ابراهیم حاجی پور

نظام جمهوری اسلامی ایران از ابتدای شکل گیری تا کنون به دلیل منطق مقابله با نظام سلطه، آماج تهدیدهای مختلفی از سوی دشمنان خود بوده است.این موضوع مقوله ی استحکام بخشی ساخت درونی قدرت نظام را به یک اهمیت و ضرورت اساسی تبدیل می کند. لذا پرسش اصلی این است که راهبردها و راهکارهای استحکام بخشی به ساخت درونی قدرت جمهوری اسلامی در حوزه فرهنگی اجتماعی مبتنی بر وضعیت سنجی صورت پذیرفته در دهه نود شمسی چیست؟ از این رو مقصود پژوهش، وضعیت سنجی استحکام ساخت درونی قدرت نظام در حوزه فرهنگی اجتماعی در بازه زمانی دهه نود شمسی و تدوین راهبردها و راهکارهای استحکام بخشی مبتنی بر یافته های وضعیت سنجی می باشد. نگارندگان با بهره گیری از روش عملیاتی تحلیل گفتمان،ابتدا مؤلفه های فرهنگی اجتماعی سنجش استحکام ساخت درونی قدرت را از بیانات مقام معظم رهبری احصاء نموده و سپس به وضعیت سنجی استحکام ساخت قدرت نظام در بُعد فرهنگی اجتماعی در بازه زمانی دهه نود شمسی پرداخته و در نهایت مبتنی بر روش سوآت، موقعیت نظام را در فضاهای چهارگانه راهبردی تعیین نمودند. یافته ها نشان می دهد که نظام جمهوری اسلامی ایران در این بازه زمانی، در بعد فرهنگی اجتماعی از یک سو با تهدیدهای بیشتری نسبت به فرصت ها مواجه بوده و از سوی دیگر از نقاط ضعف بیشتری نیز نسبت به نقاط قوت برخوردار بوده است؛ بر این اساس لازم است راهبردهای تدافعی را تدوین و عملیاتی نماید. بنابراین مبتنی بر مهم ترین نقاط ضعف و تهدید، راهبردهای استحکام بخشی به ساخت درونی قدرت در حوزه فرهنگی اجتماعی تدوین و راهکارهای پیشنهادی جهت تحقق آن ها ارائه گردید.

در عصر جدید منابع انسانی از دارایی های بسیار ارزشمند سازمان ها می باشد. کارشناسان منابع انسانی در سازمان ها دولتی برای حل مشکل کارمندیابی تکیه بر منابع داخلی و مدیریت جانشین پروری را پیشنهاد می کنند. پژوهش حاضر به دنبال بررسی این مسئله است که چه مراحلی برای استقرار نظام مدیریت جانشین پروری در سازمان ها نیاز است. در پژوهش حاضر از روش کیفی استفاده شده است. داده های پژوهش با استفاده از مصاحبه های نیمه ساخت یافته با 19 تن از مدیران ارشد شاغل در سازمان های دولتی جمع آوری گردیده است. تحلیل داده ها از روش تماتیک مبتنی بر کدگذاری( 3مرحله ای) با استفاده از نرم افزار Nvivo انجام شده است. روایی تحقیق مبتنی بر نظر اساتید  وخبرگان حوزه منابع انسانی و پایایی از تکنیک"زاویه بندی" مبتنی بر بازبینی مستمر مورد تایید قرار گرفت. یافته های پژوهش بیانگر این است که استقرار نظام مدیریت جانشین پروری مشتمل بر هفت تم اصلی می باشد که بصورت فرآیندی و تدریجی اتفاق می افتد که شامل فرهنگ سازی سازمانی، بسترسازی در جهت اجرای نظام جانشین پروری، اجرای سیستمی متعهدانه، تعیین خط مشی ها، ارزیابی کاندیداها به منظور استقرار نظام شایسته گزینی، تحلیل شکاف های آموزشی و توسعه کارکنان مبتنی بر رسالت و ارزیابی سیستم نظام مدیریت جانشین پروری است.

