی نیز برخورداربوده و احساساتی در ساکنان خود ایجادمی کند. این حس تعلق مکانی بر نشاط اجتماعی و امنیت اجتماعی کودکان شهر تأثیرمی گذارد که تحلیل این فرایند هدف این مقاله است. هدف دیگر معرفی کاربرد مدل های ساختاری، بهعلت چندبعدیبودن ابعاد بررسی و وجود متغیرهای مکنون، در حوزه مطالعات شهری است. پژوهش حاضر از حیث هدف کاربردی و از حیث روش پیمایشی محسوبمی شود. جمعیت آماری این پژوهش کودکان 12 تا 18ساله شهر قزوین می باشند که از این بین کودکان منطقه2 شهرداری قزوین به عنوان جمعیت نمونه انتخابشدند. در این پژوهش از پرسشنامه محقق-ساخته استفادهشد و پس از اطمینان از پایایی و روایی آن در جمعیت نمونه توزیعگردید. برای تجزیه وتحلیل داده ها از تکنیک تحلیل عاملی تأییدی و مدلیابی معادلات ساختاری استفاده شده است. نتایج تحلیل داده ها مدل مفهومی ارایه شده را تأییدمی کند. همچنین، نتایج پژوهش نشان دهنده تأثیر مثبت و معنادار حس تعلق مکانی بر امنیت اجتماعی و نشاط اجتماعی و تأثیر مثبت و معنادار امنیت اجتماعی بر نشاط اجتماعی در جامعه موردمطالعه می باشد.

مقدمه: با توسعه ی روزافزون شهرهای کوچک و بزرگ و فقدان فضاهای شهری مطلوب، سازگار کردن این فضاها با نیاز کاربران، مورد توجّه کارشناسان قرارگرفته است. فضاهای شهری در پاسخ گویی به نیازهای اجتماعی و فردی کودکان و نوجوانان شهر، نقش منحصر به فردی دارند. این الزام سبب شده تا شهرهای دوست دار کودک مورد توجّه برنامه ریزان شهری قرار گیرد. پروژه های دوست دار کودک به طور عمده در راستای شکل دادن و یا تغییر محیط پیرامون کودکان، به دنبال ایجاد فرصتی برای آنها هستند.هدف پژوهش حاضر، ارزیابی مؤلفه های منظر شهری و اهمیت هریک از آنها از دیدگاه کودکان است. روش: روش تحقیق این مقاله ی کاربردی، توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و بررسی های میدانی است. برای جمع آوری آرای کودکان، از روش های مشارکتی مانند نقّاشی، انشانویسی و مصاحبه استفاده شد. جامعه ی مورد مطالعه ی این تحقیق، منطقه ی دو شهرداری قزوین بود که در آن 130 کودک از چهار مدرسه ی ابتدایی دخترانه و پسرانه با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی نظام دار به عنوان جامعه ی نمونه انتخاب شدند. اطلاعات به دست آمده از این کودکان به کمک نرم افزار MAZQDA تجزیه وتحلیل و کدگذاری شد. یافته ها: یافته های این تحقیق مشخص کرد که مؤلفه های "فرم و ریخت شناسی" ، "ادراک عمومی و بصری" و "هویت مکان" بیشترین اهمیّت را برای طراحی منظر شهری از نظر کودکان دارند. نتیجه گیری: توجه به شاخص های «شهر دوست دار کودک» در ارتباط با محیط های دوست دار کودک که با اهداف مشارکت کودکان و توجه به نیازهای آنها همگام است می تواند علاوه بر فراهم آوردن محیطی منطبق بر خواسته های کودکان، با تخصیص نقش اجتماعی برای کودکان، باعث افزایش آگاهی های اجتماعی و توسعه مشارکت واقعی و خلاق در جامعه گردد.

