حمیدرضا خوارزمی

نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۸ مورد.

۱.

تحلیل بن مایه های اسطوره ای و آیینیِ بیتی از منوچهری «عروس غریق در بن دریای چین»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: زهرا زارعی حمیدرضا خوارزمی

منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال ۲۰ بهار ۱۴۰۳ شماره ۷۴ 49 - 75

کلیدواژه‌ها: اسطوره چین خدای رود قربانی منوچهری

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه عرفان و تصوف در ادبیات

تعداد بازدید : ۳۸ تعداد دانلود : ۲۹

برخی از ابیات شعرا به آیین اسطوره ای خاصی دلالت دارند که تنها با تحلیل بن مایه های آن آیین می توان به درک درست و دقیقی از مفهوم بیت، دست یافت. در این پژوهش با تحلیل بیتی از منوچهری، شاعر قصیده پرداز سده پنجم هجری: (گشت نگارین تذرو پنهان در کشتزار/ همچو عروسی غریق در بن دریای چین) در پی آن هستیم که به ریشه های تاریخی آیین به کار رفته در مصراع دوم اشاره نماییم. برای دستیابی به این هدف، نگارندگان در این جستار کوشیده اند تا با استفاده از نظریه های حوزه اسطوره شناسی و مراجعه به اسطوره های گوناگون با روش توصیفی- تحلیلی به هدف یاد شده پاسخ دهند. یافته های پژوهش نشان می دهد که در دوره ای از چین، دختران بنا به دلایلی مثل زندگی بخشی و پیشگیری از طغیان رودخانه، با چهره و لباس های آراسته، در رودخانه قربانی می شدند.

۲.

شاهنامه منسوب به محرمی، برگی دیگر از شاهنامه سرایی در سرزمین عثمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حمیدرضا خوارزمی سید امیر جهادی حسینی

منبع: جستارهای نوین ادبی زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲۲۳ 45 - 73

کلیدواژه‌ها: شاهنامه منسوب به محرمی شاهنامه فردوسی عثمانیان بایزید دوم

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات

تعداد بازدید : ۵۱ تعداد دانلود : ۵۲

بعد از فتوحات سلجوقیان در آسیای صغیر، زبان و فرهنگ پارسیان با آنان وارد این خطه شد و در دوره های سپس تر به دلیل انس و علاقه شاهان سلجوقی و عثمانی به فرهنگ پارسی، بخصوص اثر گران قدر فرزانه توس، از دو جهت این اثر ارزشمند را مد نظر قرار دادند: سرودن آثاری به سبک و سیاق شاهنامه و ترتیب دادن ترجمه هایی از این نامه خسروان. یکی از آثار پدیدآمده در دوران یادشده، شاهنامه منسوب به محرمی است که کشورگشایی و لشکرکشی های بایزید دوم را به رشته تحریر درآورده و بسیار از نکته های ارزشمند تاریخی را در این گیتی ستانی یادآور شده است. نگارندگان در این پژوهش ابتدا به معرفی مفصّلی از شاهنامه منسوب به محرمی پرداخته، تأثیرپذیری شاعر از شاهنامه فردوسی نشان داده اند. حاصل این پژوهش این است که شاعر سبک حماسی را با الگوی سرودن قصاید مدحی در هم آمیخته و سعی کرده در صورت های بیانی بخصوص تشبیه نوآوری هایی داشته باشد. این اثر در چندین مورد تحت تأثیر شاهنامه بوده است: تأثیر مستقیم از ابیات بخصوص توصیف دقایق جنگ، استفاده از تعبیرات و اصطلاحات، ذکر مضامین حماسی، یادکرد قهرمانان شاهنامه.

۳.

تطبیق ضدهای مرگ و زندگی و دنیا و آخرت در اندیشه مولانا جلال الدین رومی و ابوالعلای معری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محبوبه صادقی گوغری حمیدرضا خوارزمی

منبع: مطالعات ادبیات تطبیقی دوره ۱۷ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۶۸ 539 - 566

کلیدواژه‌ها: ابوالعلا ادبیات تطبیقی مولانا اضداد

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه ادبیات تطبیقی

تعداد بازدید : ۳۲ تعداد دانلود : ۲۱

یکی از مبانی و معیارهای نوشته های ادبی که منجر به ماندگاری آن می شود، اندیشه مربوط به آن آثار است. در ادبیات فارسی شاعران و نویسندگان تنها به سرودن اشعار و آفریدن آثار ادبی نپرداخته اند بلکه توانسته اند اندیشه های کلامی، اخلاقی، فلسفی، عرفانی و ... را در آثار ادبی وارد کنند. مولانا جلال الدین رومی از شاعران سده هفتم ه.ق با اندیشه های عرفانی و ابوالعلای معری از شاعران سده پنجم ه.ق با پندارهای دینی و فلسفی است. در این پژوهش نگارندگان به صورت تطبیقی مطابق مکتب امریکایی، در پی بیان شباهت و تفاوت نگاه دوشاعر شرقی و هم آیین اما با مسلک متفاوت، نسبت به مسائل متضاد هستی در زمینه مرگ و زندگی و دنیا و آخرت بوده اند. فرضیه نگارندگان این است که به دلیل وابستگی دوشاعر به مکتب شرقی باید نگرش های همسانی در اندیشه ها داشته باشند ولی وابستگی دو شاعر به دو مکتب فکری متفاوت، باعث تضارب آرای این دو شاعر شده باشد. مهمترین نتیجه به دست آمده این است که نگاه مولانا در زمینه یادشده نسبت به امور متضاد ، نظر عارف اندیشمند است و پدیده ها را با دریچه اشراقی خود نگریسته ولی فلسفه ابوالعلا در مواجهه با تضادها، فلسفه شاعرانه، شک و بدبینی بوده است. روش این پژوهش، کتابخانه ای است که بر مبنای توصیفی-تحلیلی به دسته بندی و بررسی داده ها پرداخته شده است. شک و بدبینی بوده است. واژههای کلیدی: مولانا ،ابوالعلا، ادبیات تطبیقی، اضداد.