انتخاب افراد شایسته یکی از عوامل اصلی در موفقیت و تعالی سازمان ها است. این موضوع در سازمان های نظامی از مهمترین مسائل و فقدان نظام فرماندهی شایسته خسارت جبران ناپذیری برای سازمان و نهایتاً برای کشور به بار می آورد؛ بنابراین، انتخاب و انتصاب فرماندهان در رده های مختلف سازمان باید بر اساس معیارهایی باشد تا شایسته ترین افراد جهت تصدی پست های فرماندهی انتخاب شوند. هدف تحقیق حاضر، شناسایی و اولویت بندی معیارهای شایسته گزینی فرماندهان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نزاجا) با تمرکز بر آموزه های نهج البلاغه است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ پارادایم از نوع تحقیقات آمیخته کیفی- کمی با رویکرد اکتشافی است. به دلیل اهمیت موضوع و گستردگی ابعاد آن، اولویت بندی معیارهای شناسایی شده باید بر مبنای خرد جمعی باشد؛ بر این اساس، روش دلفی فازی در کنار مطالعات کتابخانه ای مبنای کار قرار گرفته است. با تشکیل گروه صاحب نظران نظامی، متشکّل از خبرگان و نخبگان تابعه فرماندهی قرارگاه منطقه ای غرب نزاجا، روش دلفی فازی طی دو مرحله اجرا شد. یافته ها حاکی از تأیید و اولویت بندی 24 شاخص استخراج شده از منابع اسلامی خصوصاً کتاب شریف نهج البلاغه است. همچنین، بر اساس نتایج تحلیل عاملی اکتشافی، شاخص های 24گانه، در سه دسته معیارهای مکتبی، اخلاقی و سازمانی تقسیم بندی شدند. به کارگیری شاخص های اولویت بندی شده در انتخاب و انتصاب فرماندهان و مدیران ارشد نزاجا، می تواند این سازمان را که گستردگی آن کشور را در بر گرفته و منابع انسانی و مادی عظیمی در اختیار دارد، در شناسایی و انتصاب فرماندهان و مدیرانی لایق که بیش از پیش نزاجا را در نیل به اهداف عالیه سازمانی یاری رسانند، بهره مند نماید.

استحکام ساخت قدرت نظام به میزان تحمل و تاب آوری نظام در برابر فشارها و نیروهای وارد به آن اطلاق می شود. منطق شکل گیری نظام جمهوری اسلامی ایران که همانا مقابله با نظام سلطه و ایجاد نظم نوین انقلابی در دنیاست، موجب شده که همواره آماج تهدیدات متعددی قرار گیرد. به همین دلیل، مقوله استحکام بخشی برای آن به یک اهمیت و ضرورت اساسی، به ویژه در گام دوم انقلاب تبدیل می شود. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که راهبردها و راهکارهای استحکام بخشی به ساخت درونی قدرت جمهوری اسلامی در حوزه سیاسی در گام دوم انقلاب اسلامی کدام اند؟ پاسخ به این پرسش مستلزم وضعیت سنجی استحکام ساخت درونی قدرت نظام در حوزه سیاسی است. بدین منظور، پژوهشگران با استخراج مؤلفه های سیاسی سنجش استحکام ساخت درونی قدرت، از بیانات حضرت آیت الله خامنه ای (حفظه الله) مبتنی بر روش عملیاتی تحلیل گفتمان (پدام) و وضعیت سنجی استحکام ساخت قدرت در بُعد سیاسی مبتنی بر روش SWOT، موقعیت نظام را در فضاهای چهارگانه راهبردی (تهاجمی، رقابتی، تدافعی و محافظه کارانه) تعیین کردند. یافته ها نشان داد که نظام جمهوری اسلامی ایران در دومین مرحله خودسازی، جامعه پردازی و تمدن سازی خود، با اینکه در ابعاد سیاسی با تهدیدهای بیشتری نسبت به فرصت های فرارو مواجه است، در مقابل، از قوت های بیشتری برخوردار است که می تواند با تکیه بر آنها، ضعف های داخلی و تهدیدهای خارجی را مرتفع کند. مبتنی بر این وضعیت و نقاط قوت و تهدید، راهبردهای استحکام بخشی به ساخت درونی قدرت در حوزه سیاسی تدوین و راهکارهای پیشنهادی برای تحقق آنها در گام دوم انقلاب ارائه شد.

پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی – توسعه ای و از نظر روش گردآوری داده ها، کیفی محسوب می شود. راهبرد مورد استفاده در این پژوهش، نظریة داده بنیاد است. این راهبرد روشی نظام مند و کیفی برای خلق نظریه است. که خردمایة گزینش آن روش مندی در بهره گیری از دیدگاه های مشارکت کنندگان و نیز اختتام آن به مجموعه ای از قضایا می باشد.هدف اصلی این تحقیق، طراحی الگویی برای آسیب شناسی اجرای خط مشی عمومی در ایران است. برای جمع آوری داده ها، با 20 نفر از خط مشی گذاران، مجریان و استادان خط مشی در ارتباط با چالش های اجرای خط مشی های عمومی مصاحبه هایی رو در رو، عمیق و با طرح پرسش های باز بین 30 تا 60 دقیقه انجام شد. نمونه گیری به صورت نظری انجام شد. نخست مجموعه ای از مضامین اولیه طی فرایند کد گذاریِ باز گردآوری شده و از درونِ آن ها مقوله هایی استخراج گردید. سپس در مرحلة کدگذاری محوری، پیوند میان این مقوله ها در قالب نمونه های کد گذاری تعیین شدند و در مرحلة کد گذاری انتخابی، یکایک اجزای الگو تشریح گردیدند. مزیت پژوهش حاضر در مقایسه با پژوهش های مطرح شده در مورد آسیب های اجرای خط مشی عمومی آن است که الگوی ارائه شده، جامع و مبتنی بر عمل است که هم زمان به اغلب مؤلفه های مؤثر در اجرای ناموفق خط مشی عمومی توجه کرده است؛ همچنین تصویر کاملی از چالش های فضای خط مشی گذاری عمومی، چالش های فضای عمومی خط مشی و چالش های فضای اجرای خط مشی عمومی را ترسیم و در نهایت پیامدهای اجرای ناموفق آن را ارئه نموده است.

تربیت نظامی، موضوع مهم و سرنوشت ساز و یکی از دغدغه های اصلی فرماندهان و مسئولین امور تربیتی در مراکز آموزش عالی ارتش جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود. هدف این تحقیق بررسی مفهوم تربیت نظامی، روش ها ، موانع و عوامل موثر در تربیت نظامی از دیدگاه فرماندهان گردان های دانشجویی دانشگاه افسری امام علی (ع) می باشد. از این رو، پژوهش حاضر از نوع کیفی بوده و از استراتژی کیفی تئوری داده بنیاد استفاده شده است. برای انجام این تحقیق یازده نفر از فرماندهان گردان های دانشجویی که سابقه بیشتری در رابطه با موضوع مطالعه داشتند به عنوان نمونه اولیه انتخاب شدند. با نمونه ها ی مورد مطالعه مصاحبه و متن مصاحبه ثبت شد. تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس مطالعه متن مصاحبه بوده و پس از استخراج مفاهیم و مضامین اولیه از روش اشتراوس و کوربین برای طراحی مدل تربیت نظامی دانشجویان استفاده شد. بر اساس نتایج بدست آمده از این تحقیق، مفهوم تربیت نظامی از دیدگاه فرماندهان عبارت است از تغییر رفتار مستمر مبتنی بر ارزش ها و ساختن جسم و پرورش روح که منجر به ارتقا سطح دانایی و توانایی، جامعه پذیری، سازگاری با محیط، اطاعت پذیری و ایجاد تعهد از طریق آموزش و فراگیری در فرد نظامی می گردد. همچنین روشها، موانع و عوامل موثر در تربیت نظامی دانشجویان طی  مدلی ارائه شده است.

