سید علی اکبر فامیل روحانی

هدف: هدف از این مقاله، تحلیل کیفیت خدمات کتابخانه های دانشگاه رازی کرمانشاه با استفاده از مدل تحلیل شکاف است. بدین منظور، به نظر سنجی از کاربران بر اساس ابعاد احساس کاربر از خدمت، کنترل اطلاعات، و کتابخانه به عنوان مکان با استفاده از سه سطح ادراکات کاربران یعنی حداقل انتظارات، حداکثر انتظارات، و سطح دریافت پرداخته شده است. روش پژوهش: روش پژوهش پیمایشی– توصیفی است و به منظور گردآوری اطلاعات از دو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شد. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسش نامه لایب کوال است. جامعه ی آماری تحقیق شامل 9000 عضو کتابخانه های دانشگاه رازی کرمانشاه است که بر اساس روش نمونه گیری طبقه ای- تصادفی و مطابق جدول مورگان حجم نمونه 358 نفر برآورد شد. تجزیه و تحلیل داده های این پژوهش، با کمک نرم افزار اس پی اس اس 18 و با استفاده از شاخص های آمار توصیفی و استنباطی انجام شد. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که میانگین حداقل خدمات مورد قبول استفاده کنندگان در بعد تأثیر خدمات کتابخانه بیش از دو بعد دیگر است. از نظر مطلوب ترین سطح خدمات مورد انتظار نیز کاربران از بعد تأثیر خدمات کتابخانه بیشترین انتظار را دارند. شکاف کفایت خدمات در بعد «کتابخانه به عنوان یک محل» و بعد «کنترل اطلاعات» به ترتیب 724/- و 376 /- است که هر دو منفی هستند. در خصوص شکاف برتری خدمات، کتابخانه های دانشگاه رازی در هیچ یک از ابعاد نتوانسته اند به سطح مورد انتظار استفاده کنندگان برسند. لذا، در هر سه بعد لایب کوال شکاف برتری خدمات منفی است و بیشترین شکاف به ترتیب عبارتند از: بعد کنترل اطلاعات (99/1-)، بعد تأثیر خدمات (46/1-)، و بعد کتابخانه به عنوان محل (34/1-). نتیجه گیری : نتایج تحقیق بیانگر این مطلب است که میانگین کل خدمات کتابخانه ای از نظر شکاف کفایت خدمات مثبت است. یعنی کتابخانه های دانشگاه رازی توانسته اند حداقل انتظارات کاربران خود را برآورده کنند. اما شکاف برتری خدمات منفی است. یعنی کتابخانه ها فاصله ی زیادی تا تأمین انتظارات کاربران در رابطه با مطلوب ترین سطح خدمات دارند.  

مقدمه: زیرساخت ها و پیشینه های فکری فرهنگی و عقیدتی هر جامعه ای زمینه ساز پیدایش تمدن در بین آنان است. هرچند در پیدایش تمدن عوامل گوناگونی دخیل هستند که هر کدام به نوبه خود نقشی را کم یا زیاد در آن ایفا می کنند، ولی در این میان مؤلفه های علمی و فرهنگی از جایگاه والایی برخوردار است. بررسی ویژگی های تمدن های مختلف از دیرباز در بین اقوام گوناگون، بیانگر نوعی تحول اجتماعی فرهنگی است که با توسعه دانش و گسترش حیطه های علمی در آن جوامع رابطه مستقیم دارد. هر جا شاهد تمدنی هستیم، تولید علمی، ابداع، ابتکار، بینش پسندیده، خوش فکری و اندیشه های ناب و تابناک بر ستیغ آن خودنمایی می کند. بر همین اساس و مبتنی بر همین بینش، وارسی و بررسی منابع دینی، به ویژه قرآن کریم به عنوان منبعی سرشار از معارف وحیانی که حاوی آموزه های بینشی، اندیشه ای و علمی در حوزه ها و ساحت های گوناگون حیات بشری است، برای بازیابی و تعیین جایگاه و نقش آن در فرایند و برایند تمدن سازی امری لازم به نظر می رسد. در حقیقت فرایند اصلی در این مجال این است که: در ساختار تمدن نوین اسلامی، قرآن به عنوان غنی ترین کتاب مولد فرهنگ و تمدن، از چه نقش و جایگاهی برخوردار است؟ در پاسخی اجمالی به این فرایند به نظر می رسد نقش قرآن در فرایند تمدن سازی نوین اسلامی، نقشی زیرساختی و زیربنایی است، چنان که شکوفایی علمی مسلمانان در گذشته و پیدایش تمدن مشعشع اسلامی در قرون پیشین ، که جهان علم و اندیشه را تحت نفوذ و سیطره خود قرار داد، برگرفته از آموزه ها و هدایت های قرآن کریم بوده است. با همین پیش فرض در این مجال به شناسایی آیاتی از قرآن اهتمام شده است که زمینه ساز پیشرفت علمی و فرهنگی مسلمانان شده و منجر به پیدایش تمدنی گردیده که نظیر آن در تاریخ تکرار نشده و تمدن کنونی غرب نیز گرته برداری ناقصی از آن بوده است. روشن است که شناخت این آیات و بهره برداری درست از آنها کمک شایانی در مهندسی و طراحی تمدن نوین اسلامی خواهد داشت.