۴.

معرفی یوسف و زلیخای صاحب اصفهانی و مقایسه محتوایی روایت آن با روایت یوسف و زلیخای طغان شاهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حمیدرضا خوارزمی سید امیر جهادی حسینی

منبع: متن شناسی ادب فارسی سال پانزدهم زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۶۰) 1 - 21

کلیدواژه‌ها: مقایسه یوسف و زلیخای طغان شاهی یوسف و زلیخای صاحب اصفهانی صباحت یوسفی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات

تعداد بازدید : ۵۳ تعداد دانلود : ۴۸

داستان یوسف و زلیخا از داستان های عبری است که روایت آن در سوره ای با نام یوسف در قرآن کریم آمده است. این داستان بعد از ورود اسلام به ایران مدّنظر بسیاری از ادیبان قرار گرفت و در روایت ها و اوزان مختلفی به نظم درآمد. از مهم ترین یوسف و زلیخاهایی که اکنون در دسترس دانش دوستان است، می توان به یوسف و زلیخای طغان شاهی و یوسف و زلیخای جامی اشاره کرد که دو روایت متفاوت را بازگو می کنند. محمدکاظم صاحب اصفهانی ملقب به مسیح البیان از شاعران عهد عالم گیر، از ایران به هند سفر می کند و ضمن اشتغال به داروغگی دارالشفای پادشاهی، با طبع موزون خود، آثاری را به یادگار می نهد. ازجمله مثنوی های او صباحت یوسفی است که شاعر آن را در بحر خفیف به رشته نظم کشیده است. نگارندگان در این پژوهش ضمن معرفی کامل اثر، روایت آن را با روایت یوسف و زلیخای منسوب به فردوسی مقایسه نموده اند. نتیجه به دست آمده این است که ازنظر نوع روایت، زبان، وزن و مضمون سازی های ادبی، تفاوت آشکاری بین این دو اثر وجود دارد. نوع پژوهش بنیادی است که با روش تحلیل محتوای کیفی، متن یادشده بررسی شده است.

۵.

متن شناسی و تحلیل آموزه های تعلیمی و عرفانیِ ملاحتِ احمدی منظومه ای اخلاقی در مدح نبی (ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید امیر جهادی حسینی حمیدرضا خوارزمی

منبع: پژوهشنامه ادبیات تعلیمی سال چهاردهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵۶

کلیدواژه‌ها: محمدکاظم صاحب مسیح البیان ملاحت احمدی ادبیات آیینی ادبیات تعلیمی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات تعلیمی

تعداد بازدید : ۱۵۸ تعداد دانلود : ۱۰۰

محمد کاظم صاحب (قرن یازدهم قمری) متخلص به مسیح البیان از شاعران خوش قریحه و در عین حال کمتر شناخته شده روزگار صفوی است که در برخی منابع نیز با شاعر دیگری اشتباه گرفته شده است. آثار وی مشتمل بر دیوان و مجموعه مثنوی هایی است به عناوین ملاحت احمدی، صباحت یوسفی، آینه خانه و پری خانه. دیوان وی را یکی از محققان در سال های گذشته تصحیح و طبع کرده است، اما مثنوی های صاحب هنوز تصحیح و منتشر نشده است. مسئله پژوهش فعلی در ناشناخته ماندن مثنوی ملاحت احمدی و عدم توجه به ارزش های متنی و ادبی اثر است. در این نوشتار مثنوی ملاحت احمدی که از جمله منظومه های تعلیمی و آیینی ادب فارسی در عصر صفوی است، از منظر متن شناسی و با روش تحلیل و توصیف محتوای کیفی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. ملاحت احمدی در بحر خفیف سروده شده است؛ کلیّت اثر به ستایش نبی مکرم اسلام (ص) اختصاص دارد. مهم ترین خصیصه اثر، جنبه آیینی منظومه است. ضمن متن حکایات کوتاه و بلند بسیاری که بعضاً رنگ و بوی واقعیت دارند نیز نقل شده است و شاعر گاه با زبانی صریح و مستقیم و گاه در خلال همین حکایات و تمثیلات آموزه های تعلیمی و عرفانی را با زبانی غیر مستقیم و با لحنی ساده و بی پیرایه برای مخاطبان تبیین می کند. از جمله عناصر تعلیمی پربسامد و مؤکد در منظومه؛ اهتمام شاعر نسبت به نفی اخلاق ذمیمه و ملکه ساختن فضایل معرفتی است؛ توضیح و تبیین مبانی و اصطلاحات عرفانی و مباحث تفسیری قرآن و حدیث را نیز وجهه همّت شاعر بوده است. سبک اثر تا حد زیادی متأثر از حدیقه سنایی است، زبان اثر نسبتاً روان و استوار است و گاهی لحن و رنگ و بوی غنایی نیز در شعر تنیده شده است.

۶.

