حمید خانی پور

مطالعات روانشناختی در ایران رشدی یک سویه داشته است و فضای پژوهشگری در آن ازجهت هستی شناختی در واقع گرایی خام و از جهت معرفت شناسی در اثبات گرایی کورکورانه باقی مانده است و به معرفت شناسی های متاخرتر مانند برساخت گرایی اجتماعی و روش های گفتمانی کمتر پرداخته شده است. اهداف کلی این پژوهش عبارت است از: (1) توصیف مسائل روش شناختی در رویکردهای گفتمانی؛ و (2) شیوه اجرای روش های گفتمانی در روانشناسی سلامت. مفهوم گفتمان برخاسته از انتقاد به ایده آل عینیت یا در بعدی کلی تر انتقاد از تکیه کردن بر تجربه گرایی صرف در تعریف و تمیز علم از غیر علم است. اتکا بر عینی نگری و تجربی نگری از جهات مختلف با ویژگی های ذهن مانند میل به هماهنگی شناختی و قصدمندی ناهمخوان است. رویکردهای گفتمانی در روانشناسی سلامت بهتر می توانند پدیده هایی مانند عدم تبعیت از برنامه درمانی، تعریف بیماری و سلامتی و رابطه مسولیت پذیری در مراقبت های سلامتی را تبیین کنند. رویکردهای گفتمانی هم می توانند نشان دهند چگونه گفتمان های اجتماعی و مرتبط با قدرت علمی و اجتماعی، سلامتی و مسولیت در سلامتی را تعریف کنند و همین طور از طریق تحلیل مکالمات، شناسایی کنش های گفتاری، شناسایی خزانه های واژگان تفسیری و شناسایی راهبردهای گفتمانی دلایل مشکلاتی مانند عدم تبعیت از برنامه درمانی و اختلاف فهم بیمار و متخصصین سلامت را بکاوند. رویکردهای گفتمانی، حقیقت سلامت را از منظر زبانی بررسی می کنند و می توانند جهت گیری های افراد درباره پذیرش مداخلات یا مقاومت در برابر رعایت برنامه مداخله و درمان را تبیین کنند. بنابراین رویکرهای گفتمانی در روانشناسی سلامت می توانند به روانشناسان سلامت کمک کنند تا روش های بهتری را برای مراقبت از سلامتی پیدا کنند و بینش های جدیدی را درباره اینکه مراجعان چطور مفاهیم سلامت و بیماری را با زبان بر می سازند، به دست دهند.

فرهنگ به صورت های مختلفی روی پدیده های روان شناختی اثرگذار است. در این مقاله، ابتدا چهارچوبی کلی برای بررسی رابطه فرهنگ و شخصیت ارائه شده است، سپس گزارش چهار مطالعه بین فرهنگی در این چهارچوب ارائه شده است. به نظر می رسد فرهنگ ایرانی روی طبقه بندی صفات شخصیت و فرایندهای روانشناختی موثر در مقابله با استرس و سلامت روانی اثرگذار است. رابطه عواطف مثبت و منفی با سلامت روانی در فرهنگ ایرانی با فرهنگ سوئدی متفاوت است. در فرهنگ ایرانی، عواطف مثبت و منفی به یک میزان روی سلامت روانی اثرگذارند؛ ولی در فرهنگ سوئدی عواطف مثبت نقش بیشتری روی سلامت روانی دارد. دانشجویان ایرانی برای مقابله با استرس بیشتر از فرایندهای اولیه و دانشجویان سوئدی از فرایندهای ثانویه استفاده میکنند ولی استرس تحصیلی در دانشجویان ایرانی کمتر از دانشجویان سوئدی است. می توان نتیجه گیری کرد که ویژگی های شخصیتی، تجربه استرس و مقابله با استرس در دو فرهنگ ایران و سوئد به رغم شباهت کلی، یک سری تفاوت ها نیز دارد. از این روی سیاست گذاری ها در سطح عمومی و تدوین برنامه های تغییر رفتار در سطح هر کشور باید متاثر از شباهت ها و تفاوت های فرهنگی باشد

