مراد عبدی ورمزان

مقدمه: رفتار صرفه جویی برق یکی از راهکارهای مهم در کاهش مصرف برق است. هدف از این پژوهش، ساخت و اعتباریابی یک محتوای آموزشی برای آموزش رفتار صرفه جویی برق بود. روش: روش مورد استفاده در این پژوهش، تحلیل مضامین و انطباق یافته ها با یک مدل بومی بود. برای این منظور در گام اول از مقالات منتشرشده در تارنماهای علمی در بین سال های 2010 تا 2020 مرتبط با رفتار صرفه جویی برق استفاده شد. نمونه مورد بررسی شامل 103 مقاله بود. در گام دوم یافته های حاصل از بررسی مقالات با ارکان مدل پیشنهادی عبدی ورمزان و همکاران (1399 و 1401) ترکیب و شبکه مضامین مشتمل بر یافته های گام اول و مدل مذکور ترسیم گردید. در گام سوم، یک محتوای آموزشی با پوشش مضامین استخراج شده و ارکان مدل پیشنهادی عبدی ورمزان و همکاران (1399 و 1401) تهیه گردید. در گام چهارم برای سنجش روایی محتوا از نظر 28 نفر از متخصصان حوزه های مرتبط استفاده شد. در گام پنجم، محتوای آموزشی از طریق مصاحبه با 6 نفر از صاحب نظران در حوزه آموزش و روان شناسی اجتماعی مورد بررسی مجدد قرار گرفت. یافته ها: یافته های پژوهش شامل استخراج ۴۲۲ مفهوم پایه بود که در قالب 17 مضمون سازمان دهنده طبقه بندی شده و همگی مضمون فراگیر رفتار صرفه جویی برق را تشکیل می دادند. محتوای آموزشی در 8 جلسه 90 دقیقه ای تدوین و اعتبار سنجی گردید و اعتبار آن مورد تائید خبرگان قرار گرفت. نتیجه گیری: این برنامه می تواند به عنوان یک منبع جامع و ابزاری کارآمد در آموزش رفتار صرفه جویی برق مورد استفاده نهادها و متولیان امر باشد.

مقدمه: مصرف برق خانگی در ایران حدود 33 درصد از کل مصرف کشور است و رفتار صرفه جویی در مصرف آن با وجود تأکیدهای فراوان همچنان با سطح مطلوب فاصله دارد. روش: پژوهش حاضر با هدف پیش بینی رفتار صرفه جویی برق خانگی در مصرف کنندگان ایرانی انجام شد. طرح مورد استفاده در این پژوهش مدل سازی معادلات ساختاری و جامعه آماری مورد مطالعه شامل تمام مصرف کنندگان برق در سراسر کشور در سال 1400 بود. نمونه گیری به روش نمونه گیری در دسترس انجام گرفت. حداقل حجم نمونه با استفاده از روش ساپر (2021) برابر با 256 نفر برآورد شد؛ با این وجود تعداد شرکت کنندگان پژوهش برابر با 684 نفر بود. ابزارهای مورداستفاده برای جمع آوری داده ها شامل پرسش نامه سنجش ویژگی های جمعیت شناختی و ویژگی های منزل مسکونی (DHC)، مقیاس صرفه جویی برق مبتنی بر ارتقای جایگاه اجتماعی (SESSSU)، مقیاس انگیزش نسبت به صرفه جویی برق (MTSES) و مقیاس سنجش رفتار صرفه جویی در مصرف برق (ESBS) بود که در مجموع 57 سؤال و گویه را در بر می گرفت. داده ها با استفاده از امکانات گوگل فرم جمع آوری شده و با استفاده از نرم افزارهای Smart PLS 3.3.3 و SPSS 26 به شیوه مدلسازی معادلات ساختاری با استفاده از روش حداقل مربعات جزئی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: نتایج حاکی از آن است که نیاز اجتماعی به مصرف برق 35 درصد از انگیزش صرفه جویی برق را تبیین می کند (00/0P=). همچنین انگیزش صرفه جویی برق 38 درصد از رفتار صرفه جویی برق را تبیین کرد (00/0P=). در بین مؤلفه های انگیزش صرفه جویی برق، بیشترین رابطه با سازه اصلی به ترتیب در انگیزش یکپارچه، انگیزش همانندسازی شده، درونی و درون فکنی شده مشاهده شد. نتیجه گیری: به نظر می رسد که افزایش رفتار صرفه جویی برق از طریق تحریک انگیزش توسط نیاز اجتماعی به مصرف برق ممکن است. یافته های پژوهش حاضر می تواند در سیاستگذاری ها و مداخلاتی که هدف خود را رفتار مصرف کننده و افزایش صرفه جویی قرار می دهند، مورد استفاده قرار گیرد.