بررسی مؤلفه های ادبیات پایداری در آثار میرزاآقاخان کرمانی (تعهد ادبی، وطن دوستی، استبدادستیزی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی حسنی باقری شریف آباد حامد حسینخانی حمیدرضا خوارزمی

منبع: ادبیات پایداری سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 79 - 120

تعداد بازدید : ۱۹۲ تعداد دانلود : ۱۵۶

ادبیات پایداری، بیانگر تاریخ استقامت و رویارویی ملت ها در حوادث گوناگون تاریخی است. ملت ایران نیز در تاریخ پر فراز و نشیب خود مراحل گوناگونی را پشت سر گذاشته که در آثار شاعران و نویسندگان آن بازتاب یافته است. یکی از کسانی که در آثارش بن مایه ها و مؤلفه های پایداری وجود دارد، میرزاآقاخان کرمانی، شاعر، نویسنده و منتقد ادبی اواخر دوره قاجاریه است. هدف این مقاله شناسایی آن مؤلفه های در آثار او می باشد و پرسش اصلی نیز پیرامون آن ها طرح گردیده است. در فرضیه عنوان شده مؤلفه های ادبیات پایداری چون تعهد ادبی، وطن دوستی و استبدادستیزی در آثار میرزاآقاخان کرمانی قابل شناسایی است. روش جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای بوده و از روش تحقیق توصیفی تحلیلی بهره گرفته شده است. از پژوهش حاضر، این نتیجه به دست آمد که میرزاآقاخان کرمانی به رسالت قلم و وظیفه نویسندگان برای آگاهی بخشی به مردم معتقد بوده؛ همچنین با بیان وطن دوستی خود جدا از ایده های ملی گرایانه- در صدد تشویق مردم ایران برای بازیابی هویتی خود و حرکت به سمت توسعه بوده و مبارزه بی امانی با استبداد و مظاهر ظلم داشته است.

۷.

روایتی از خاندان جمشیدی تا ظهور فریدون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حمیدرضا خوارزمی

منبع: پژوهشنامه ادب حماسی سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۴ 207 - 227

کلیدواژه‌ها: حماسه شاهنامه فردوسی جمشید فریدون

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات حماسی

تعداد بازدید : ۲۰۰ تعداد دانلود : ۲۳۵

اسطوره ها روایتگر داستان های آغازین بشر هستند و در مرحله جدیدتر که انسان از اندیشه های بدوی به سمت زندگی تازه تری حرکت می کند، دیگر با پرسش های آغازین روبه رو نیست، بلکه با حماسه به نیازهای تازه خود پاسخ می دهد. در حماسه روایت منطقی تری را از داستان ها شاهد هستیم. شاهنامه فردوسی به عنوان میراث مکتوبی از اسطوره های ایرانی، در قالب جدیدترِ حماسه، بازگوکننده روایت هایی است که در کتاب های حماسی و اسطوره ای دیگر سینه به سینه نقل شده است. در این بین بعد از بیان منطقی سرگذشت قهرمانان به مانند کیومرث، هوشنگ، تهمورث و جمشید، گسست فرمانروایی در حاکمیت اهوراییان به وجود می آید می آید و ضحاک فسار سلطنت را به دست می گیرد و بعد با ظهور فریدون، ضحاک، از صف قدرت بیرون می رود. در این دوره هزارساله حاکمیت ضحاک وارونه خوی، سرگذشت خاندان جمشیدی، ظهور و بروز خانواده فریدون و نسبت آنها با جمشیدیان روشن نیست. نگارنده با تکیه بر آثار حماسی و تاریخی دیگر، بخصوص کوش نامه، در پی آن است که این روایت را بازگو نماید. حاصل این پژوهش این است که جمشید پس از آواره شدن در هندوستان و زابلستان، با دختر خاقان و دختر شاه زابل ازدواج می کند و از یک شاخه، خاندان رستم و از شاخه دیگر خاندان فریدون به وجود می آیند. این پژوهش بنیادی است که به شکل توصیفی و تحلیلی نگاشته شده است.

۸.

متن شناسی دلگشانامه ی ارجمند کشمیری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید امیر جهادی حمیدرضا خوارزمی

منبع: شعرپژوهی سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۴۹) 105 - 132

کلیدواژه‌ها: حماسه ی مذهبی آزاد مختار مختارنامه دلگشانامه ارجمند کشمیری

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات

تعداد بازدید : ۳۳۱ تعداد دانلود : ۲۷۷

آغاز حماسه سرایی های دینی در ادب فارسی از پیشینه ای کهن برخوردار است؛ هرچند که حماسه ی عاشورا و وقایع پس از آن مانند قیام مختار در شعر فارسی و به خصوص از عصر صفویه به بعد اثرگذار بوده است. از منظومه های سترگ و ارزشمند در موضوع حماسه های مذهبی (شیعی) باید از دلگشانامه ی ارجمند کشمیری یاد کرد که تاکنون تصحیح نشده و به شیوه ای مستوفی بررسی و شناخته نشده است. در برخی مآخذ، اثر حاضر را به آزاد بلگرامی منسوب کرده اند؛ اما با بررسی منابع متقدم و متأخر، نادرستی این انتساب معلوم می شود. دلگشانامه با رویکردی دقیق و جزئی نگرانه، داستان مختار را روایت کرده است. آزاد در روایت داستان، امانت داری را رعایت و در بسیاری مواضع از راویان با صفاتی دال بر راست گویی و خردمندی یاد کرده است. مآخذ اصلی شاعر علاوه بر روایات موجود، مختارنامه ی منثور عطاءبن حسام واعظ است. اثرپذیری بالنسبه ی کاملی از متن این اثر در دلگشانامه مشهود است. از شاخصه های بسیار بارز اثر باید از ساقی نامه های متعدد یاد کرد. ساقی نامه ها گاه در حکم تجدید مطلعی در روایت اثر محسوب می شود که در اوج فخامت حماسه، صبغه ی غنایی خاصی به متن بخشیده است. مجموعاً شش نسخه ی خطی از دلگشانامه وجود دارد که از نسخه های موجود در ایران تنها نسخه ی کامل، نسخه ی کتابخانه ی ملی ایران است و نسخه های دیگر ناقص الآخر ند. نسخه های دیگر در کتابخانه ی دیوان هند موزه ی بریتانیا، کتابخانه ی بانکی پور و کتابخانه ی لنین مسکو محفوظ اند. نگارندگان در این پژوهش با روش تحلیل و توصیف محتوا کوشیده اند که دلگشانامه ی آزاد کشمیری را ازمنظر ساختاری و محتوایی تحلیل کنند و افزون براین، به اختصار مصنف اثر را نیز بشناسانند.

