چیستی نقد در علوم اجتماعی؛ مطالعه ای نظری (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
نقد اجتماعی به عنوان یکی از بنیادی ترین مفاهیم در علوم اجتماعی مدرن به شمار می رود که از دوران روشنگری تاکنون نقشی محوری در تحلیل ساختارهای قدرت، ایدئولوژی های مسلط و بازنمایی های اجتماعی ایفا کرده است. مقاله حاضر، با تکیه بر روش اسنادی و رویکردی کیفی، به واکاوی و مقایسه چهار نحله فکری برجسته مکتب فرانکفورت، فمینیسم، مطالعات پسااستعماری و پسا مدرنیسم که بیشتر از سایر نحله های فکری به جریان انتقاد اجتماعی وفادار بوده اند، در نسبت با نقد اجتماعی می پردازد. داده ها از طریق بررسی نظام مند متون نظری و مطالعات پیشین گردآوری و با رویکرد تحلیلی بررسی شده اند. نتایج این تحلیل نشان می دهد که هرچنداین نحله ها از لحاظ مبانی معرفت شناختی، روش شناسی و خاستگاه تاریخی تفاوت دارند، اما همگی نقد را کنشی سیاسی، افشاگر و رهایی بخش می دانند که با هدف شالوده زدایی از گفتمان های مسلط و به چالش کشیدن وضعیت موجود به کار می رود. با اتکای بر این تحلیل ها، پژوهش حاضر پنج مولفه کلیدی نقد اجتماعی را سیاسی بودن، برملاسازی، رهایی بخشی، تمرکز بر فرودستان و ساخت اجتماعی واقعیت که در هر چهار نحله فکری مورد توجه قرار دارند، استخراج و چارچوبی نظری برای تحلیل و ارزیابی گفتمان های انتقادی فراهم می آورد. مطالعه حاضر کوشیده است تا با عبور از تحلیل های موردی، تصویری ساختارمند از چیستی و کارکرد نقد اجتماعی در بستر نظری مکاتب فکری معاصر ارائه دهد.What is criticism in social sciences, A theoretical study
Social criticism is considered one of the most fundamental concepts in modern social sciences, which has played a pivotal role in the analysis of power structures, dominant ideologies, and social representations since the Enlightenment. The present study, relying on the documentary method and a qualitative approach, analyzes and compares four prominent schools of thought - the Frankfurt School, feminism, post-colonial studies, and post-modernism - that have been more loyal to the social critical movement than other schools of thought, in relation to social criticism. The data were collected through a systematic review of theoretical texts and previous studies and examined with an analytical approach. The results of this analysis show that although these schools differ in terms of epistemological foundations, methodology, and historical origins, they all consider criticism to be a political, revealing, and liberating act that aims to deconstruct dominant discourses and challenge the status quo.Based on these analyses, the present study extracts five key components of social criticism—politicalness, exposure, liberation, focus on the underdog, and social construction of reality—that are considered in all four schools of thought, and provides a theoretical framework for analyzing and evaluating critical discourses. The present study has attempted to present a structured picture of the nature and function of social criticism in the theoretical context of contemporary schools of thought through case analyses.
تبلیغات
