دانش شناسی

هدف: ترسیم نقشه علمی از روش های بازنمود انتشارات علمی یک حوزه از علم است. هدف این پژوهش تحلیل و ترسیم ساختار علمی مطالعات کتابداری و اطلاع رسانی در پایگاه "وب آو ساینس" است. روش پژوهش: پ ژوهش از نوع کاربردی و روش تحلیل محتوا است. جامعه آماری پژوهش، کلیه مقالات کتابداری و اطلاع رسانی نمایه شده در پایگاه "وب آو ساینس" طی سال های 2011 – 1993 است. ابزار گردآوری داده ها نمایه استنادی گسترش یافته علوم (SCIE) و نمایه استنادی علوم اجتماعی (SSCI) از مجموعه "وب آو ساینس" است. پس از جستجو در پایگاه "وب آو ساینس" رکوردهای بازیابی شده به حالت متن ساده وارد نرم افزار هیست سایت شد. برخی از فایل ها برای تجزیه و تحلیل بیشتر وارد نرم افزار excel شد. نقشه علمی نیز با استفاده از نرم افزار  "هیست سایت" ترسیم و خوشه های مهم تعیین شد. یافته ها: متوسط رشد تولیدات علمی کتابداری و اطلاع رسانی 0.013 درصد بوده است. مجله "کتابخانه الکترونیکی" به عنوان مجله ای که بیشترین تولیدات علمی در آن منتشر شده است، شناخته شد (233 مدرک). دانشگاه ایلینویز بیشترین سهم را در بین سازمان های تولید کننده علم حوزه مورد بررسی داراست(118 رکورد). ضریب همکاری نویسندگان در حد پایین بود (0.24 درصد). بر اساس استناد جهانی (GCS) 3 خوشه تشکیل شد. موضوع اصلی خوشه ها، بازیابی اطلاعات و رفتار اطلاع یابی (خوشه 1)، رفتار اطلاع یابی کودکان (خوشه 2)، مصورسازی علم، علم اطلاع رسانی، بازیابی اطلاعات و علم سنجی (خوشه 3) بود. نتیجه گیری: در این تحقیق مجلات مهم، نویسندگان پرکار، مؤسسه های فعال و کشورهای پیشرو در تولیدات علمی کتابداری و اطلاع رسانی مشخص شدند که می تواند الگوی مناسبی برای پژوهشگران این حوزه در داخل کشور برای ارتقای سطح کیفی و کمی تحقیقات باشد.

هدف: تحقیق حاضر، در نظر دارد به ارزیابی محتوایی و ساختاری وب سایت های کتابخانه های دانشکده ای و پژوهشکده ای در دانشگاه شهید بهشتی و رتبه بندی این وب سایت ها بپردازد. روش پژوهش: پژوهش حاضر به روش پیمایشی و به صورت توصیفی، صورت گرفته است. ابزار پژوهش، سیاهه وارسی است که پایه اصلی آن، مقاله منصوریان (1390) بوده است که با بررسی متون و انجام اصلاحات لازم در آن، 53 عنصر به صورت نهایی به دست آمده است. جامعه آماری مورد مطالعه شامل صفحات وب کتابخانه های دانشکده ای و پژوهشکده های دانشگاه شهید بهشتی است. داده های پژوهش مورد نظر از طریق مراجعه به صفحات وب کتابخانه های دانشکده ای و پژوهشکده های دانشگاه شهید بهشتی از اواخر بهمن ماه 1391 تا نیمه اردیبهشت ماه سال 1392 به دست آمده است. ارزیابی وب سایت های کتابخانه های دانشکده ای و پژوهشکده های دانشگاه شهید بهشتی به صورت مشاهده مستقیم این وب سایت ها و بر اساس تنظیم سیاهه وارسی  انجام شده است. یافته ها: از مجموع 11 وبگاه کتابخانه دانشکده ای در دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده های علوم تربیتی و روانشناسی، حقوق و الهیات در رتبه های اوّل تا سوّم قرار دارند. از کل 53 عنصر ضروری برای وبگاه های کتابخانه های مورد بررسی، کتابخانه های دانشکده های علوم تربیتی و روانشناسی 19،  حقوق 14 و الهیات 13 عنصر را در وبگاه های خود قرار داده اند. این امر نشان میدهد که وبگاه های مذکور، حداقل عناصر ضروری در یک وبگاه کتابخانه ای را مورد استفاده قرار نداده اند و نتوانسته اند با کاربران خود ارتباط و تعامل ایجاد کنند.  از طرفی، یافته ها نشان داد از مجموع 4 پژوهشکده موجود در دانشکده شهید بهشتی، وبگاه پژوهشکده خانواده با درج 13 عنصر از 53 عنصر در در رتبه اوّل قرار دارد. هر چند این وبگاه، بین وبگاه های سایر پژوهشکده های دانشگاه شهید بهشتی شاخص ترین است، ولیکن با یک وبگاه کارآمد و کاربرد پذیر که بتواند به کاربران خود خدمات ارائه کند فاصله بسیار دارد.  نتیجه گیری: این امر ضروری به نظر می رسد که کتابداران و مدیران کتابخانه های دانشکده ای و پژوهشکده ای در دانشگاه شهید بهشتی، با بهره گیری از نتایج پژوهش حاضر، نسبت به تغییر ساختار وبگاه های خود و غنی سازی اطلاعاتی آن به لحاظ آموزشی، پژوهشی و خدماتی اقدام نموده و با اصلاح محتوا و ساختار این وبگاه ها به ارائه خدمات بهینه و روزآمد به کاربران خود بپردازند. در انتها، پیشنهاد می شود در پژوهشی دیگر، دیدگاه کاربران وبگاه های کتابخانه های دانشکده ای و پژوهشکده ای دانشگاه شهید بهشتی به منظور بررسی میزان کاربردپذیری این وبگاه ها مورد ارزیابی و مطالعه قرار گیرد.