۹.

معرفی و بررسی ویژگی های زبانی حماسه مذهبی صحیفه قاصریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حمیدرضا خوارزمی سید امیر جهادی حسینی

منبع: فنون ادبی سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۳۵) 19 - 38

کلیدواژه‌ها: صحیفه قاصریه قاصر کرمانی حماسه مذهبی زبان و صور خیال

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات

تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۱۶۴

صحیفه قاصریه سروده غلامرضا قاصر کرمانی از شاعران دوره قاجاری، در پنج مقصد است: مقصد نخست به حسب حال نویسنده، مقصد دوم شهادت اطفال در حادثه عاشورا، به خصوص طفلان مسلم، عبدالله بن حسن و علی اصغر، مقصد سوم به وقایع ستم بر امام حسین (ع) و بریدن سر آن حضرت تا اثبات حقانیت امام با ذکر اعتراف گروهی از نصارا و یهودیان در حضور یزید، مقصد چهارم به فضیلت علما و طلاب با تأسی از احادیث و حکایات مربوط به پیامبر اسلام تا امامان معصوم، مقصد پنجم مناجات شاعرانه که نقل مضمونی از صحیفه سجادیه است. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی درصدد معرفی دقیق صحیفه قاصریه و بیان ویژگی های برجسته سبکی و زبانی اثر و نشان دادن جایگاه و اهمیت آن در میان حماسه های مذهبی است. نتایج نشان می دهد که حماسه در زمینه و مضمون های سروده شده، تازه و نو است؛ به خصوص در بیان تألمات و رنج های وارد شده بر کودکان در حادثه عاشورا، ازجمله طفلان مسلم که شاعر به تفصیل رویدادهای مربوط به شهادت آنان را برای آشکارکردن چهره بی رحمانه دشمن و جلب نظر خواننده به وقایع رخ داده شده، بیان کرده است. لحن به کاررفته در این حماسه، لحنی نزدیک به تعزیه است و این شیوه، حادثه غمناک عاشورا را پیش از پیش برای خوانندگان مجسّم می کند. از دیدگاه زبانی تحت تأثیر سبک بازگشت ادبی، به خصوص زبان شعری فردوسی است و از منظر فکری، بیان غم ها و دغدغه های فردی است که با روحیات و اعتقادات مذهبی شدید، مسائل را از دریچه ذهن و زبان خود می نگرد و آنها را نقل می کند. نوع پژوهش بنیادی، از گونه تحلیل محتوای کیفی است که مطالب مورد نظر با روش کتابخانه ای جمع آوری شده است.

۱۰.

بحثی در شناخت مثنوی محمد کریم خان کرمانی و اندیشه های عرفانی مصنف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید امیر جهادی حسینی حمیدرضا خوارزمی

منبع: ادیان و عرفان سال ۵۴ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 88 - 65

کلیدواژه‌ها: شیخیه عرفان و تصوف مثنوی محمد کریم خان کرمانی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی

تعداد بازدید : ۵۴۹ تعداد دانلود : ۲۱۸

محمد کریم خان کرمانی، رهبر گروه شیخیه کرمان و از جانشینان شیخ احمد احسائی و پیشوای بزرگ مکتب عقیدتی-عرفانی شیخیه است. یکی از آثار وی مثنوی ای است که بر وزن مثنوی مولوی و در بیش از هزار و نهصد بیت سروده شده است. هدف نگارندگان در پژوهش حاضر، نقد و تحلیل اثر مذکور از منظر عرفان و اندیشه های مکتبی شاعر (شیخیه) است. این پژوهش مبتنی بر سندکاوی و روش توصیف و تحلیل محتوای کیفی است. مهمترین خصیصه اثر، یادکرد مبانی شیعی است که به صراحت و صورتی منتقدانه طرح شده اند. زبان اثر در بسیاری از مواضع کهن و البته جزیل و ادبی است. محمد کریم خان کرمانی در سرودن مثنوی اش، هماره به مثنوی مولانا نظر دارد و ابیات نسبتاً متعددی در استقبال از ابیات مثنوی سروده است. ساختار روایی اثر مانند مثنوی مولوی است و مبتنی بر حکایات اصلی و فرعی است. در اغلب قصه ها، پیام حکایت ها به صورت مستقیم بیان شده است.

۱۱.