زمینه و هدف: نظام آراستگی سازمانی 5S، مجموعهای از استانداردها و فعالیتهایی است که در قالب یک نظام فرهنگی/ مدیریتی بر ایجاد محیطی سامانیافته، مرتب، پاکیزه، زیبا، دلپذیر، خلاق و حفظ آن تأکید دارد. 5S به دلیل گستردگی مفهوم و در برگرفتن ابعاد گوناگونی همچون نظم، شناسایی و ردیابی، ایمنی، پاکیزگی، آموزش، انضباط، بازیابی و بهبود، روش مناسبی جهت دستیابی به بسیاری از استانداردهای جهانی مدیریت از جمله سری ISO و EFQM است. هدف این مقاله بررسی چگونگی تأثیرگذاری این نظام در تعالی سازمانهای نظامی است. روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و برای جمع آوری اطلاعات به منظور تنظیم و تست مدل ارائه شده در مقاله از روش دلفی استفاده شده و بدین منظور از نخبگان و متخصصان این حوزه نظرخواهی شده است. یافتهها: با دقت در مفاهیم 5S میتوان آن را در دو عبارت انضباط و پاکیزگی و استمرار آنها خلاصه کرد که این دو، سرلوحه فعالیتهای نظامی و نظامیگری است و همه کارکنان نظامی میبایست در محل خدمت خود اهتمام ویژهای به رعایت آنها داشته باشند. با توجه به اهمیت و ضرورت برقراری نظم و انضباط در سازمانهای نظامی، در این مقاله با ارائه یک مدل، ارتباط اصول 5S با آییننامه انضباطی نیروهای مسلح و رعایت نظم و انضباط در سازمانهای نظامی و بالاخره نقش آنها در تعالی سازمانهای نظامی مشخص گردید. همچنین مدل مذکور مورد تأیید متخصصین و خبرگان این حوزه قرار گرفت. نتیجهگیری: پیادهسازی نظام آراستگی سازمانی 5s میتواند در رعایت نظم و انضباط سازمانی و اجرای دقیق آییننامه انضباطی نیروهای مسلح تأثیر بسزایی داشته باشد و درنتیجه به عنوان یکی از عوامل مؤثر در تعالی سازمانهای نظامی مورد توجه قرا گیرد. مدل ارتباط این سه مفهوم نیز ارائه شده است.

امروزه، استفاده از مدیریت دانش به عنوان یک دارایی راهبردی، بسیار باب شده است. از این رو، مدیریت دانش از نظر بسیاری از اندیشمندان اهمیت خاصی دارد. تمام پژوهش های مدیریت دانش، سعی دارند چرخة 4 حلقه­ای مدیریت دانش را ارتقاء دهند. این پژوهش هم یکی از حلقه های اصلی مدیریت دانش یعنی تسهیم دانش را هدف گرفته است. برای این منظور به بررسی تأثیر اعتماد سازمانی بر تمایل کارکنان در به اشتراک گذاشتن دانش در دانشگاه تربیت مدرس پرداخته شده است. جامعة آماری پژوهش حاضر، کلیة کارکنان دانشگاه تربیت مدرس مستقر در شهر تهران بوده است و نمونة مورد بررسی این پژوهش 171 نفر از این کارکنان است. آزمون های اصلی مورد استفاده در این پژوهش رگرسیون و آزمون همبستگی پیرسون است. نتایج حاصل از گردآوری پرسش نامه از بین کارکنان نشان می­دهد که ابعاد سه گانه اعتماد سازمانی (اعتماد به قابلیت های سازمان، اعتماد به انسجام سازمان و اعتماد به خیرخواهی سازمان) هر کدام تأثیر مثبتی بر تمایل کارکنان در تسهیم دانش دارد. دلالت های ضمنی این پژوهش این است که در سایر دانشگاه­ها از جمله دانشگاه­های نظامی هم می توان از نتایج آن بهره­گیری کرد.