مقدمه: افراد با اختلال هویت جنسی قبل و بعد از عمل مشکلات زیادی در زمینه سازگاری با محیط اجتماعی دارند. هدف این پژوهش مقایسه میزان رفتارهای خود آسیب رسانی و مکانیسم های دفاعی در دوره قبل و بعد از عمل تغییر جنسیت است. روش : با روش علی مقایسه ای ۳۰ فرد با اختلال هویت جنسی قبل از عمل، ۳۰ نفر بعد از عمل و ۳۰ نفر افراد عادی با هم مقایسه شدند یافته ها: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها با آزمون تحلیل واریانس چند متغیره نشان داد پس از عمل میزان خودآسیب رسانی مستقیم کاهش می یابد؛ اما تفاوتی در خودآسیب رسانی غیر مستقیم به وجود نمی آید. میزان استفاده از مکانیسم های دفاعی رشد نیافته در افراد عمل کرده به صورت معنی داری کمتر از گروه عمل نکرده است. تفاوتی به لحاظ مکانیسم های دفاعی رشد یافته و روان رنجور بین افراد عمل کرده و عمل نکرده وجود ندارد.   نتیجه گیری: به نظر می رسد عمل تغییر جنسیت در کاهش رفتار های خود آسیب رسانی مستقیم و کاهش میزان استفاده از مکانیسم های دفاعی رشد نیافته مؤثر است اما عمل تغییر جنسیت در کاهش رفتارهای خودآسیب رسانی غیرمستقیم و تغییر مکانیسم های دفاعی روان رنجور و رشد یافته مؤثر نیست. می توان نتیجه گیری کرد که رفتارهای خود آسیب رسانی غیر مستقیم پس از عمل باقی می مانند که غلبه بر آنها احتمالاً به مداخله های روانی و اجتماعی نیاز دارد و تغییر مکانیسم های دفاعی رشد نیافته می تواند شاخصی معتبر در سنجش اثر بخشی مداخلات زیستی و روانی به حساب آید.

شرم و انگ حاصل از بیماری به عنوان تجارب هیجانی شایع منفی در خانواده های بیماران اسکیزوفرن است که هم روی سلامت خانواده و هم افزایش احتمال بازگشت مجدد نشانه های بیمار اثر گذار است. اما هنوز اطلاعات کمی در خصوص این که چرا برخی افراد انگ را استرس زا تر دریافت می کنند و برخی آن را قابل رویارویی در نظر می گیرند، وجود دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه میان متغیرهای انگ دریافتی، ارزیابی شناختی، حساسیت به طرد و احساس شرم و تعیین پیش بینی کننده های احساس شرم انجام شد.این پژوهش از نوع کمی (پس رویدادی)- همبستگی بود. 150 نفر از خانواده های بیماران روانپزشکی با استفاده از نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. برای تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند گانه استفاده شد. میان انگ دریافتی با سایر متغیرها رابطه معناداری وجود دارد، اما ارزیابی شناختی با حساسیت به طرد و حساسیت به طرد با شرم درونی رابطه معناداری ندارند. مدل بدست آمده از تحلیل رگرسیون بیانگر این است که 23% درصد از کل تغییرات شرم درونی توسط انگ دریافتی و ارزیابی شناختی و 23% درصد از تغییرات شرم بیرونی توسط انگ دریافتی و حساسیت به طرد تبیین می گردد. ارزیابی شناختی منفی نسبت به بیماری روانپزشکی مانند در اختیار نداشتن منابعی برای رویارویی با بیماری در ایجاد احساس شرم درونی نقش تعیین کننده ای دارد. حساسیت به طرد به عنوان سبکی که در آن دیگران به عنوان منبع تهدید تلقی می گردند، با بیش برآورد کردن قدرت و جایگاه اجتماعی دیگران در جهت تهدید، آسیب زدن و طرد کردن به احساس شرم بیرونی دامن می زند.