قرن هفتم تا نهم ه.ق با توجه به حادثه مهم این دوره، یعنی حمله ویرانگر مغول، در تاریخ ایران بسیار با اهمیت است. در این دوره شاهد تغییرات فراوانی در عرصه های مختلف اجتماعی، فرهنگی و هنری تحت تأثیر حاکمان مغول در ایران هستیم. معماری و شعر نیز در این دوره، به عنوان دوشاخه اصلی از هنر، از این تغییرات مستثنا نبوده و دچار تغییرات و تحولات فراوانی شدند که به دلیل اهمیت این تغییرات، نیازمند مطالعه بیشتری می باشد. ازاین رو در مقاله حاضر به بررسی تطبیقی معماری و شعر در این دوره که شامل معماری سبک آذری و شعر سبک عراقی می باشد می پردازیم. در حقیقت در این تحقیق بر آنست ابتدا به تشریح ویژگی های سیاسی و اجتماعی دوره مغول بپردازد و سپس در سه نمونه موردی از شعر سبک عراقی و معماری سبک آذری، تأثیرات این ویژگی ها را در شعر و معماری این دوره از تاریخ ایران بررسی کند. روش تحقیق مورد استفاده در این مقاله، روش تاریخ پژوهی تطبیقی می باشد که از نظر هدف، به صورت توسعه ای و بر مبنای ارتقای توصیف ها و تحلیل های انجام شده در پژوهش های پیشین است. یافته اندوزی آن هم به صورت کتابخانه ای و اسنادی و مطالعه تحقیقات پیشین صورت پذیرفت. در جمع بندی اطلاعات به دست آمده نیز از رویکرد تحلیلی تطبیقی بهره گرفته شده است. روش تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس مقایسه و تحلیل عقلی نگارندگان استوار است. نتایج نشان داد که به دلیل زمینه مشترک هنرها، شاهد تأثیر شرایط اجتماعی این دوره در محتوا و کالبد آثار معماری و ادبی این دوره می باشیم که از جمله نمود آنها می توان به عظمت یافتن ساختمان ها و رواج ساختن خانقاه در معماری و رواج عرفان و غزل در شعر اشاره کرد.

 بافت فرسوده شهری ازجمله معضلات مهم شهرهای کشور است. ناحیه جوادیه نیز یکی از نواحی شهری است که از مشکل بافت فرسوده و کمبود خدمات شهری رنج می برد. با توجه به کمبود کاربری فضای سبز در سطح ناحیه جوادیه، پیشنهادهایی در طرح تفصیلی به منظور تأمین فضای سبز این محدوده مطرح شده است؛ این پژوهش باهدف ارزیابی پیشنهادهای طرح تفصیلی بر اساس معیارهای مکان یابی کاربری فضای سبز صورت گرفته است. پ ژوهش حاضر ازنظر ه دف ک اربردی و ازنظر روش توصیفی- تحلیلی بوده است. جمع آوری اطلاعات در دو مرحله صورت گرفته است؛ در مرحل ه اول پیشینه و چارچوب نظری تحقیق با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و اس نادی صورت گرفته و معیارها استخراج شده و در مرحله بعد نی ز با استفاده از روش دلفی متخصصین (15 نفر) و توزیع پرسشنامه، ارجحیت معیارها نسبت به یکدیگر سنجیده شده و به وزن هایی برای هریک از معیارها با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه ای دست یافتیم. بر این اساس معیار نزدیکی به مراکز ثقل جمعیتی با اهمیت 36.57 درصد بیشترین اهمیت را نسبت به سایر معیارها دارا است. معیارهای نزدیکی به مراکز آموزشی، نزدیکی به راه های دسترسی، دوری از پارک های موجود و نزدیکی به مراکز فرهنگی در رتبه های بعدی ازنظر اهمیت معیارها قرار دارند. درنهایت با استفاده از تلفیق فرآیند تحلیل شبکه ای و سیستم اطلاعات جغرافیایی محدوده هایی که مناسب ایجاد فضای سبز در ناحیه جوادیه هستند شناسایی شدند. بر اساس این پژوهش، پیشنهادهای طرح تفصیلی منطبق بر محدوده های دارای اولویت مطلوب برای ایجاد فضای سبز نبوده است. به منظور برطرف کردن این مشکلات و با توجه به انعطاف پذیری برنامه ریزی سناریویی، پیشنهاد می شود در طرح های آتی شهری، از رویکرد برنامه ریزی سناریویی استفاده شود. می توان از نتایج این پژوهش برای پیشنهاد ایجاد فضای سبز شهری در طرح هایی که در این محدوده تهیه خواهد شد، استفاده شود.