هدف: هدف از این پژوهش دستیابی به کیفیت مطلوب در خدمات رسانی کتابخانه های دیجیتال دانشگاهی با استفاده از ابزار دیجی کوال است. روش تحقیق: این تحقیق کاربردی و ماهیت آن تحلیلی - پیمایشی است. جامعه آماری آن کاربران عضو کتابخانه دیجیتال دانشگاه تهران در سه گروه استادان (600 نفر)، دانشجویان (2300 نفر) و کتابداران (1100 نفر) هستند و ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه بوده و برای تحلیل از آزمون ویلکاکسون و تی زوجی استفاده شده و مؤلفه ها با آزمون فریدمن رتبه بندی شده است. یافته ها: شکاف کیفیت خدمات بین وضعیت موجود و مطلوب در مؤلفه های قابلیت کاوش (75/0)، پوشش موضوعی و قابلیت استفاده (07/1)، دسترس پذیری (12/1)، قابلیت اطمینان (17/1)، دقت و صحت (22/1)، سازمان یافتگی (35/1)، قابلیت اعتبار (47/1)، قابلیت مرور (8/1)، پیوندهای فعال (91/1)، رضایتمندی (19/2) و خودکفایی(30/2) به ترتیب افزایش را نشان می دهد. نتیجه گیری: در مؤلفه های قابلیت کاوش، پوشش موضوعی و قابلیت استفاده، کمترین شکاف و در خودکفایی، پیوندهای فعال و رضایتمندی بیشترین شکاف بین دو وضعیت موجود و مطلوب وجود دارد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف دستیابی به میزان استفاده از فناوری اطلاعات و شناسایی نقاط قوت و ضعف در کتابخانه های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شهر اهواز انجام شده است. روش پژوهش: پژوهش به روش پیمایشی توصیفی انجام گرفته است. حجم نمونه مدیران و کارکنان، از روش سرشماری، شامل همگی مدیران هفت کتابخانه و 33 نفر کارکنان آنان و جامعه گسترده اعضاء از روش نمونه گیری نرمال، 136 نفر، به شیوه تصادفی ساده انتخاب شدند. پس از جمع آوری پرسشنامه ها، تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS 18 انجام شد. یافته ها:وضعیت کتابخانه های مورد پژوهش، از لحاظ امکانات نرم افزاری، سخت افزاری و همچنین منابع الکترونیکی در سطح حداقل قرار دارد و بهره چندانی از این منابع و تجهیزات برده نمی شود. کتابداران عمده ترین مشکلات در استفاده از فناوری اطلاعات و شبکه ها را عدم امکانات و فقدان آموزش کافی می دانند. نتیجه گیری: میانگین28/18 نفر از کارکنان اولویت اصلی موانع بهره گیری از فناوری اطلاعات را فقدان برنامه و طرح مشخص برای آموزش حین خدمت می دانند. اولویت اصلی خدمات مورد نیاز مراجعان، خدمات جستجوی پیوسته در اینترنت با میانگین 70/111 است. مشکل اصلی مراجعان در جریان یافتن اطلاعات نیز کمبود منابع حاصل از فناوری اطلاعات با میانگین83/92 می باشد.