شیوه های تأثیرپذیری از قرآن و حدیث در شعر وصال شیرازی

نویسنده: سید امیر جهادی حمیدرضا خوارزمی علیرضا خداونددوست

منبع: نقد، تحلیل و زیبایی شناسی متون سال چهارم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۱۲ 4 - 24

کلیدواژه‌ها: وصال شیرازی قرآن حدیث تجلی قرآن و حدیث تلمیحات مذهبی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات

تعداد بازدید : ۵۳۴ تعداد دانلود : ۱۸۰

میرزا محمّد شفیع شیرازی متخلّص به وصال در سده سیزدهم هجری، شاعری مسلمان و شیعه ای دلسوخته، از محبّان اهل بیت و از جمله شاعرانی است که در سرودن اشعار خود به آیات قرآن، روایات، احادیث و وقایع مذهبی نظر داشته و به گونه ای استادانه با طبعی روان و زبانی گویا از دانسته های دینی خود در شعرش استفاده کرده است. در این پژوهش سعی شده که گونه های تأثیرپذیری از قرآن و حدیث در دیوان وصال شیرازی نشان داده شود. از جمله وجوه اهمیّت این تحقیق این است که روش های بازتاب احادیث و آیات قرآن را در دیوان وصال از میان انبوه اشعار مدحی و توصیفی برجسته سازی و طبقه بندی شده و مواردی از قبیل، بررسی اعلام مذهبی «انبیاء، ائمه اطهار، اولیا»، بررسی تلمیحات مذهبی، همچنین نشان دادن بازتاب باورهای مذهبی در دیوان و کاربرد آیات قرآنی و احادیث را شامل می شود و به تحلیل بسامدی آن ها می پردازد. بسامد تأثیرپذیری از قرآن و حدیث در دیوان وصال به لحاظ قالب شعری، در درجه نخست، به قصاید و سپس به مثنوی های او اختصاص یافته است و در غزلیات وصال علیرغم تعداد بالا، در این قالب، تأثیرپذیری کمتری مشاهده می شود؛ همچنین وصال در تأثیرپذیرفتن از قرآن و احادیث که هرگاه فرصتی مناسب دیده از این امر بهره برده و با شیوه های مختلف این کار را انجام داده است؛ ازجمله اصرار ویژه ای به وام گیری از کلماتِ آیات قرآن، قرینه سازی با آیات و احادیث، و معطوف کردن ذهن مخاطب به آیات. روش مد نظر در این پژوهش، روش کتابخانه ای و مبتنی بر تحلیل و توصیف محتوای کمّی و کیفی است.

۱۲.

تحلیل تطبیقی مکتب سوسیالیسم در رمان «سال های ابری» اثر علی اشرف درویشیان و آثار ماکسیم گورکی (مادر و سه گانه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید امیر جهادی حسینی حمیدرضا خوارزمی حسام خالویی

منبع: پژوهش ادبیات معاصر جهان دوره ۲۶ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 56 - 82

کلیدواژه‌ها: سالهای ابری دوران کودکی در جست و جوی نان دانشکده های من درویشیان گورکی سوسیالیسم

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات جهان

تعداد بازدید : ۵۷۴ تعداد دانلود : ۳۳۰

سوسیالیسم در اروپای پس از رنسانس، در دوره شکوفایی علمی و اجتماعی، سرانجام در روسیه، با انقلاب اکتبر 1917 وروی کار امدن اتحادجماهیر شوروی سوسیالیستی، به اوج پیروزی خود رسید. این انقلاب، کشورهای جهان، بخصوص همسایگان شوروی کمونیستی همانند ایران را تحت تأثیر خود قرار داد. آثار مورد نظر، روایت فرایند انقلاب های دو کشور در سده میلادی گذشته و زندگانی این نویسندگان چپ گرا است که تفکرات سوسیالیستی را در تضاد با وضع موجود جوامع پیش رویشان بیان می کنند. در این پژوهش با توجه به اصول سوسیالیسم، بر اساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی، به واکاوی شباهت ها و تفاوت های پنداشت های سوسیالیسم در جوامع ایران و روسیه پرداخته می شود. بررسی ها مشخص می کند که در آثار مورد توجه، انتقادهایی در زمینه مالکیت خصوصی سرمایه داران محلی، خصومت اجتماعی پدید آمده در پی اختلاف طبقاتی، فئودالیته مدرن، ظلم و جور تحمیل شده به روستاییان، تخریب جایگاه اجتماعی زن در برابر مرد و عدم وجود امکان آموزش برای همه اقشار جامعه، با شدت و ضعف ها و تفاوت های فرهنگی، بیان شده اند که نشان از تأثیرپذیری جامعه ایرانی از اندیشه های انقلاب اکتبر 1917 روسیه است.

۱۳.

تحلیلی اسطوره ای از دلیل غلبه بیژن بر فرود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حمیدرضا خوارزمی

منبع: پژوهشنامه ادب حماسی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۹ 143-156

کلیدواژه‌ها: لباس سیاوش بیژن فرود اسطوره حماسه

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات حماسی

تعداد بازدید : ۵۰۴ تعداد دانلود : ۳۲۸

داستان های حماسی که سرچشمه ای از داستان های اسطوره ای هر کشوری است، مبناهایی در آن وجود دارد که تنها با بازشکافی شکل اسطوره ای و شکافتن بن مایه های آن می توان به راز و رمز آن پی برد. در این پژوهش، در پی پاسخ به این پرسش هستیم که هنگام لشکرکشی ایرانیان به توران زمین برای کین خواهی سیاوش و مواجهه با فرود، فرزند سیاوش، با وجود حمله چند پهلوان ایرانی به فرود، چرا بیژن از بین آنان موفق به غلبه و سیطره بر فرود شد؟ آیا می توان کشته شدن قهرمان به دست خانواده خود را با این فرضیه اثبات کرد؟ نگارنده در پی آن است تا با استفاده از الگوهای اسطوره ای و مراجعه به اسطوره ها و قصه های عامه گوناگون، با روش توصیفی تحلیلی، به پرسش های یادشده پاسخ دهد. مطابق فرضیه مدِّ نظر، تنها سلاح کارگر بر افراد در برخی داستان ها، ابزارهای خانوادگی آنان است.

۱۴.