روان شناسی می تواند در نقش یک علم میانجی، علوم انسانی را به هم مرتبط کند. اهداف این مقاله عبارتند از: 1- بررسی تاریخچه علاقه مندی های میان رشته ای در روان شناسی؛ 2- بررسی حوزه های مشترک روان شناسی و سایر علوم انسانی؛ 3- تبیین های روان شناختی ناکام ماندن مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی ایران؛ 4- سازوکار های روان شناختی اثرگذاری تأسیس مؤسسه های میان رشته ای در توسعه آموزش عالی؛ و 5- راه های ارتقای همکاری روان شناسان در مطالعات میان رشته ای ایران. مطالعات میان رشته ای، نیازمند تأسیس و توسعه مؤسسه های میان رشته ای است که برون داد آن، یکپارچگی نظری و توسعه راه حل های جامع و کل نگر به نیازهای زیستی، روانی، اجتماعی، و اخلاقی انسان خواهد بود. فرایندهای مخرب مرتبط با پویایی های کار گروهی، سوگیری خود افزایی و کمبود مؤسسه های میان رشته ای به عنوان داربست های اجتماعی تحول علوم انسانی، ازجمله دلایل شکست همکاری های میان رشته ای در ایران است. توسعه مؤسسه های میان رشته ای که روان شناسی نیز در آن نقش داشته باشد، مستلزم تغییر دادن برنامه های درسی، گسترش شاخه های روان شناسی، و اتخاذ رویکردهای گفتمانی در روان شناسی است.

مدلِ مقابله همخوان با منبع، یکی از مدل های مقابله با استرس است که در انتخاب سبک های مقابله ای، بر نقش طرحواره های فرهنگی و همین طور چندگانگی الگوهای مورد استفاده برای مقابله با استرس، تاکید دارد. هدف پژوهش حاضر، بررسی ساختار عاملی پرسشنامه «طرحواره های مقابله با استرس» است که براساس مدل مقابله همخوان با منبع، ساخته شده است. در این پژوهش 1۰۴۶ نفر از دانشجویان ایرانی که به زبان های فارسی، کردی، ترکی، لری و گیلکی سخن می گفتند به روش خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شده اند. برای بررسی ویژگی های روانسنجی از تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملیِ تأییدی استفاده شد. یافته ها نشان داده اند، مدل شش عاملی هم در تحلیل اکتشافی و هم تأییدی، بهترین برازش را با داده ها داشته است که در کل 38 % از واریانس نمره ها را تبیین کردند. طرحواره های مقابله مذهبی، موقعیتی، انفعال هیجانی، پذیرش و حمایت اجتماعی و ابراز هیجانی فعال به ترتیب بر روی سؤال های بیشتری، بارعاملی نشان دادند. ضرایب همسانی درونی (آلفای کرونباخ) برای این شش خرده مقیاس در دامنه ای بین ۶۵/۰تا ۸۴/۰ به دست آمد. به نظر می رسد در فرهنگ ایرانی طرحواره های موقعیتی، مذهبی، انفعال هیجانی، حمایت اجتماعی، پذیرش و ابراز هیجانی فعال برای مقابله با استرس پرکاربردتر و دسترس پذیرتر از طرحواره های اصلاح خود، معنایابی و کاهش تنش هستند. این الگو تا حدودی با پیش بینی های مدل مقابله همخوان با منبع مطابقت دارد.