هدف: هدف پژوهش تعیین متغیر های جمعیت شناختی کتابداران کتابخانه های دانشگاهی واحدهای جامع دانشگاه آزاد اسلامی ، رابطه و تاثیرآن ها بر ویژگی های روانشناختی کارآفرینی از دیدگاه مکتب انسان گرایانه است. روش پژوهش:  نوع تحقیق، توصیفی و روش آن پیمایشی- تحلیلی است. روش کار برمبنای مکتب انسان گرایانه با 26 ویژگی روانشناختی کارآفرینی است. کل جامعه آماری 109 نفر از کتابداران کتابخانه های دانشگاهی در 15 واحد جامع بودند که به صورت سرشماری و با استفاده از پرسشنامه خودسنجی مورد سنجش قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل اطلاعات در دو سطح  آمار توصیفی و استنباطی با نرم افزار  SPSS صورت گرفته است. یافته ها: ویژگی های روانشناختی کارآفرینی در کتابداران به طور معناداری از حد متوسط بیشتر بود و رابطه معناداری بین مدرک تحصیلی کتابداری و سطح تحصیلات کتابداران با ویژگی های روان شناختی آنان وجودداشت. هم چنین بین برخی از ویژگی های روان شناختی کتابداران با متغیرهای مدرک تحصیلی و سطح تحصیلات دارای ضریب مثبت و مستقیم بوده که با افزایش نمرات مقیاس این متغیرها، ویژگی های روان شناختی کارآفرینی کتابداران افزایش می یافت. در بین ویژگی های روان شناختی کارآفرینی، آینده نگری کمترین میزان تأثیر و نوآوری بیشترین میزان تأثیر را از متغیرهای جمعیت شناختی می پذیرد. نتیجه گیری: با وجود متخصصان و صاحب نظران اندک در حوزه کارآفرینی کتابداران، یافته های این پژوهش، به منزله رویکردی نو در مطالعه ویژگی های روانشناختی کارآفرینی کتابداران است. انتظار می رود کتابداران بتوانند به شناسایی بسترهایی برای فعالیت های کارآفرینانه در کتابخانه ها بپردازند. کتابخانه ها با توجه به ماهیت علمی شان، مکان های ایده آلی برای به کارگیری خلاقیت در مسائل اقتصادی هستند. با توجه به وضعیت اقتصادی جهان و کمبود بودجه در سازمان های تجاری بزرگ، کتابخانه ها هنوز کالای بسیار با ارزش و قابل فروشی را در اختیار دارند، این کالای با ارزش، اطلاعات است. اطلاعات محرک اولیه و پول رایج در اقتصاد جدید است و بهره گیری واستفاده ازآن مرهون  جذب و به کارگیری کتابدارانی با ویژگی های کارآفرینانه خواهد بود.