پدیده سرقت، امنیت اجتماعی و اقتصادی شهروندان را تهدید می کند. این پدیده به نوعی با نظم و امنیت کشور در ارتباط است و به دلیل همراه داشتن لطمات روحی و جسمی برای مال باختگان، به ایجاد ناامنی در جامعه منجر می شود. یکی از راهبردهای پیشگیرانه از جرم و به تبع آن، سرقت «پیشگیری از جرم ازطریق طراحی محیطی[1]» است. هدف مقاله حاضر، ارائه مدل تحلیلی از شاخص های کالبدی مؤثر بر پیشگیری از وقوع جرم (سرقت) از ساختمان های مسکونی و مطالعه تطبیقی این شاخص ها در بافت فرسوده و جدید شهری قزوین و جامعه مدنظر پژوهش، منطقه یک (بافت فرسوده) و منطقه سه شهرداری (بافت جدید) است. روش تحقیق استفاده شده براساس هدف، از نوع کاربردی و براساس ماهیت، توصیفی تحلیلی است. جمع آوری اطلاعات در دو مرحله، شامل مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و بررسی های میدانی صورت گرفته و همچنین، برای ارزیابی و اولویت بندی شاخص های ارائه شده، از تکنیک تحلیل شبکه [2] استفاده شده است. مطابق نتایج به دست آمده، درزمینه پیشگیری از وقوع سرقت از ساختمان های مسکونی از میان اصول پنج گانه این رویکرد «نظارت طبیعی» با وزن 32/0 و «کنترل دسترسی» با وزن 26/0 بیشتر از سایر موارد نقش دارند. نتایج نشان می دهد منطقه 1 شهرداری قزوین، ازنظر رعایت عوامل کالبدی برای پیشگیری از وقوع سرقت وضعیت نسبتاً نامناسبی دارد که دراین بین، پهنه 1 با امتیاز 11/1 نامناسب تر است. منطقه 3 شهرداری وضعیت مناسب تری دارد و پهنه های 5،4 و 6 به ترتیب، 88/1، 75/1 و 61/1 امتیاز دارند.

بیان مسئله: سینما و معماری به عنوان دو مقوله متناظر که از زمان حیات سینما مدام بر یکدیگر تأثیرات دوسویه داشته اند شناخته می شوند. در قرن اخیر تأثیرات کالبد معماری بر سینمای جهان مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرارگرفته است. از آنجا که سینمای ایران جزو سینماهای صاحب سبک در جهان به شمار می آید، طبیعتاً تأثیرپذیری این سینما از فضاهای معماری می تواند ضرورت مطالعه در این زمینه را نشان دهد. شاید شاخص ترین سبکی که تأثیرات معماری آن در سینما فرمی جدانشدنی را آفرید، تأثیر معماری اکسپرسیونیست بر سینمای بین دو جنگ جهانی بود؛ جایی که معماری و سینما بی اندازه به یکدیگر نزدیک می شوند. اکسپرسیونیست به عنوان یکی از جلوه های قرن بیستم در سینمای ایران نیز بروز داشته است. چه در فیلم های هم دوره اکسپرسیونیست آلمان و چه در دهه های اخیر، اما فقدان پژوهش در این زمینه سبب ناشناخته ماندن تأثیرات این نوع معماری بر فیلم های اکسپرسیونیستی ایران شده است.هدف پژوهش: در این پژوهش، هدف بررسی سینمای اکسپرسیونیستی ایرانی در دوره معاصر و نحوه تأثیرپذیری فیلم ها از فضاهای معماری است.روش پژوهش: این مطالعه با رویکرد کیفی و با روش مطالعه تطبیقی و تحلیل محتوایی انجام گرفته است. در این گذر، ابتدا به شناخت اکسپرسیونیست و مفاهیم آن در معماری و سینما پرداخته می شود سپس با بررسی نمونه ها و تحلیل محتوا، نقش فضاهای معماری در سینمای اکپرسیونیست ایران مورد بررسی قرار می گیرد.نتیجه گیری: بررسی ها نشان می دهد که تأثیر فضاهای معماری در فیلم های اکسپرسیونیستی در فیلم «شب نشینی در جهنم» به علت دکورسازی عظیم آن و وفادار ماندن به ارکان اکسپرسیونیست، ارجاعات ملموس و قابل درکی (از نظر بصری) به فضاهای معماری دارد. برخلاف نمونه های دیگر که اثرات کالبدی فضاهای معماری تا حد مینیمالی کاهش پیداکرده است، اما همچنان دیگر عوامل نظیر سایه و نور مورد توجه قرارگرفته است.