هدف : پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه نقص کنترل تکانه و خودجرحی بدون خودکشی با اثر واسطه ای خودبی کفایت پنداری در نوجوانان با سابقه بدرفتاری دوران کودکی انجام شد. روش : در قالب یک طرح همبستگی، 169 نفر از نوجوانان با سابقه بدرفتاری دوران کودکی، به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. از شرکت کنندگان خواسته شد به فهرست رفتارهای خودجرحی بدون خودکشی، مقیاس مشکلات تنظیم هیجانی ( DERS ) و مقیاس انواع خود انتقادی/ خوداطمینان بخشی ( FSCSR ) پاسخ دهند. از همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس چند متغیره (مانوا)، رگرسیون چند متغیره و تحلیل واسطه ای برای تحلیل آماری داده ها استفاده شد. یافته ها : در 49درصد شرکت کنندگان حداقل یک نوع رفتار خودجرحی وجود داشت و سابقه خودجرحی در دختران بیشتر از پسران بود. بین نمره کلی مشکلات تنظیم هیجانی و خودانتقادی با فراوانی خودجرحی بدون خودکشی رابطه وجود داشت. نتایج تحلیل واسطه ای نشان داد خودبی کفایت پنداری، در رابطه نقص کنترل تکانه و فراوانی خودجرحی بدون خودکشی، نقش واسطه ای دارد. نتیجه گیری : به نظر می رسد نقص کنترل تکانه، به عنوان نوعی آسیب پذیری هیجانی، و خودبی کفایت پنداری، در نقش سازو کار واسطه ای، پیش بینی کننده های خودجرحی بدون خودکشی باشند. این یافته ها از مدل تنظیم هیجانی و مدل آسیب شناسی تحولی خودجرحی بدون خودکشی حمایت می کند؛ نوجوانان دچار خودجرحی دچار نقص پایدار درونی در کنترل تکانه ها هستند، اما علت خودجرحی شان بیزاری و تنفر از خود و مازوخیسم نیست. /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal" mso-tstyle-rowband-size:0 mso-tstyle-colband-size:0 mso-style-noshow:yes mso-style-priority:99 mso-style-qformat:yes mso-style-parent:"" mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt mso-para-margin:0cm mso-para-margin-bottom:.0001pt mso-pagination:widow-orphan font-size:10.0pt font-family:"Times New Roman","serif"}

هدف : هدف این مقاله مرور نظام مند پژوهش های اخیر با موضوع خودآسیب رسانی و اقدام به خودکشی در نوجوانا ن بود. روش : کلیدواژه های «اقدام به خودکشی»، «خودجرحی بدون خودکشی»، «خودجرحی» و «خودآسیب رسانی عمدی» در پایگاه های Pubmed و PsycINFO جست وجو شد. از بانک های اطلاعاتی SID و شبکه تحقیقات سلامت روان ( MHRN ) نیز برای یافتن منابع داخلی استفاده شد. از میان 120 مطالعه انگلیسی زبان گردآوری شده، پس از حذف مقاله های نامرتبط، 30 مقاله بر اساس طرح مطالعه، گروه نمونه و اهداف انتخاب شدند. مقاله های فارسی یافت شده جداگانه بررسی شدند. یافته ها : اقدام خودکشی را می توان بر اساس شدت خودآسیب رسانی پیش بینی کرد. عوامل خطر مشترک زیادی در مورد دو رفتار خودآسیب رسانی و اقدام به خودکشی وجود دارد. شدت نشانه های افسردگی، فراوانی تشخیص های اختلال استرس پس از سانحه ( PTSD ) و اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان دارای سابقه اقدام به خودکشی بیشتر از نوجوانان خودآسیب رسان است. نقایص تنظیم هیجانی و کاهش ترس از مرگ بر اثر تکرار خودآسیب رسانی دو عامل تبیین کننده ارتباط خودآسیب رسانی و اقدام به خودکشی هستند. نتیجه گیری : تفاوت خودآسیب رسانی و اقدام به خودکشی یک تفاوت کمی است، اما انگیزه های خود آسیب رسانی با اقدام به خودکشی تفاوت دارد.

هدف این پژوهش بررسی رابطه هیجان های خودآگاه (استعداد شرم و استعداد گناه) و سبک های اسنادی در پیش بینی نشانه های عمومی روانپزشکی بود. این پژوهش از نوع توصیفی و همبستگی بود که در راستای هدف مذکور تعداد 165 نفر از دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها آزمون عاطفه خودآگاهی (TOSCA)، پرسشنامه سبک های اسنادی (ASQ) و سیاهه مختصر نشانه ها (BSI) بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها تحلیل و رگرسیون چندگانه استفاده شد. یافته ها نشان داد آزمودنی های مونث بیشتر مستعد احساس شرم و گناه هستند و در موقعیت های شکست بیشتر از سبک های اسنادی کلی و پایدار استفاده می کنند. بین استعداد شرم با سبک های اسنادی افسرده ساز رابطه مثبتی وجود دارد. استعداد احساس گناه تنها با سبک اسناد کلی-جزیی رابطه دارد. سبک اسنادی کلی-جزیی، استعداد شرم و سبک اسنادی درونی-بیرونی به صورت معناداری نشانه های عمومی را پیش بینی می کنند. 20درصد از واریانس نشانه های عمومی روانی به وسیله این متغیرها تبیین شد. مبتنی بر یافته ها می توان بیان داشت که استعداد شرم، سبک های اسنادی کلی و درونی توانایی پیش بینی نشانه های عمومی روانی را دارند.

