رضا کهن هوش نژاد

زنان نقش مهمی در ارتقای فعالیت های کارآفرینانه و بهبود وضعیت اقتصادی جامعه دارند. ورود زنان به فضای کسب و کار با انگیزه اجبار یا فرصت می باشد. کارآفرینی زنان اجبارگرا به عنوان کارآفرینی غیرمولد و کارآفرینی زنان فرصت گرا به عنوان کارآفرینی مولد شناخته می شود. کسب و کارهای کارآفرینان زن فرصت گرا به دلیل داشتن قابلیت های کارآفرینی بالا و سرمایه های مختلفِ انسانی، اجتماعی، مالی دارای چرخه عمر طولانی تر و پایدارتری نسبت به کارآفرینان اجبارگرا هستند و به مرحله کارآفرینی تثبیت شده می رسند و لذا سهم زیادی در رشد و توسعه اقتصادی دارند ولی کارآفرینان اجبارگرا به دلیل قابلیت های کارآفرینی پایین تر و عدم دسترسی به انواع سرمایه ها از رسیدن به مرحله کارآفرینی تثبیت شده باز می مانند و سهم چندانی در اقتصاد ایفاء نمی نمایند. هدف ازپژوهش حاضر، شناسایی عوامل موثر برگذارکارآفرینان نوپای زن اجبارگرا به کارآفرینی تثبیت شده است. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت پژوهش اکتشافی می باشد. جامعه آماری پژوهش را 15 نفر از کارآفرینان نوپای زن اجبارگرا ومتخصصین کارآفرینی شهرستان پلدختر استان لرستان تشکیل می دهندکه به روش هدفمند انتخاب شده اند. برای جمع آوری داده ها از روش مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل تم بهره گرفته شد. یافته های پژوهش نشان داد که تم های اصلیِ پشتوانه مالی، قوانین و سیستم مالیاتی مناسب، دسترسی به مراکز توانمندساز، زیرساخت های فنی و تجاری، آموزش رسمی وغیررسمی، سرمایه اجتماعی، شایستگی های مدیریت کسب وکار، موقعیت اجتماعی،آزادی بازار و ویژگی ها و سرمایه روان شناختی در گذار کارآفرینان زن اجبارگرا به کارآفرینی تثبیت شده موثر میباشند.

رویکرد چندسطحی به نظریه پردازی با درک هم زمان پدیده ها در سطوح چندگانه تحلیل فرصت هایی برای توسعه نظریه های جدید با زمینه غنی و تفسیر مؤثرتر داده ها فراهم می آورد. رویکردهای تک سطحی به نظریه پردازی قادر به تبیین پیچیدگی پدیده ها نمی باشند؛ زیرا پدیده ها دارای پیشایندها، میانجی ها، تعدیل کننده ها و پیامدهایی هستند که در سطوح مختلف قرار دارند. در حوزه کارآفرینی شاهد غلبه نظریه های تک سطحی می باشیم. نظریه های موجود حوزه کارآفرینی سطوح خرد یا کلان را به طور مجزا بررسی نموده و با نادیده گرفتن سطح میانی و تعامل میان سطوح نتوانسته اند تصویری کل نگر از پدیده های کارآفرینانه ارائه دهند که منعکس کننده پیچیدگی های آنها باشد و درنتیجه، بینش های صحیح، غنی، جامع و ارزشمند از دل نظریه ها حاصل نشده است. در اندک نظریه های موجود چندسطحی نیز رویکرد مناسب و جامعی جهت نظریه پردازی اتخاذ نشده است. براساس این، این پژوهش ضمن تبیین ضرورت و چیستی نظریه پردازی چندسطحی و انواع رویکردهای آن، از طریق تحلیل و نقد انواع رویکردهای موجود به ارائه رویکردی بهبودیافته می پردازد. در رویکرد بهبودیافته گام هایی همچون ظهور پدیده های جمعی، شناسایی کارکرد و ساختار پدیده ها، قوانین تعامل میان سازه ها، انعطاف پذیری سطوح، اعتبار سازه ها، تأیید یا عملیاتی سازی نظریه، تفسیر نتایج و به علاوه تحولات و توسعه های نوین در این رویکرد مانند نقش افراد در شکل دهی زمینه سازمانی مطرح می شود. پیش بینی می شود که نتایج این پژوهش سبب تغییر دیدگاه پژوهشگران تک سطحی شده و راهنمای عمل مناسبی را برای نظریه پردازان میان رشته ای و علاقه مند به مطالعات چندسطحی ارائه دهد.