هدف: پژوهش حاضر با هدف مقایسه فهرستنویسی توصیفی کتاب های فارسی کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران در سال های 1384 – 1388 و تعیین میزان انطباق آن با قوانین فهرستنویسی انگلوآمریکن انجام شده است. روش پژوهش: این پژوهش با استفاده از روش پیمایشی مقایسه ای و تحلیل محتوا انجام گرفته است. محتوای اطلاعات کتابشناختی لوح فشرده کتابشناسی ملی با اصل کتاب ها مقایسه و اطلاعات به دست آمده  به وسیله سیاهه وارسی محقق ساخته گردآوری شد. جامعه پژوهش مرکب از 201144  پیشینه کتابشناختی بود که نمونه ای شامل 1902 عنوان پیشینه کتابشناختی از لوح فشرده کتابشناسی ملی با روش نمونه گیری تصادفی منظم استخراج شد تا میزان تطابق و کیفیت فهرستنویسی این پیشینه ها با قواعد فهرستنویسی انگلوآمریکن، مورد بررسی قرار گیرد. یافته ها: به طور کل فهرستنویسی توصیفی کتاب های فارسی جمعاً در 82 درصد موارد صحیح عمل شده و در 18 درصد موارد صحیح عمل نشده است. در این میان ناحیه وضعیت نشر دارای بیشترین درصد صحت (3/96 درصد) و کم ترین درصد خطا (7/3 درصد) و  ناحیه یادداشت ها دارای کم ترین درصد صحت (85/59 درصد) و بیشترین درصد خطا (15/40 درصد) بوده است. از طرفی آزمون خی دو -  با احتساب 90 درصد صحت و 10 درصد خطا -  بیانگر این نکته است که میان میزان صحت فهرستنویسی در نواحی مورد مطالعه تفاوت معنیداری وجود دارد. به طوری که در ناحیه یادداشت به طور معنیداری کمتر از حد استاندارد و در وضعیت نشر بیشتر از حد استاندارد است. در سایر نواحی کیفیت صحت برابر با قواعد آنگلوآمریکن است. نتیجه گیری: با توجه به محاسبات آماری میان میزان خطا در سالهای مورد مطالعه تفاوت معنیداری وجود ندارد. بر این اساس، می توان نتیجه گرفت که کتابخانه ملی در انجام فهرستنویسی توصیفی کتاب های فارسی به طور نسبی دارای عملکرد مطلوبی بوده است.

هدف: این پژوهش با هدف بررسی انتظارات و میزان رضایتمندی کاربران کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت انجام شد. روش پژوهش: پیمایشی کاربردی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه لایب کوال می باشد. جامعه آماری شامل اعضای هیأت علمی(198 نفر) و دانشجویان کارشناسی ارشد (1027 نفر )دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشتاست که 300 نفر به صورت تصادفی سیستماتیک بر اساس فرمول کوکران انتخاب شدند. یافته ها: حداقل و حداکثر انتظار پاسخگویان از بعد تأثیر خدمات بیش از دو بعد دیگر است و پس از آن بعد کنترل اطلاعات و مکان قرار دارد. میانگین نمره پاسخگویان از طیف حداکثر انتظار از کیفیت خدمات کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت 14/142 است (با میانگین 1/7 برای هر شاخص) که نشانگر انتظار بالای آنها از کتابخانه این دانشگاه است. نتیجه گیری: میانگین نمره پاسخگویان از وضع موجود کیفیت خدمات کتابخانه، از حداقل انتظار آنها نیز کمتر است و بین حداقل انتظارات پاسخگویان و سطح واقعی کیفیت خدمات این کتابخانه و نیز حداکثر انتظارات آنها و سطح واقعی کیفیت خدمات این کتابخانه شکاف معناداری وجود دارد.

هدف : با توجه به اهمیت روزافزون مجلات در ارتباطات علمی و پیدایش قالب الکترونیکی مجلات، هدف پژوهش حاضر بررسی میزان استفاده دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی قزوین از مجلات چاپی فارسی در مقایسه با مجلات الکترونیکی است. روش پژوهش : پژوهش حاضر از نوع کاربردی می باشد و از روش تحقیق پیمایشی – توصیفی در آن استفاده شده است. داده ها از طریق پرسشنامه جمع آوری شد. جامعه پژوهش شامل 3528 نفر می باشد. یافته ها: یافته ها نشان داد دانشجویان در مقایسه بین مجلات، از مجلات الکترونیکی بیشتر استفاده می کنند. به این ترتیب 113 نفر (6/32%) درصد از مجلات چاپی فارسی و232 نفر (4/67%) درصد از مجلات الکترونیکی استفاده می کنند، در مجموع مجلات الکترونیکی در حد زیاد و مجلات چاپی فارسی در حد متوسط نیازهای اطلاعاتی دانشجویان را برآورده می سازند.   نتیجه گیری : نتایج نشان داد تعداد 81 نفر (1/25%) درصد از دانشجویان دلیل عمده عدم استفاده از مجلات الکترونیکی را نداشتن اطلاع از وجود پایگاه های مجلات الکترونیکی و تعداد 38 نفر (8/11%) درصد نگذراندن دوره آموزشی در استفاده از پایگاه ها دانسته اند .مهمترین انگیزه دانشجویان در استفاده از مجلات الکترونیکی و چاپی، کسب اطلاعات تخصصی، تألیف و ترجمه کتاب، مقاله و انجام طرح های پژوهشی است .