به نظر می­رسد برای برخی از افراد، جایگاه اجتماعی عاملی اثرگذار بر میزان صرفه‌جویی برق است. هدف پژوهش حاضر، ساخت و اعتباریابی مقیاس صرفه‌جویی برق مبتنی بر ارتقای جایگاه اجتماعی بود. برای انجام پژوهش ابتدا با استفاده از نظریات مرتبط، اقدام به تهیه گویه‌های مقیاس شد. برای بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی از نظر متخصصان و تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی استفاده شد و برای بررسی همسانی درونی مقیاس از شاخص آلفای کرونباخ بهره گرفته شد. تعداد گویه‌های اولیه، 20 گویه بود که بعد از بررسی توسط متخصصان به 13 گویه تقلیل یافت. حجم نمونه در بررسی اولیه برابر با 193 و در بررسی ثانویه 366 نفر بود که از ایرانیان کاربر فضای مجازی با شیوه نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند. نتایج نشان داد که 9 گویه بار عاملی مطلوب برای سنجش عوامل را داشتند و مدل 2 عاملی بهترین برازش را با داده‌ها دارد. همچنین تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که بار عاملی 40/0 و بالاتر همه گویه‌ها، نشانگر قابلیت اعتماد کافی سازه‌ها بود. شاخص­های به‌دست‌آمده در تحلیل عامل تأییدی هم بیانگر روایی بالای مقیاس بود. 1.93= χ2/df ، 93/0 =GFI ، 95/0 =AGFI ، 025/0 = RMR ،92/0 =NFI ، 99/0 =NNFI ، 97/0 =IFI ، 97/0 =CFI ، 049/0 =RMSEA . شاخص آلفای کرونباخ برای عامل اول 88/0 و برای عامل دوم 85/0 به دست آمد. این مطالعه از مفهوم‌سازی ارتباط انگیزه جایگاه اجتماعی و صرفه‌جویی برق حمایت کرد و شواهدی را در جهت معتبر بودن ابزار خود گزارش دهی که بر اساس این مفهوم‌سازی تهیه شده بود، فراهم کرد. به نظر می‌رسد برخورداری از صفات شخصیتی مانند حفظ تصویر اجتماعی و منزلت اجتماعی، دو بعد مرتبط با صرفه‌جویی در انرژی برق هستند.

پژوهش حاضر با هدف ساخت و اعتباریابی مقیاس سنجش ابعاد زورگویی در نوجوانان انجام گرفت. روش مورداستفاده در ساخت مقدماتی گویه ها مبتنی بر مطالعه کتابخانه ای مفاهیم نظری و اعتباریابی از طریق متخصصان با استفاده از ضریب نسبی روایی محتوا (لاوشه، 1975) و شاخص روایی محتوا (والتز و باسل، 1981) بود. برای بررسی اعتبار و نیز ساختار عاملی مقیاس از مدل یابی معادلات ساختاری با استفاده از روش کمترین مربعات جزئی استفاده گردید. در بررسی روایی محتوایی از نظر متخصصان تعداد 40 گویه تهیه گردید و 35 گویه آن به تائید رسید. در بررسی اولیه با حجم نمونه 48 نفری، 3 گویه حذف و 32 گویه باقی ماند که مقیاس اولیه را تشکیل می داد. جامعه موردمطالعه تمام نوجوانان ایرانی در دامنه سنی 12 تا 19 سال بودند. نمونه گیری به شیوه در دسترس انجام گرفت و حجم نمونه 639 نفر بود. بررسی داده ها در تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که 29 گویه بار عاملی قابل قبول نشان داده اند و 3 گویه دیگر که فاقد بار عاملی موردقبول بودند، حذف شد. بررسی داده ها حاکی از آن بود که ساختار 3 عاملی بهترین برازش را در مدل ساختاری دارد و در مجموع 53/99 درصد از واریانس را تبیین می کند. تحلیل عاملی تأییدی و بررسی روایی و اعتبار گویه های باقی مانده نشان دادند که مقیاس سنجش ابعاد زورگویی در نوجوانان یک مقیاس خودگزارشی قابل اعتماد برای استفاده در پژوهش های مربوط به سنجش شیوع و تمایل به زورگویی و برتری طلبی است.