بررسی نقش و جایگاه زنان در افسانه های عامیانه کرمان(براساس رویکرد فمینیسم اگزستنسیالیسم و کمونیسم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نازنین سلطانی حمیدرضا خوارزمی محمدرضا صرفی

منبع: پژوهشنامه زنان سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۳۲)

کلیدواژه‌ها: زن فمینیسم فرهنگ عامه افسانه کرمان

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی مطالعات زنان

تعداد بازدید : ۶۲۵ تعداد دانلود : ۳۵۵

پرداختن به زنان و مسائل مربوط به آنها، همواره یکی از مهم ترین موضوعاتِ بررسی شده در جوامع بشری به شمار می رود. فرهنگ عامّه هر ملّت، به ویژه قصّه ها و افسانه ها، یکی از بهترین بسترهایی است که می توان در آن ردّ پایی از باورها، آداب و رسوم و بنیان فکری مردم جوامع کنونی را مشاهده کرد و به واسطه آن می توان تفکّرات سنّتی مردسالارانه را در جوامع قدیم نسبت به زنان ریشه یابی نمود؛ از این رو، در تحقیق حاضر، نقش و جایگاه زنان در افسانه های عامه کرمان، در چهار کتاب (افسانه های مردم کرمان، افسانه های مردم سیرجان، قصّه ها و افسانه های زرند و فرهنگ مردم کرمان) مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش بر اساس رویکرد فمینیسم اگزیستانسیالیستی و فمینیسم مارکسیستی به شیوه توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است.

۱۵.

تکوین مهر در اسطوره و تحوّل چهره آن به جمشید در حماسه بر اساس نظریه دگرگونی

نویسنده: حمیدرضا خوارزمی

منبع: ادبیات پهلوانی (ادبیات حماسی سابق) سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۶ ۶۹-۹۶

کلیدواژه‌ها: اسطوره مهر جمشید حماسه دگرگونی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات حماسی

تعداد بازدید : ۴۵۶ تعداد دانلود : ۳۵۹

یکی از نظریه های کلّی در مورد قهرمانان این است که در گذر زمان دچار تحوّل می شوند و با معیارهای انسان هایی که در شرایط تاریخی و جغرافیایی با شرایط فکری گوناگون می زیند، شکل خاص خود را به دست می آورند. از محورهای فکری آریایی های هند و ایرانی، گرایش به رویدادهای طبیعی بوده است که مهرپرستی به عنوان یک پدیده در ذهن این اقوام در دوره های گوناگون کارکردهای خاصی به خود گرفته است. حال این پرسش مطرح است که مهر در اسطوره ها با گذر زمان دچار چه تحوّلی می شود و با پدیدآمدن حماسه، مهر چه شکل و شمایلی به خود گرفته است؟ نگارنده سعی کرده است با توجّه به الگوهای اسطوره ای و حماسی جواب درخوری به این پرسش دهد. بر این مبنا ابتدا چگونگی هستی یافتن مهر در اسطوره های هند و ایران بررسی شده و کم کم تحوّل او در اسطوره های ایرانی و مرزهای خارج از ایران باز نموده می شود و سپس، چگونگی تبدیل این ایزد به چهره حماسی جمشید با ارائه دلایل مختلف مورد تحلیل قرار گرفته است.نتیجه پژوهش حاضر این است که مهرپرستی با فتوحات ایرانیان پا به غرب می گذارد و پس از پذیرفتن بعضی کارکردهای خدایان خورشیدی، با چهره جدیدی به شکل انسان در اساطیر ایرانی به روند تکاملی خود ادامه می دهد. میترا در حماسه ملّی ایران، با توجّه به شکل قبلی خود و تحوّلی که در پدیده ها به وجود آمده، در شکل جدیدتر با چند پدیده ترکیب شده، در جلوه جدیدِ الگوی قهرمانی، در چهره شخصیّتی به نام جمشید پدیدار می گردد. در این مقاله به شیوه تحلیل محتوا مبنای تکوین و تحوّل مهر در اسطوره و حماسه بررسی خواهد شد.

۱۶.

نقد و ایراد ناصر خسرو بر نحله های فکری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حمیدرضا خوارزمی سید امیر جهادی

منبع: کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی سال ۱۹ تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۷ 219 - 253

کلیدواژه‌ها: ناصرخسرو مکتب اسماعیلیه جدال عقیدتی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات

تعداد بازدید : ۱۹۶ تعداد دانلود : ۱۲۲

ناصرخسرو اندیشمند هنرمندی است که از هنر شعری برای بیان اندیشه های فکری خود بهره زیادی برده است. او در همه آثار خود از شعرگرفته تا نثر، به صورت هماهنگ و یک دست، از عقاید خود سخن گفته و در مقابل این عقاید، از اندیشه های رایج آن زمان انتقاد کرده است. پرسش اصلی این پژوهش این است که نقد اندیشه سایر حکما و علمای مسلمان و غیرمسلمان در نظر شاعر بر چه مبنایی بوده و چه اندیشه ای از خود در نمایاندن راه انتخاب نموده است. برای رسیدن به این مهم به همه آثار این اندیشمند مراجعه شد و موارد جدال فکری او با سایر نحله ها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و این نتیجه حاصل شد که ناصرخسرو با روحیه مسالمت آمیز سعی کرده که با همه اندیشه های کلامی، فلسفی، دینی و مذهبی مبارزه کند و تشکیکی را که در مورد اندیشه آنان مطرح می کند، با حکمت خاص خود پاسخ گوید. نوع پژوهش در این نوشته بنیادی بوده، که با روش کتابخانه ای گرد آوری گردیده و سپس با روش هاى مختلف استدلال، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

۱۷.