هدف: پژوهش حاضر با هدف دستیابی به میزان استفاده از فناوری اطلاعات و شناسایی نقاط قوت و ضعف در کتابخانه های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شهر اهواز انجام شده است. روش پژوهش: پژوهش به روش پیمایشی توصیفی انجام گرفته است. حجم نمونه مدیران و کارکنان، از روش سرشماری، شامل همگی مدیران هفت کتابخانه و 33 نفر کارکنان آنان و جامعه گسترده اعضاء از روش نمونه گیری نرمال، 136 نفر، به شیوه تصادفی ساده انتخاب شدند. پس از جمع آوری پرسشنامه ها، تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS 18 انجام شد. یافته ها:وضعیت کتابخانه های مورد پژوهش، از لحاظ امکانات نرم افزاری، سخت افزاری و همچنین منابع الکترونیکی در سطح حداقل قرار دارد و بهره چندانی از این منابع و تجهیزات برده نمی شود. کتابداران عمده ترین مشکلات در استفاده از فناوری اطلاعات و شبکه ها را عدم امکانات و فقدان آموزش کافی می دانند. نتیجه گیری: میانگین28/18 نفر از کارکنان اولویت اصلی موانع بهره گیری از فناوری اطلاعات را فقدان برنامه و طرح مشخص برای آموزش حین خدمت می دانند. اولویت اصلی خدمات مورد نیاز مراجعان، خدمات جستجوی پیوسته در اینترنت با میانگین 70/111 است. مشکل اصلی مراجعان در جریان یافتن اطلاعات نیز کمبود منابع حاصل از فناوری اطلاعات با میانگین83/92 می باشد.

هدف: هدف اصلی در این پژوهش بررسی و تعیین نوع و فراوانی مشاغل مطرح شده در کتاب های داستان اجتماعی و دانش اجتماعی کودکان (گروه سنی الف، ب و ج) طی سال های 90-1380 می باشد. همچنین تعیین فراوانی مردان و زنان در مشاغل مطرح شده در این کتاب ها مورد نظر است. روش پژوهش: برای تعیین جامعه پژوهش، لیست عناوین کتاب های داستان اجتماعی از سایت کتابخانه مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و لیست عناوین کتاب های دانش اجتماعی از کتابشناسی های توصیفی و تحلیلی تهیه شده توسط شورای کتاب کودک، استخراج شد. تعداد کتاب های داستان اجتماعی 219 عنوان و کتاب های دانش اجتماعی 359 عنوان بود. بر اساس نمونه گیری به وسیله جدول مورگان، 140 کتاب داستان اجتماعی و 186 کتاب دانش اجتماعی انتخاب شد. به عبارتی نمونه آماری متشکل از 326 کتاب می باشد. با توجه به ماهیت موضوع تحقیق، روش تحلیل محتوای توصیفی به کار گرفته شد. برای تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده از طبقه بندی استاندارد بین المللی مشاغل، استفاده شد و مشاغل استخراج شده از کتاب های مورد پژوهش، در گروه های عمده شغلی این طبقه بندی قرار گرفت. یافته ها: به طور کلی نتایج حاصل نشان می دهد؛ در کتاب های داستان اجتماعی، گروه شغلی «متخصصان» با 38.9 درصد دارای بیشترین فراوانی و گروه «کارکنان امور اداری و دفتری» با 4.1 درصد و دارای پایین ترین فراوانی می باشند.همچنین در کتاب های دانش اجتماعی، گروه شغلی «متخصصان» با 48.2 درصد دارای بیشترین فراوانی و گروه های «کارکنان امور اداری و دفتری» و «کارگران ساده»  با 2.1 درصد دارای پایین ترین فراوانی هستند. (گروه «نیروهای مسلح» در همه جداول دارای فراوانی صفر بود). نتیجه گیری: بررسی ها حاکی از آن است که در این کتاب ها به همه مشاغل به یک میزان توجه نشده و تأکید بیش از حد بر روی گروه «متخصصان»، فراوانی بیشتر مشاغل نیازمند به تحصیلات دانشگاهی را در این گروه از کتاب ها به دنبال دارد. فراوانی بیشتر گروه متخصصان، به علت فراوانی بالای مشاغل مربوط به معلم و پزشک می باشد.