  امروزه با توسعه روز افزون، شهرهای کوچک و بزرگ فاقد فضاهای شهری مطلوب می باشند.  سازگاری این فضاها با نیاز ساکنان، در کانون توجه کارشناسان قرار گرفته است. فضاهای شهری در برآورده ساختن نیازهای اجتماعی و فردی کودکان و نوجوانان شهر، نقش منحصر به فردی دارند.این فضاها بخش عمده ای از زمان و محیط زندگی روزمره ساکنان از جمله کودکان و نوجوانان را به خود اختصاص می دهند و از دیدگاه مهندسی علوم انسانی، ارتقای کیفیت این فضاها می تواند در سلامت و رشد قوای جسمی، تقویت تعاملات اجتماعی و همبستگی های گروهی و پرورش خلاقیت در کودکان و نوجوانان مؤثر باشد. این نوشتار می کوشد تا مبانی، ویژگی ها و فضاهای مورد نیاز برای ایجاد یک شهر دوست داشتنی از دیدگاه کودکان را بررسی کند. روش مورد استفاده در این مقاله، روش توصیفی_ تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای،اسنادی و بررسی های میدانی می باشد و جنبه  کاربردی دارد. در این مقاله سعی شده  از روش های مشارکتی مانند پرسشنامه، نقاشی،انشا و مصاحبه با 130 کودک قزوینی در مورد شهر و فضاهای شهری و همچنین فعالیت هایشان استفاده شود. در این راستا در گام نخست اطلاعات جامعی راجع به مکان های مورد علاقه و مکان هایی که کمتر مورد علاقه  کودکان است، جمع آوری شد. در گام دوم به بررسی فعالیت های مورد علاقه  کودکان پرداخته  و در مرحله بعدی ویژگی های یک شهر دوست داشتنی از نگاه کودکان مورد بررسی قرار گرفته  و در پایان برخی پیشنهادها برای رسیدن به ایده های کودکان بیان می شود.

با شروع انقلاب صنعتی، اختراع اتومبیل و گسترش شهرها، به تدریج اولویت دادن به نقش عابر پیاده و فضای پیاده محصور در شهرها و فضاهای شهری کمرنگ شده و از کیفیات فضایی عرصه های عمومی شهر، فضاهای باز شهری و پیاده راه ها کاسته شد. امروزه اغلب فضاهای عمومی شهری و خیابان ها به دلیل افزایش بی رویه وسایل نقلیه و وابستگی الگوی زندگی شهرها به آن ها، به شدت تحت سلطه ماشین درآمده است. با توجه به شکل گیری گام های نخست در طراحی خیابان های پیاده مدار در ایران و توجه به تأثیر بسیار زیادی که این خیابان ها بر شکل گیری کمی و کیفی انواع تعاملات اجتماعی و ارتقاء کیفیت زندگی شهروندی دارند، در این مقاله به معرفی و بررسی روابط بین مؤلفه های اصلی ارتقاء تعاملات اجتماعی در خیابان های پیاده مدار پرداخته شده است. در این راستا تأثیر خوانایی که یکی از مؤلفه های اساسی ارتقاء تعاملات اجتماعی است بر روی مؤلفه های دیگر آن یعنی سرزندگی و ایمنی و امنیت موردبررسی قرار می گیرد. پژوهش حاضر از حیث هدف، کاربردی و از حیث روش، پیمایشی محسوب می شود. جامعه آماری این پژوهش شهروندان شهر قزوین می باشند که ازاین بین 200 نفر از عابران خیابان های خیام و سپه به عنوان جامعه نمونه بصورت نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. در این پژوهش، از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. شاخص KMO در این تحقیق برابر 853/0 به دست آمد که نشا ن دهنده کفایت نمونه و مناسب بودن تحلیل عاملی برای عوامل است که پس از اطمینان از پایایی و روایی آن، در جامعه نمونه توزیع گردید. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از تکنیک تحلیل عاملی تأییدی و مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شده است. نتایج تحلیل داده ها مدل مفهومی ارائه شده را تائید می نماید. همچنین نتایج پژوهش نشان دهنده تأثیر مثبت و معنادار خوانایی بر سرزندگی و ایمنی و امنیت و تأثیر مثبت و معنادار سرزندگی بر ایمنی و امنیت در جامعه موردمطالعه می باشد.