متن شناسی و معرفی کتاب حماسی اسکندرنامه ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حمیدرضا خوارزمی وحید قنبری ننیز

منبع: پژوهشنامه ادب حماسی سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۵ 127-148

کلیدواژه‌ها: اسکندرنامه ناصری کرمانی فردوسی حماسه

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات حماسی

تعداد بازدید : ۷۸۶ تعداد دانلود : ۴۷۴

اسکندر مقدونی که بعد از ویرانی و به آتش کشیدن سرزمین پارسیان، در ذهن و زبان ایرانیان، دارای صورت گجسته ای بود، بعد از ورود اسلام به ایران و با تفسیر ذوالقرنین به اسکندر مقدونی در سوره کهف آیات 83 تا 98، چهره ای خجسته به خود می گیرد و ایرانیان کتاب های منظوم و منثور بسیاری راجع به او می نگارند. هر کتاب با توجه به منبع مورد استفاده، به جنبه های گوناگون زندگیش پرداخته است. کتاب اسکندرنامه ، سروده ناصری کرمانی هم گوشه هایی از زندگی اسکندر را مورد توجه قرار داده، که در این مقاله ضمن آشنایی با متن کتاب یادشده، به سبک و شیوه شاعری ناصری پرداخته خواهد شد. او در سرودن این کتاب، به مانند بسیاری از مقلّدان نظامی، بِشدّت تحت تأثیر کلام و تصاویر نظامی گنجوی بوده است و برخلاف کتاب های حماسی، از بحر خفیف برای سرودن این اثر بهره جسته است. نکته هایی جدید هم در مقایسه با اسکندرنامه ه ای دیگر بِچشم می خورد که از جمله می توان به سوزاندن تخت جمشید به وسوسه معشوق اشاره کرد.

۱۸.

چهار آخشیج در اوستا

نویسنده: حمیدرضا خوارزمی لاله محمودآبادی

منبع: پازند سال ۱۴پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۵۴ و ۵۵ 21 - 36

کلیدواژه‌ها: آب آتش باد خاک چهارآخشیج

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی زبان شناسی

تعداد بازدید : ۱۲۲۴ تعداد دانلود : ۲۶۵

نگرش انسان های نخستین به عناصر و پدیده های اطراف، نظرگاه خاصی بود که همواره منجر به پرستش آنها در قالب ایزدان و الهه ها شده است و گاهی خشم و خروش طبیعت یا نا آرامی و رام بودن طبیعت را به آنها نسبت می داده اند. نگرش آریایی ها، خالی از این دیدگاه ها نبود و بعد از جدایی آریایی های هند و ایرانی از شاخه هند و اروپایی، برخی باورها در اندیشه آنان باقی ماند و برخی نگرش ها با تغییراتی روبرو شد. از جمله نگرش های خاص آریایی های ایرانی می توان به چهار عنصر طبیعت یعنی آتش، آب، هوا و خاک اشاره کرد. تحقیق بر روی برخی از این عناصر در دوره خاص، می تواند نگرش هایی را بیان کند و زمینه را برای مقایسه با اندیشه های قبلی و بعدی این قوم، به وجود آورد؛ بنابراین هدف از این پژوهش بررسی جایگاه چهار عنصر آتش، آب، باد و خاک در اوستا است که با ذکر ویژگی و کاربرد آنها، دلایل اهمیت این عناصر از قدیم تا به امروز بارز و آشکار می شود. منابع مد نظر، متن گاهان، یسن ها و یشت ها است.

۱۹.

متن شناسی و معرفی کتاب حماسی سالارنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حمیدرضا خوارزمی

منبع: متن شناسی ادب فارسی سال دهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳۷)

کلیدواژه‌ها: سالارنامه میرزا آقاخان احمد بن حافظ حماسه شاهنامه

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۱۲۳ تعداد دانلود : ۱۵۷۷

سالارنامهکتابی حماسی به شیوة شاهنامهفردوسی است. در این اثر تاریخ ایران از ابتدا تا زمان سرودن آن، دوران زمامداری مظفرالدین قاجار، به نظم درآمده است. این کتاب دو بخش دارد؛ بخش نخست به نام نامه باستاناز ابتدای تاریخ ایران تا پایان پادشاهی یزدگرد ساسانی را در بر می گیرد و سروده روشنفکر و آزادی خواه کرمانی، میرزا آقاخان است. پس از آنکه عوامل حکومتی قاجار او را کشتند، ملااحمد حافظ عقیلی کرمانی در اندک زمانی بعد از سرودن این اثر ادامه کار را تا دوره مظفرالدین شاه به انجام رساند. ملااحمد بن حافظ در خدمت عبدالحسین میرزا فرمانفرما، سالار لشکر ایران بود و به همین سبب نام کتاب را سالارنامهگذاشت. اکنون تنها سه نسخه از این اثر موجود است که نگارنده با سیری در آنها به معرفی و متن شناسی کتاب می پردازد. شاعر با بینشی نو به رخدادهای تاریخی گذشته می نگرد و آنها را به پیروی از فردوسی در سبک حماسی بیان می کند؛ باتوجه به به این نکته ها چهارچوب کلی ای از تاریخ ایران، از ابتدایی ترین دوران تا زمان قاجار به زبان شعر می توان ارائه داد. زبان شعری آقاخان روان و یکدست و از صنایع ادبی به دور است؛ اما ملا احمد حافظ همواره می کوشد از عناصر بلاغی به ویژه تشبیه و ایهام استفاده کند؛ همچنین در مقایسه با زبان نامه باستان، مطالب شاعر یکدست نیست. آقاخان از ابتدایی ترین زمان ایران برای تاریخ واقعی سخن گفته است. البته به سبب وجودنداشتن اسناد تاریخی تحت تأثیر کتاب های دساتیری بوده است؛ اما در دوره های بعد تاریخی، به ویژه مادیان و هخامنشیان و اشکانیان و سلوکیان و ساسانیان، با اسناد کشف شده باستان شناسان و ترجمه خطوط قدیمی، تاریخ صحیحی به زبان شعر ارائه می دهد. احمد بن ملاحافظ نیز با استفاده از تاریخ های گوناگون دوره اسلامی ایران، به ویژه روضه الصفاادامة دوره های تاریخی را به نظم درمی آورد و تاریخ درست و فشرده ای ارائه می کند.