با توجه به نقش آفرینی قلمرو شناخت کارآفرینانه در برانگیختن کارآفرینان بالقوه به بروز رفتار و اقدام های کارآفرینانه در شرایط عدم قطعیت محیطی که یکی از دلایل اصلی آن ادراک از ریسک کمتر کارآفرینان می باشد، اغلب مطالعات این حوزه بر کارآفرینان مرد صورت پذیرفته و درک محققان از به کارگیری سوگیری های شناختی توسط بانوان کارآفرین محدود باقی مانده است. به علاوه نقش سوگیری های شناختی بر بهره برداری از فرصت ها به عنوان یکی از فازهای کلیدی فرآیند کارآفرینانه مورد غفلت واقع شده است. بنابراین هدف این پژوهش تبیین نقش سوگیری های شناختی بانوان کارآفرین بر بهره برداری از فرصت های کسب وکار با میانجی گری ادراک از ریسک می باشد. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش توصیفی- همبستگی است. داده های این پژوهش از نمونه ای 184 نفری از بانوان کارآفرین استان لرستان، که به شیوه تصادفی طبقه ای انتخاب شدند، گردآوری و با روش مدل یابی معادلات ساختاری با نرم افزار پی ال اس آزمون شد. روابط میانجی مدل نیز توسط آزمون سوبل بررسی شد. یافته های پژوهش نشان داد سوگیری های شناختی بانوان کارآفرین شامل اطمینان بیش از حد، توهم کنترل، نمایندگی، مغالطه برنامه ریزی و خوش بینی بر بهره برداری آنها از فرصت های کسب و کار تأثیر مستقیم و مثبت دارد و همچنین سوگیری های شناختی مذکور از طریق متغیر میانجی ادراک از ریسک به طور غیرمستقیم بر بهره برداری بانوان کارآفرین از فرصت های کسب و کار تأثیر مثبت می گذارد.

در مطالعات کارآفرینی، برخلاف سرمایه های مالی و انسانی و اجتماعی، به تبیین نقش سرمایه روان شناختی در ایجاد کسب وکارهای مخاطره آمیز جدید پرداخته نشده است. در واقع، عدم ارتباط میان نظریه سرمایه روان شناختی و مطالعه کارآفرینی بی توجهی به مفهوم سرمایه روان شناختی کارآفرینانه را به دنبال داشته است. به علاوه، با توجه به اینکه قصد کارآفرینانه پیش بینی کننده مناسبی برای رفتار کارآفرینانه (ایجاد کسب وکار مخاطره آمیز جدید) است، هنوز درک کافی در ارتباط میان قصد رفتار وجود ندارد. بنابراین، هدف این پژوهش تبیین نقش سرمایه روان شناختی کارآفرینانه در ایجاد کسب وکارهای مخاطره آمیز جدید با میانجی گری قصد کارآفرینانه است. داده های این پژوهش از نمونه ای 204 نفری از بنیان گذاران و هم بنیان گذاران کسب وکارها در صنعت تجهیزات پزشکی، که به شیوه تصادفی طبقه ای انتخاب شدند، گردآوری و با روش مدل سازی معادلات ساختاری با نرم افزار لیزرل آزمون شد. روابط میانجی مدل نیز با روش بوت استرپ بررسی شد. ابزار اصلی گردآوری داده های پژوهش پرسشنامه بود. برای بررسی روایی ابزار پژوهش روایی محتوا و روایی سازه و برای ارزیابی پایایی آن ضریب آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی به کار گرفته شد. یافته های پژوهش نشان داد سرمایه روان شناختی کارآفرینانه بر ایجاد کسب وکارهای مخاطره آمیز جدید تأثیر مستقیم و مثبت می گذارد. همچنین، سرمایه روان شناختی کارآفرینانه از طریق متغیر میانجی قصد کارآفرینانه به طور غیرمستقیم بر ایجاد کسب وکارهای مخاطره آمیز جدید تأثیر مثبت می گذارد.

با توجه به پویایی و پیچیدگی شرایط و محیط کسب و کار امروزی ،داشتن و به کارگیری تفکرات و رفتار کارآفرینانه و ایجاد سازمان های کارآفرین بر کسی پوشیده نیست. سازمان های عصر حاضر به کارآفرینی سازمانی به دلیل نقشی که در کسب مزیت رقابتی پایدار از طریق؛ نوآوری، مخاطره پذیری و نوسازی استراتژیک برای سازمانها ایفا می کند، توجه خاصی داشته اند. با توجه به اینکه فراهم سازی شرایط برای اجرای ابعاد فوق توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کرده؛ هدف این پژوهش آن است که با رویکردی جامع به شناسایی و اولویت بندی عوامل تاثیر گذار بر کارآفرینی سازمانی در صنایع غذایی بپردازد. کارآفرینی سازمانی می تواند فرصت های خلق ارزش جدید در صنایع غذایی را شناسایی و توسعه دهد. جامعه آماری اول این پژوهش شامل 714 نفر از مدیران، متخصصان و کارشناسان شرکت های کارآفرین در صنایع غذایی بهروز، زمزم، پاک، گلستان و محسن می باشد؛ که با فرمول کوکران 250 نفر به شیوه تصادفی ساده به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. جامعه آماری دوم نیز برای اولویت بندی عوامل تعداد 16 نفر از صاحب نظران و اساتید مدیریت کارآفرینی دانشگاهها می باشند. ابزار اصلی مورد استفاده در این تحقیق برای گردآوری داده ها پرسشنامه است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از لحاظ شیوه اجرا توصیفی – همبستگی است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش های مدل یابی معادلات ساختاری و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی استفاده شده است. نتایج بررسی نشان می دهد که چهار دسته عوامل؛ سازمانی، فردی، استراتژیک و محیطی تاثیر مثبتی بر کارآفرینی سازمانی در شرکت های کارآفرین در صنایع غذایی دارند و در ضمن عوامل سازمانی از اهمیت بیشتری در این رابطه برخوردارند.