هدف از مطالعه حاضر شناسایی مؤلفه های نگرش های شرم درباره اختلال روانی در اعضای خانواده افراد با اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی و نقش آن ها در پیش بینی هیجان ابرازشده بود. در این مطالعه، از ۸۵ نفر از اعضای خانواده مراجعه کنندگان بیمارستان امام حسین نمونه گیری انجام شد. از همه شرکت کنندگان خواسته شد ابزارهای کارکرد خانواده و نگرش های شرم مرتبط با اختلال های روانی را تکمیل کنند. یافته ها نشان داد ۴۷ درصد از شرکت کنندگان نگرش های جامعه به اختلال های روانی را مثبت و ۳۵ درصد نیز نگرش های جامعه را به اختلال های روانی، منفی می دانند. اعضای خانوده بیماران دو قطبی شرم بیرونی بیشتری را از سوی جامعه گزارش کردند و شرکت کنندگان مؤنث نمره بیشتری در شرم بیرونی از جانب خانواده دریافت کردند. بین هیجان ابراز شده با همه نگرشهای شرم رابطه وجود داشت. نگرش های انعکاس شرم بر خانواده و شرم درونی به صورت معنیداری هیجان ابراز شده را پیش بینی کردند. شرم در ایجاد نگرشهای منفی به اختلال های روانی نقش دارد و هیجان ابراز شده را پیش بینی می کند.

هدف: هدف این پژوهش بررسی اثر بخشی درمان شناختی مبتنی بر حضور ذهن بر روی نشانه های افسردگی و اندیشناکی در افراد با سابقه دورة پیشین افسردگی اساسی بود. روش: MBCT برای چهار بیمار مبتلا به اختلال افسردگی اساسی در قالب یک طرح مطالعه تک موردی با خطوط پایه چندگانه به مدت هشت جلسه یک ساعتی با دوره پی گیری یک ماهه اجرا شد. برای ارزیابی تغییرات از پرسشنامه افسردگی، سیاهه افسردگی بک و مقیاس پاسخ به شیوه اندیشناکی استفاده شد. یافته ها: نتایج بررسی که درصد بهبودی بالینی برای نشانه های افسردگی و اندیشناکی برای کل شرکت کننده ها 78% و47% است. این نتایج برای سه بیمار از لحاظ بالینی معنادار به دست آمد. نتیجه گیری: به نظر می رسد که MBCT در قالب جلسات انفرادی درمان مؤثری در بیماران مبتلا به اختلال افسردگی اساسی است.

این مطالعه با هدف مقایسه برخی از مهمترین باور های فراشناختی و راهبرد های کنترل فکر در میان دانشجویان با سطوح طبیعی و بیمارگون نگرانی انجام شد. برای نمونه گیری از 146 نفر دانشجو به صورت خوشه ای چند مرحله ای نمونه گیری انجام شد و از آنها خواسته شد تا پرسشنامه های باور های فراشناختی(MCQ-30)، راهبرد های کنترل فکر(TCQ) و نگرانی پن سیلوانیا(PSWQ) را تکمیل کنند. سپس دو گروه با نگرانی طبیعی و بیمارگون براساس نمره نگرانی در آزمون pswQ از هم جدا شدند. داده ها به وسیله آزمون های خی دو ، T برای گروه های مستقل و آزمون رگرسیون چند متغییره به شیوه گام به گام تحلیل شدند. نتایج نشان داد بین دو گروه از لحاظ سه متغییر باور های فراشناختی مثبت درباره نگرانی ، باور های کنترل نا پذیری و خطر و راهبرد کنترل فکر خود تنبیهی تفاوت معناداری وجود دارد(P