۲۰.

طلسم و طلسم شکنی در فرهنگ عامه ی جبال بارز جیرفت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حمیدرضا خوارزمی حسین الله توکلی

منبع: فرهنگ و ادبیات عامه سال پنجم مهر و آبان ۱۳۹۶ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: فرهنگ عامه طلسم طلسم شکنی. منطقه جبال بارز

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای فرهنگ عامه

تعداد بازدید : ۱۴۸۷ تعداد دانلود : ۴۸۲۱

فرهنگ عامه شامل باورها، اعتقادات آداب و رسوم و آیین هایی است که در بین توده مردم رایج است و جایگاه ویژه ای در زندگی روزمره شان دارد. پرداختن به فرهنگ به عنوان عاملی که افراد را به هم متصل کرده و به عنوان عاملی که بر شخصیّت، انسجام و همبستگی اجتماعی، توسعه و پیشرفت، تحوّل و دگرگونی اجتماعی – سیاسی تأثیر می گذارد، ضروری است. برا ی پیدا کردن نگرش ها و سلیقه ها از فرهنگ عامه نمی توان غافل بود. یکی از جنبه های فرهنگ عامه، طلسم و طلسم شکنی و باور مربوط به این می باشد. طلسم استفاده از نقش ها و خط ها و دستورهای گوناگونی است که حالت مبهم و عجیب و غریب دارد و طلسم کننده این خطوط را بر روی پوست، کاغذ و ... برای هدف خاصی می نویسد. منطقه جبال بارز واقع در شهرستان جیرفت و جزئی از استان کرمان، به دلیل موقعیّت خاص خود و راه های صعب العبور و دشوار، توانسته فرهنگ عامه بکری را بین مردمان حفظ نماید. در فرهنگ عامیانه منطقه جبال بارز، طلسم و طلسم شکنی کاری بسیار رایج می باشد که نگارندگان با روش میدانی به جمع آوری و دسته بندی آن ها پرداخته اند. نوع پژوهش بنیادی می باشد که پس از جمع آوری داده ها، مطالب توصیف و تحلیل شده است. واژه های کلیدی: فرهنگ عامه، طلسم، طلسم شکنی. منطقه جبال بارز

حمیدرضا خوارزمی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترین پربازدید‌ترین

تحلیل بن مایه های اسطوره ای و آیینیِ بیتی از منوچهری «عروس غریق در بن دریای چین»(مقاله علمی وزارت علوم)

شاهنامه منسوب به محرمی، برگی دیگر از شاهنامه سرایی در سرزمین عثمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

تطبیق ضدهای مرگ و زندگی و دنیا و آخرت در اندیشه مولانا جلال الدین رومی و ابوالعلای معری(مقاله علمی وزارت علوم)

معرفی یوسف و زلیخای صاحب اصفهانی و مقایسه محتوایی روایت آن با روایت یوسف و زلیخای طغان شاهی(مقاله علمی وزارت علوم)

متن شناسی و تحلیل آموزه های تعلیمی و عرفانیِ ملاحتِ احمدی منظومه ای اخلاقی در مدح نبی (ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

بررسی مؤلفه های ادبیات پایداری در آثار میرزاآقاخان کرمانی (تعهد ادبی، وطن دوستی، استبدادستیزی)(مقاله علمی وزارت علوم)

روایتی از خاندان جمشیدی تا ظهور فریدون(مقاله علمی وزارت علوم)

متن شناسی دلگشانامه ی ارجمند کشمیری(مقاله علمی وزارت علوم)

معرفی و بررسی ویژگی های زبانی حماسه مذهبی صحیفه قاصریه(مقاله علمی وزارت علوم)

بحثی در شناخت مثنوی محمد کریم خان کرمانی و اندیشه های عرفانی مصنف(مقاله علمی وزارت علوم)

شیوه های تأثیرپذیری از قرآن و حدیث در شعر وصال شیرازی

تحلیل تطبیقی مکتب سوسیالیسم در رمان «سال های ابری» اثر علی اشرف درویشیان و آثار ماکسیم گورکی (مادر و سه گانه)(مقاله علمی وزارت علوم)

تحلیلی اسطوره ای از دلیل غلبه بیژن بر فرود(مقاله علمی وزارت علوم)

بررسی نقش و جایگاه زنان در افسانه های عامیانه کرمان(براساس رویکرد فمینیسم اگزستنسیالیسم و کمونیسم)(مقاله علمی وزارت علوم)

تکوین مهر در اسطوره و تحوّل چهره آن به جمشید در حماسه بر اساس نظریه دگرگونی

نقد و ایراد ناصر خسرو بر نحله های فکری(مقاله علمی وزارت علوم)

متن شناسی و معرفی کتاب حماسی اسکندرنامه ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

چهار آخشیج در اوستا

متن شناسی و معرفی کتاب حماسی سالارنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

طلسم و طلسم شکنی در فرهنگ عامه ی جبال بارز جیرفت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

حمیدرضا خوارزمی

مطالب ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترین پربازدید‌ترین