هدف: تحقیق حاضر با هدف بررسی تطبیقی وضعیت کتابخانه های عمومی شهرستان های استان کردستان در مقایسه با استانداردهای ایفلا انجام گرفته است. روش شناسی: روش تحقیق توصیفی و اطلاعات این تحقیق از طریق پرسشنامه، مشاهده، و مصاحبه تلفنی با مسئولان کتابخانه ها گردآوری شده است. یافته ها: یافته های حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها، بیانگر نارسایی در ابعاد گوناگون کتابخانه های عمومی شهرستان های استان کردستان از جمله ساختمان و فضای فیزیکی، مجموعه کتابخانه ها، و تعداد مراجعین است. کتابخانه های عمومی شهرستان های استان کردستان از نظر نیروی متخصص در سطح پایین تری نسبت به استانداردهای ایفلا قرار دارند. نتایج کلی پژوهش حاکی از آن است که سطح کتابخانه های عمومی شهرستان های استان کردستان از استانداردهای ایفلا پایین تر می باشد، و از وضعیت مطلوبی برخوردار نیستند. در این راستا پیشنهاداتی جهت بهبود وضعیت این کتابخانه ها ارائه شد. نتیجه گیری: توسعه و اعتلای سطح دانش و استعدادهای روحی و ذهنی همه اقشار جامعه از جمله اهداف کتابخانه های عمومی به عنوان نهادی اجتماعی و فرهنگی به شمار می رود. جهت نیل به این اهداف گسترش کتابحانه ها و ارائه خدمات رایگان به مردم اهمیت قابل توجهی می یابد. در این راستا نه تنها رشد کمی کتابخانه ها بلکه در نظر گرفتن معیارهایی جهت بهبود وضعیت کیفی کتابخانه ها بایستی مورد توجه قرار گیرد. یافته های این پژوهش می تواند راه گشای مسئولان و مدیران کتابخانه های عمومی در جهت شناسایی نیازهای اطلاعاتی کاربران کتابخانه های عمومی باشد و همچنین می تواند در برنامه ریزی های آتی کتابخانه های عمومی، از طریق شناسایی کمبودها و نقاط ضعف کتابخانه ها و مجموعه آن ها، در فراهم آوری منابع اطلاعاتی مدیران کتابخانه ها را راهنمایی نماید.  

هدف: پژوهش حاضر در مورد ارزیابی عملکرد اداره کل آرشیوها و کتابخانه های سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران بر اساس الگوی تعالی سازمانی EFQM است. هدف از این پژوهش بررسی سطح تعالی و تعیین نقاط قوت و ضعف در عملکرد اداره کل آرشیو و کتابخانه های صدا و سیما با توجه به معیارهای تعالی سازمانی است. روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی با رویکرد پیمایشی است. ابزار اصلی گردآوری اطلاعات، پرسشنامه استاندارد مدل EFQM می باشد. جامعه مورد پژوهش مدیران، مسؤولان و کارکنان اداره کل آرشیوها و کتابخانه های سازمان صدا و سیما بوده و نمونه آماری این پژوهش، کل جامعه آماری بوده است. از مجموع50 نفر از مدیران، مسؤولان و کارشناسان در این اداره کل، 40 نفر در پژوهش حاضر شرکت کردند. یافته ها: نتایج حاصله از پژوهش نشان داد که اداره کل آرشیوها و کتابخانه های سازمان صدا و سیما با کسب امتیاز 83/295، پایین ترین سطح تعالی را کسب نموده و در میان هیچ یک از سطوح تقدیرنامه برای تعالی قرار ندارد. یافته ها حاکی از این بود که معیار نتایج جامعه با 7/56 درصد کل دارای بالاترین امتیاز و معیار نتایج کاربران با 26/16 دارای کمترین امتیاز می باشند. همچنین، با توجه به نتایج ارائه شده، بین امتیازهای کسب شده از هر یک از معیارها با معیارهای دیگر در زمینه نتایج نهایی زیرمجموعه های معیار رهبری، معیار منابع انسانی (کارکنان)، معیار نتایج کاربران، معیار نتایج منابع انسانی، معیار نتایج جامعه تفاوت معناداری وجود داشته است و در معیارهای خط مشی و استراتژی، شراکت ها و منابع، فرایندها و نتایج کلیدی عملکرد تفاوت معناداری وجود نداشته است. اصالت/ ارزش: ارزیابی عملکرد اداره کل آرشیوها و کتابخانه ها به عنوان متولّی تمامی آرشیوها و کتابخانه های شبکه های استانی مراکز مختلف صدا و سیما در سراسر کشور، و نیز آرشیو به عنوان نهادی متفاوت از کتابخانه و سازمانی که ترکیبی از این دو و الزامات مربوط به آن را در خود جای داده باشد، در هیچ یک از تحقیقاتی که تاکنون انجام گرفته، موضوع پژوهش قرار نگرفته است. چنانچه به موارد فوق، اهمیت و جایگاه و تأثیرگذاری رسانه ملی در میان آحاد جامعه و نقش آرشیو و کتابخانه در بهبود برنامه سازی آن را اضافه نماییم، به نظر می رسد این پژوهش در پییشبرد اهداف سازمان صدا و سیما و کمک به تعالی آن - چنانچه نتایج آن مورد توجه قرار گیرد- نقش به سزایی خواهد داشت